E-Księgarnia
– Wystawa „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności” przedstawia walkę narodu polskiego o wolność z dwoma totalitaryzmami – niemieckim nazizmem i sowieckim komunizmem. We wrześniu 1939 r. mój kraj, na mocy paktu zawartego między Hitlerem a Stalinem, został zaatakowany i dzielnie walczył przeciwko dwóm okrutnym mocarstwom w wielu zakątkach świata – powiedział prezes IPN podczas wernisażu. – Polscy żołnierze dowodzeni przez generała Władysława Andersa wnieśli ogromny wkład w zwycięstwo aliantów nad Niemcami podczas II wojny światowej. W Polsce generał Anders jest pamiętany także jako ten, który uratował tysiące ludzi i ich rodziny z rosyjskiej niewoli. Dla wielu z nich droga wiodła przez Afrykę. Niestety, Polska nie odzyskała niepodległości w 1945 roku. Po zakończeniu II wojny światowej staliśmy się kolonią sowiecką. Trwało to do czasu, gdy wraz z powstaniem ruchu „Solidarność” nastała nowa era polskiej wolności – przypomniał.
Wystawa jest pretekstem do opowiedzenia o polskiej historii w ponad 50 krajach na całym świecie. Ekspozycja składa się z dwóch części: ogólnej, opowiadającej odyseję Polaków podczas II wojny światowej, oraz części lokalnej. Jej syntetyczna forma i zdjęcia koloryzowane w konsultacji z historykami mają zachęcić do zapoznania się z naszą historią. W każdym państwie czy nawet konkretnej miejscowości powstanie inna ekspozycja lokalna dedykowana miejscowej społeczności i przedstawiająca polskich bohaterów. Przetłumaczona na ponad 20 języków świata, wystawa zostanie zaprezentowana na 6 kontynentach. Pierwszym krajem poza Polską, w którym otwarto ekspozycję, jest Republika Południowej Afryki, w Pretorii można ją oglądać do 25 maja 2022 roku.
– Muzeum, w którym się znajdujemy, przedstawia drogę Afryki do wolności, do demokracji, do jedności i solidarności oraz tak przełomowe wydarzenia, jak wybory parlamentarne, które odbyły się w RPA w kwietniu 1994 r. – mówił dr Nawrocki, nawiązując do Dnia Wolności w RPA, ustanowionego na pamiątkę wyborów z 1994 roku. Podkreślił także, jak ważna jest pamięć o historii i upowszechnianie wiedzy historycznej. – Mogłoby się wydawać, że reżimy totalitarne należą do przeszłości. Niestety, atak Rosji na Ukrainę dowodzi, że tak nie jest. Przed nami jeszcze długa droga, jeśli chcemy dbać o zachowanie demokracji, praw człowieka i wzajemnego szacunku. Dlatego powinniśmy zachować prawdę historyczną. I nigdy nie wolno nam mylić agresorów z ofiarami wojny – powiedział prezes IPN.
– Tu w RPA, w Prowincji Przylądkowej Zachodniej mieszkało 500 polskich dzieci, których rodzice zostali zabici, deportowani lub uwięzieni. Znalazły tu swój drugi dom i opiekę. Polacy nigdy nie zapomnieli tej wspaniałomyślnej gościnności. Stworzyło to szczególną więź między naszymi krajami i ludźmi, która trwa do dziś – mówił podczas otwarcia ekspozycji Andrzej Kanthak, ambasador Polski w RPA. – Bardzo się cieszę, że tę wystawę możemy zaprezentować w Parku Wolności, miejscu pamięci i upamiętnienia tych, którzy poświęcili się dla wolności. Miejscu nadziei, pojednania i przebaczenia. Nie można byłoby wybrać lepszego miejsca – zapewnił ambasador.
Przedstawiciel Freedom Park, dyrektor Departamentu ds. Dziedzictwa I Wiedzy dr Otsile Ntsoane również podkreślił związki między Polską i RPA: –Ta wystawa pokazuje, jak ważnym kontynentem stała się Afryka dla Europejczyków. Nasz kontynent stał się bezpiecznym schronieniem dla wielu uchodźców podczas wojny (…) Pamiętamy tutaj także o polskim ruchu „Solidarność”, który wspierał pierwsze wolne wybory w RPA w 1994 roku.
Freedom Park (Park Wolności) jest instytucją kultury, w której znajduje się muzeum i miejsce pamięci poświęcone osobom, które przyczyniły się do wyzwolenia Republiki Południowej Afryki. Muzeum ma na celu zachowanie i opowiedzenie historii kontynentu afrykańskiego, a w szczególności RPA, od zarania ludzkości, poprzez historię i dziedzictwo przedkolonialne, kolonialne i apartheidu, aż po dzieje najnowsze. To długa wędrówka, obejmująca około 3,6 miliarda lat. Misją Freedom Park jest stworzenie pionierskiego i inspirującego miejsca, które zachęca odwiedzających do refleksji nad przeszłością oraz wysiłków na rzecz jednoczenia się narodu. Od sześciu lat instytucją kieruje Jane Mufamadi.
Instytut Pamięci Narodowej i Freedom Park zapowiedziały pogłębioną współpracę na polu naukowym i archiwalnym.
* * *
Inauguracja projektu „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności” w Afryce
* * *
W wieku XIX ekspedycje naukowo-badawcze oraz katolicka działalność misyjna doprowadziły do lepszego poznania Afryki Środkowej. Nieoczekiwanie w wyniku działań wojennych w czasie II wojny światowej los sprowadził tysiące Polaków do Afryki Południowo-Wschodniej. Uciekając przed wojną, Polacy trafi li do Kenii, Rodezji Południowej (dzisiejsze Zimbabwe), Rodezji Północnej (dzisiejsza Zambia), Ugandy, Tanganiki (dzisiejsza Tanzania) i Związku Południowej Afryki (dzisiejsza Republika Południowej Afryki). W tamtym czasie kraje te były pod zarządem powierniczym Wielkiej Brytanii i różnił je stopień samodzielności.
W Związku Południowej Afryki przebywali również polscy żołnierze, którzy zostali rozmieszczeni w szpitalach wojskowych Johanesburga, Pietermaritzburga i Durbanu. Żołnierze Polskich Sił Zbrojnych odbywali także w ZPA szkolenia wojskowe.
Już w 1941 r. do Rodezji Północnej przyjechali Polacy z Cypru, gdzie trafili po wybuchu II wojny światowej z Rumunii i krajów bałkańskich, przez które wiódł jeden ze szlaków ewakuacji. Grupę rozlokowano m.in. w osiedlach Fort Jameston oraz Livingstone. Szacuje się, że w tym kraju znalazło schronienie 429 Polaków przesiedlonych z Cypru.
Pierwsze statki uchodźców ze Związku Sowieckiego dotarły na kontynent afrykański 27 sierpnia 1942 r. Około 1400 osób trafiło do osiedli w Tanganice i Ugandzie. W sumie ocenia się, że ponad 18 tys. obywateli polskich zostało skierowanych do 22 polskich osiedli na terenie Afryki Południowo-Wschodniej.
Wystawa IPN „Szlaki Nadziei” – plansze [PDF]
(fot. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, zdjęcie udostępnione przez Fundację Ośrodka KARTA). Koloryzacja: Mikołaj Kaczmarek
Koloryzacja: Mikołaj Kaczmarek
Koloryzacja: Mikołaj Kaczmarek
(fot. kolekcja Wacława Urbanowicza, zbiory Ośrodka KARTA).
Koloryzacja: Mikołaj Kaczmarek
Projekt „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”
W związku z 80. rocznicą rozpoczęcia wędrówki ewakuowanej z ZSRS armii gen. Andersa Instytut Pamięci Narodowej przygotował międzynarodowy projekt edukacyjno-memoratywny „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”, który ma na celu upamiętnienie wysiłku zbrojnego Polskich Sił Zbrojnych podczas II wojny światowej oraz losów ludności cywilnej ewakuowanej z ZSRS wraz z armią gen. Andersa.
Podczas II wojny światowej polscy żołnierze walczyli na wszystkich jej frontach w obronie godności i wolności oraz w imię solidarności z innymi zniewolonymi narodami. Chcemy przypomnieć bohaterskie czyny naszych lotników w Bitwie o Anglię, zapomnianych polskich żołnierzy spod Tobruku, Narwiku czy Monte Cassino.
Projekt planowany jest na lata 2022–2025, obejmie swym zasięgiem ponad 50 państw na całym świecie i jest przykładem polityki historycznej skierowanej do trudnego, wymagającego odbiorcy. Odbiorcy, który nie wie nic albo niewiele o historii Polski. Często też posiada jej bardzo przekłamany, zdeformowany przez różne środki przekazu obraz.
Przez tytułowe „szlaki nadziei” należy rozumieć zbiorowe peregrynacje obywateli polskich w latach II wojny światowej – o charakterze zarówno wojskowym, jak i cywilnym – którym przyświecała myśl o przywróceniu wolności Polsce i światu zniewolonym przez III Rzeszę i jej sojuszników, związane z działalnością legalnych władz Rzeczypospolitej.
Pretekstem do opowiedzenia o polskiej historii w tak wielu krajach świata jest wystawa „Szlaki Nadziei”.
W 2025 roku będziemy obchodzić 80. rocznicę zakończenia II wojny światowej, a w listopadzie 100. rocznicę powstania Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Na tablicach kolumn Pałacu Saskiego znajdują się wszystkie miejsca, o których opowiadamy w projekcie. To także dobry moment na jego podsumowanie. Finałowa prezentacja wystawy, zbierająca wszystkie części lokalne, zaprezentowana zostanie w wybranych miejscach w 2025 r. Multimedialna forma wystawy (w ponad 30 wersjach językowych) będzie dostępna przez lata jako efekt naszej wieloletniej pracy. Całemu projektowi towarzyszy szeroka kampania informacyjna w mediach polskich i zagranicznych.
Wystawa to jednak nie wszystko, to tylko początek. W ramach projektu zostanie wydana seria nowych publikacji, materiałów edukacyjnych w różnych wersjach językowych. Zaplanowano również szereg koncertów, konkursów, spotkań i konferencji naukowych.
Ważną część projektu stanowi odnowienie zapomnianych miejsc pamięci zlokalizowanych w różnych częściach świata – od Azji, Bliskiego Wschodu, Europy, Afryki aż po obie Ameryki. Przewidujemy utworzenie nowych upamiętnień we współpracy z lokalnymi władzami. Wraz z lokalną społecznością, ambasadami oraz Polonią będziemy pozyskiwać stopniowo nowe fotografie, źródła, dokumenty dotyczące żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych i ludności cywilnej, którą udało się ewakuować z ZSRS w 1942 r.
Projekt wpisuje się w dobrą, świadomą i zaplanowaną politykę historyczną państwa. Jest odpowiedzią na negatywną narrację polskiej historii stosowaną często przez wiele środowisk i środków przekazu w Polsce i za granicą. Bazuje na faktach i niezaprzeczalnej roli Polskich Sił Zbrojnych w walce z nazizmem podczas II wojny światowej.
Projekt pod Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.
Patronat honorowy nad projektem objęła Anna Maria Anders, Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Włoskiej i Republice San Marino.
Głównym partnerem wystawy jest Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
-
czytaj więcej na portalu szlakinadziei.ipn.gov.pl