Nawigacja

Historia z IPN

Piotr Niwiński: Zygmunt Błażejewicz „Zygmunt”

Przyszły dowódca 1. szwadronu 5. Brygady Wileńskiej AK z konspiracją związał się w listopadzie 1939 r., a walkę zakończył dopiero w październiku roku 1945, przedzierając się na Zachód. Jego szlak bojowy pokazuje głębie dramatu, którym były dla naszej części Europy traumatyczne wydarzenia II wojny światowej.

Dowódcy pododdziałów 5. Brygady Wileńskiej AK na Białostocczyźnie, od lewej wachm. Henryk Wieliczko „Lufa” (zastępca dowódcy 4. szwadronu), por. Marian Pluciński „Mścisław” (dowódca 4. szwadronu), por. Zygmunt Błażejewicz „Zygmunt” (dowódca 1. szwadronu). W lewej dłoni por. Błażejewicza szpicruta nawiązująca - podobnie jak nazwy pieszych pododdziałów (szwadrony) - do tradycji kawaleryjskich dowódcy Brygady, mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki". Fot. z zasobu IPN

Urodził się 20 września 1918 r. w Witebsku, w rodzinie częściowo wywodzącej się ze szlachty tatarskiej. W 1938 r. zdał maturę w Gimnazjum Ojców Jezuitów w Wilnie, a w czerwcu 1939 r. ukończył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy przy 5. pp leg. ze stopniem podchorążego rezerwy.

Walczył w wojnie obronnej 1939 r. w kompanii CKM 2. batalionu 6. pp leg.

Od listopada 1939 działał w konspiracji, w grupie SZP-ZWZ-AK „Niemenczyn”. Wobec groźby aresztowania za działalność konspiracyjną we wrześniu 1943 r. udał się do partyzantki. Został żołnierzem w oddziale partyzanckim por. Adama Boryczki „Tońka”, stanowiącym zalążek 6. Brygady Wileńskiej. Służył w patrolu por. Piotra Motylewicza „Szczepcia”.

W 6. Brygadzie w 1944 r. dowodził plutonem szturmowym. Wykonał szereg akcji przeciw niemieckim i litewskim siłom okupacyjnym oraz grupom komunistyczno-rabunkowym i partyzantce sowieckiej.

Na nowym terenie

17 lipca 1944 roku uratował swój pluton z sowieckiej obławy, wyprowadzając go do Puszczy Rudnickiej. W sierpniu udał się wraz z kilkoma podkomendnymi w kierunku Warszawy, zgodnie z apelem o ruszenie na pomoc Powstaniu Warszawskiemu. Dotarł tylko do Podlasia, gdzie nawiązał kontakt z miejscową konspiracją.

11 listopada 1944 r. został awansowany na porucznika. Od grudnia 1944 r. do końca marca 1945 r. dowodził komórką egzekucyjną Obwodu Bielsk Podlaski. Na jej czele wykonał kilka akcji bojowych, w tym atak na sowiecki magazyn wojskowy we wsi Czaje-Wólka, oraz 10 akcji likwidacyjnych (między innymi w nocy na 6 stycznia 1945 r. we wsi Jakubowskie, gdzie zlikwidował starszego lejtnanta Smiersza Aleksandra Dokszyna wraz z towarzyszącymi mu funkcjonariuszem UB Pawłem Chomickim i komendantem posterunku MO w Boćkach Wiktorem Zielińskim).

Łowy na bezpieczniaków

Po wymarszu w pole 5. Wileńskiej Brygady, objął w niej dowództwo szwadronu. 3 maja 1945 r. na szosie Bielsk Podlaski-Boćki szwadron „Zygmunta” urządził zasadzkę na samochód z milicjantami z Mielnika i funkcjonariuszami PUBP z Bielska; zginął funkcjonariusz UB, trzech zostało ciężko rannych, a jeden lekko. 7 maja 1945 r. „Zygmunt” zniszczył posterunek MO w Boćkach, likwidując kilkunastu milicjantów, oficera NKWD st. lejt. Iwana Czernowa i jednego szeregowego enkawudzistę. W nocy z 9 na 10 maja zlikwidował w Boćkach dwóch współpracowników NKWD. 15 maja we wsi Binduga w gm. Narew ujął i rozstrzelał sierżanta NKWD Matwieja Kałmykowa oraz ukarał spaleniem chlewa i stodoły jednego z gospodarzy za współpracę z NKWD.

16 maja „Zygmunt” w wyniku potyczki we wsi Potoka z grupą białostockiej straży więziennej, milicjantów i żołnierzy KBW został ranny. Z relacji mieszkańców wynika, iż po potyczce oddział schronił się w szopie w pobliskim majątku Hieronimowo, którą KBW zlokalizował i spalił. Konsekwencją było najbardziej kontrowersyjne wydarzenie z udziałem „Zygmunta”” – zastrzelenie czterech mieszańców wsi oraz dowódcy grupy wojskowej, a także późniejsze, 22 maja, spalenie wsi.

28 maja 1. szwadron pod dowództwem „Zygmunta” stoczył we wsi Majdan walkę z grupą operacyjną NKWD i KBW, która straciła 6 zabitych i 5 rannych funkcjonariuszy NKWD oraz 9 zabitych i zaginionych i 8 rannych żołnierzy KBW. Partyzanci stracili 3 zabitych i 4 rannych. 26 czerwca zaatakował sowiecki posterunek wojskowy i stację kolejową w osadzie Strabla, zabijając kilku czerwonoarmistów. Następnie podpalił kilka zabudowań w białoruskiej wiosce (prawdopodobnie Iwanówce) w odwecie za czynną pomoc udzielaną przez jej mieszkańców NKWD i UB.

7 lipca 1945 r. w Brzezinach zlikwidował dziesięcioosobową grupę sowieckiej prokuratury wojskowej, w tym pułkownika Pawła Wasiljewa i 3 kapitanów. 13 lipca na drodze Ciechanowiec-Siemiatycze rozbił kolumnę samochodową, zabijając oficera i czterech żołnierzy Armii Czerwonej i biorąc do niewoli 16 żołnierzy LWP i oficera politycznego, por. Michała Żabińskiego, którego na prośbę jego dotychczasowych podkomendnych rozstrzelano. 8 sierpnia pod wsią Sikory rozbił grupę operacyjną LWP, która straciła 15 zabitych, w tym 2 oficerów politycznych (kpt. Franciszka Jachimowicza i por. Franciszka Kamieńskiego).

Czytaj całość na portalu przystanekhistoria.pl

do góry