Instytut Pamięci Narodowej Adolf Nitka w niemieckiej niewoli - Historia z IPN -

Jednym z najciekawszych darów, który trafił do Archiwum IPN w Krakowie w ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci, jest kolekcja przekazana w czerwcu 2019 r. przez Adama Markowskiego. To pamiątki po jego zmarłym wuju, Adolfie Nitce (ur. 30 maja 1900 r. w Schodnicy koło Drohobycza), sędzim, który w czasie II wojny światowej przebywał w niemieckiej niewoli.

Wśród materiałów dotyczących pobytu Adolfa Nitki w niemieckich obozach jenieckich odnaleźć można m.in. nieśmiertelnik (numer jeniecki 2072) oraz dołączoną do niego fotografię portretową. Oba przedmioty pochodzą z okresu uwięzienia w Oflagu II A Prenzlau, który znajdował się około 50 kilometrów na zachód od Szczecina. To tutaj trafiali pierwsi polscy oficerowie, wzięci do niewoli w czasie kampanii wrześniowej 1939 r. Według ustaleń Piotra Kożuchowskiego w drugiej połowie 1940 r. przebywało tam blisko 3700 polskich jeńców.

Z końcem lutego 1941 r. wszyscy polscy oficerowie przeniesieni zostali nieco dalej w głąb Rzeszy do Oflagu II E Neubrandenburg (obóz w Prenzlau przeznaczony został dla oficerów belgijskich). Stamtąd pochodzą kolejne pamiątki po Adolfie Nitce: fotografia z lipca 1941 r. przedstawiająca mieszkańców baraku numer I-18, fotografia baraków jenieckich z 1943 r., a także szkic portretowy z grudnia 1943 r., przedstawiający Adolfa Nitkę. Ciekawą pamiątką jest również kartka pocztowa prawdopodobnie ilustrująca występ jednego z teatrów obozowych, które cieszyły się dużą popularnością wśród jeńców.

Na początku 1944 r. jeńcy obozu w Neubrandenburgu zostali przeniesieni do Oflagu II D Gross Born (dzisiaj Borne Sulinowo w woj. zachodniopomorskim). W związku ze zbliżaniem się frontu, w styczniu 1945 r. Niemcy w pośpiechu ewakuowali jeńców na zachód. W konsekwencji Adolf Nitka doczekał uwolnienia na terenie zachodnich stref okupacyjnych Niemiec. Prawdopodobnie to właśnie z tamtego okresu pochodzi jego charakterystyczna, pozowana fotografia.

Po powrocie do Polski (2 maja 1946 r.) zamieszkał w Krakowie. Z informacji udzielonej przez Adama Markowskiego wynika, że Adolfowi Nitce udało się powrócić do wykonywania zawodu sędziego. Naciski, aby wstąpił do PZPR sprawiły jednak, że zrezygnował z funkcji i przeniósł się do Rzeszowa, gdzie przez kolejne lata prowadził praktykę adwokacką.

Warto wspomnieć, że wśród przekazanych materiałów znajdują się również dwie fotografie Adolfa Nitki i jego żony, Anny, z lat 1935-1936, wykonane w Husiatynie, przygranicznym mieście II Rzeczypospolitej (woj. tarnopolskie).

Misją IPN jest zachowanie pamięci o dziejach Polski i Polaków w XX wieku. W szczególny sposób jest ona realizowana poprzez projekt Archiwum Pełne Pamięci, skierowany do osób prywatnych i instytucji, które chcą przekazać IPN-owi zgromadzone materiały historyczne i pamiątki z epoki. Ocalone od zapomnienia są starannie zabezpieczane i opisywane przez pracowników Instytutu, aby przez kolejne lata mogły służyć badaczom najnowszej historii lub jako pomoc edukacyjna dla najmłodszych pokoleń Polaków. Informacje o projekcie Archiwum Pełne Pamięci – tel. 12 289 14 12 oraz w internecie: https://archiwumpamieci.pl

Tekst Radosław Kurek