Nawigacja

Historia z IPN

Łukasz Kasza: Bohaterowie przestworzy Niepodległej

Franciszek Żwirko był wybitnym pilotem, zawodnikiem, instruktorem, świetnym wychowawcą i organizatorem młodzieży lotniczej. Stanisław Wigura – wyśmienity inżynier, konstruktor, pilot, nawigator i radiowiec. 11 września 1932 roku obaj zginęli w katastrofie lotniczej.

  • Stanisław Wigura i Franciszek Żwirko pozują do zdjęcia przy niezidentyfikowanym samolocie. Fot. z zasobu IPN (kolekcja: Andrzej Kapłański)
    Stanisław Wigura i Franciszek Żwirko pozują do zdjęcia przy niezidentyfikowanym samolocie. Fot. z zasobu IPN (kolekcja: Andrzej Kapłański)

Katastrofa miała miejsce w okolicach Cierlicka Górnego niedaleko Cieszyna. Kilkanaście dni wcześniej Żwirko i Wigura odnieśli zwycięstwo w Międzynarodowych Zawodach Samolotów Turystycznych Challenge 1932 w Berlinie. Lecieli do Pragi na zlot lotniczy samolotem typu RWD-6.

Porucznik pilot Franciszek Żwirko

Franciszek Żwirko urodził się 16 września 1895 r. w Święcianach na Litwie. Szkołę średnią ukończył w Wilnie. W czasie I wojny światowej został powołany do armii rosyjskiej; był absolwentem szkoły oficerskiej w Irkucku. Służył w piechocie, a służbę w armii rosyjskiej zakończył w stopniu porucznika. W 1917 r. wstąpił do tworzącego się korpusu polskiego gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego w Rosji. Gdy korpus został zdemobilizowany, wstąpił do „białej armii” gen. Antona Denikina; w jej szeregach walczył z bolszewikami w rosyjskiej wojnie domowej. W tym czasie ukończył kurs obserwatorów lotniczych. We wrześniu 1921 r. Franciszek Żwirko przedostał się do Polski i zgłosił do tworzącego się polskiego lotnictwa wojskowego. Od lipca 1922 r. służył w 1. pułku lotniczym w Warszawie. W listopadzie 1923 r. ukończył Szkołę Pilotów w Bydgoszczy, a następnie (w maju 1924 r.) – Wyższą Szkołę Pilotów w Grudziądzu. W 1925 r. został oddelegowany jako instruktor do Bydgoskiej Szkoły Pilotów. Pełnił kolejno funkcje Komendanta Centrum Przysposobienia Wojskowego Lotniczego w Łodzi i kierownika wyszkolenia pilotażu w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. Równocześnie ze służbą wojskową Franciszek Żwirko zaczął brać udział w sportowych zawodach lotniczych. W 1925 r. zajął 4. miejsce w I Pomorskim Locie Okrężnym. W 1926 r. jako jeden z pierwszych w polskim lotnictwie wojskowym zainicjował loty nocne. W 1927 r. przyszła kolej na pierwszy międzynarodowy sukces: Franciszek Żwirko z Władysławem Popielem, lecąc samolotem Berguet 19, zajęli 2. miejsce w klasyfikacji ogólnej, a 1. w locie okrężnym w międzynarodowych zawodach I Lot Małej Ententy i Polski w Jugosławii. Następnie w 1929 r. Franciszek Żwirko zdobył czasowo międzynarodowy rekord wysokości w II kategorii samolotów turystycznych. W tym samym 1929 r. Franciszek Żwirko zostaje oficerem łącznikowym przy Aeroklubie Akademickim w Warszawie, zaskarbiając sobie ogólny szacunek i przywiązanie młodzieży akademickiej garnącej się do lotnictwa. Aeroklub Akademicki tworzony był głównie przez młodych konstruktorów lotniczych, to właśnie w tym środowisku Franciszek Żwirko zaprzyjaźnia się z młodym inżynierem Stanisławem Wigurą.

Inżynier Stanisław Wigura

Stanisław Wigura urodził się 9 kwietnia 1903 r. w Żytomierzu na Ukrainie. Od wczesnych lat interesował się techniką i lotnictwem. W czasie wojny polsko-bolszewickiej służył jako ochotnik w 8. pułku artylerii polowej. Po wojnie wrócił do nauki, ukończył Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie, następnie studiował na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. W 1929 r. uzyskał dyplom inżyniera-mechanika, następnie w Aeroklubie Akademickim w Warszawie zdobył dyplom pilota sportowego. Był jednym z założycieli Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej, gdzie spotkał swoich dawnych przyjaciół: Stanisława Rogalskiego, z którym uczęszczał do gimnazjum, oraz Jerzego Drzewieckiego, współtowarzysza służby w wojsku. To właśnie z nimi Stanisław Wigura stworzył słynny zespół konstruktorski RWD (nazwany od inicjałów nazwisk założycieli). Zespół swój pierwszy samolot RWD-1 zbudował w 1928 r., w kolejnych latach powstały samoloty RWD-2 oraz RWD-4, RWD-5, RWD-6 i RWD-7 (później zaczęty, ukończony został wcześniej od RWD-6). Samoloty turystyczne typu RWD produkowane były w Warsztatach Sekcji Lotniczej Politechniki Warszawskiej. Konstrukcje RWD rozpoczęły nadzwyczaj intensywny okres rozwoju polskiego lotnictwa sportowego, przynosząc mu wiele sukcesów również na arenie międzynarodowej. Ich następstwem był znaczny rozwój Aeroklubu Rzeczpospolitej Polskiej, na którego działalność w szczytowym momencie składało się 10 Aeroklubów regionalnych, rozsianych po całej Polsce. Niezależnie od swych prac konstruktora, Stanisław Wigura pełnił funkcje wykładowcy w Państwowej Szkole Lotniczo-Samochodowej w Warszawie oraz obowiązki asystenta przy Katedrze Budowy Płatowców Politechniki Warszawskiej.

Czytaj całość na portalu przystanekhistoria.pl

do góry