Instytut Pamięci Narodowej Tomasz Gonet: Tadeusz Denkowski – harcerz, członek organizacji „Kraj”, więzień Mokotowa - Historia z IPN -

Daleko idące przemiany społeczne, gospodarcze i polityczne wywołały sprzeciw znacznej części polskiego społeczeństwa. Charakterystyczny był zwłaszcza opór młodej generacji Polaków. Po 1947 r. tysiące członków struktur młodzieżowych zaangażowało się w działalność przeciwko władzy komunistycznej, coraz mocniej ingerującej w ich życie, a przy tym brutalnie i konsekwentnie zwalczającej wszystkich, którzy kontestowali nowy porządek.

Harcerz z tradycji rodzinnej

Tadeusz Denkowski urodził się 5 marca 1931 r. w Ostrowcu Świętokrzyskim. Od najmłodszych lat związany był z ruchem skautowym i harcerskim. Należał do szeregu drużyn harcerskich w Stalowej Woli. Tradycje harcerskie pielęgnowano w rodzinie Denkowskich od wielu lat. To właśnie harcerstwo i wartości, które wyniósł z rodzinnego domu, ukształtowały w młodości jego postawę życiową.

W 1946 r. wraz z rodziną zamieszkał na Górnym Śląsku i wstąpił do 3. Zabrskiej Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki, w której pełnił m.in. funkcję drużynowego aż do likwidacji ZHP przez władze komunistyczne w 1950 r. W tym samym roku rozpoczął studia na Śląskiej Akademii Medycznej w Rokitnicy Bytomskiej.

Krajowy Ośrodek „Kraj”

Za namową przyjaciół z drużyny harcerskiej, w 1951 r. wstąpił do dywersyjno-niepodległościowej organizacji Krajowy Ośrodek „Kraj”, grupy „Kalina” w Zabrzu, która prowadziła działalność na terenie Górnego Śląska. Jak wiele jej podobnych, kontestowała ona powojenną rzeczywistość w kraju rządzonym przez komunistów. Warto wspomnieć, że jego starszy brat Leonard kilka lat wcześniej związany był z pierwszą antykomunistyczną organizacją młodzieżową funkcjonującą w Zabrzu – Stowarzyszeniem Młodzieży Polskiej. Organizacja ta została jednak stosunkowo szybko, w 1948 r., rozbita przez aparat bezpieczeństwa.

Krajowy Ośrodek „Kraj” prowadził działalność w latach 1949-1952. Inicjatorem jego utworzenia był Zenon Sobota, kontrowersyjna postać o niezwykle złożonym życiorysie. Członkowie organizacji wywodzili się głównie z harcerstwa, jednakże jej cechą charakterystyczną było to, że funkcjonowała na styku konspiracji młodzieżowej i tej „dorosłej”, wywodzącej się z Armii Krajowej. Poszczególne komórki organizacji uczestniczyły w szeregu akcji dywersyjnych: rozbrajaniu milicjantów, akcjach sabotażowych i ekspropriacyjnych.

Zamach na Stefana Martykę

Bez wątpienia najszerszym echem odbiła się operacja górnośląskiej grupy „Kalina”, która przy pomocy lubelskich i warszawskich struktur „Kraju” 9 września 1951 r. wykonała w Warszawie wyrok śmierci na znienawidzonym przez środowiska niepodległościowe spikerze propagandowej audycji radiowej „Fala 49”, Stefanie Martyce. W reakcji na te wydarzenia aparat bezpieczeństwa przystąpił do zakrojonych na szeroką skalę, trwających blisko rok, działań operacyjnych, w wyniku których rozbito organizację „Kraj” i aresztowano ponad stu jej członków – w tym czterech uczestników zamachu na Martykę, których skazano na śmierć i stracono w mokotowskim więzieniu w maju 1953 r.

Pozostali członkowie organizacji zostali skazani na długoletnie więzienie. Wśród tych ostatnich był też Tadeusz Denkowski.

►Czytaj całość na portalu przystanekhistoria.pl

Tadeusz Denkowski opisał swoje wspomnienia z okresu więziennego w wydanej przez Instytut Pamięci Narodowej publikacji pt. Moje 1407 dni i nocy w więzieniu mokotowskim. Wspomnienia z lat 1952–1956.