E-Księgarnia
Na konferencji z udziałem Timothy’ego L. Kuzmy – prezesa Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce oraz Jarosława Szarka – prezesa IPN i Marzeny Kruk – dyrektora Archiwum IPN zaprezentowano unikatowe dokumenty przekazane do zasobu IPN przez Sokolstwo Polskie w Pittsburghu, w ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci. Stanowią one świadectwo ponad stuletniej działalności tej instytucji i wkładu w walkę o odzyskanie niepodległości Polski.
Na mocy porozumienia, zawartego w czerwcu 2019 r. ze Związkiem Sokolstwa Polskiego w Ameryce, od sierpnia tego roku archiwiści IPN pracowali w siedzibie ZSP w Pittsburghu, gdzie zabezpieczali i przygotowywali do transportu do Polski dokumentację historyczną wytworzoną i zgromadzoną przez ZSP.
Wśród pozyskanych archiwaliów znajdują się m.in. dokumenty dotyczące Teofila Starzyńskiego (1878–1952) – pułkownika Wojska Polskiego oraz wieloletniego prezesa Związku Sokolstwa, w tym pośmiertny awans wojskowy Starzyńskiego oraz kopia Memoriału wręczonego prezydentowi Stanów Zjednoczonych Thomasowi Woodrow Wilsonowi przez Starzyńskiego w roku 1915.
Do Archiwum IPN trafiły także dokumenty Agnieszki Wisły (1887–1980) – działaczki niepodległościowej, organizatorki akcji rekrutacyjnej do Armii Polskiej we Francji i sanitariuszki Polskiego Białego Krzyża. Wśród materiałów znalazł się nigdy wcześniej niepublikowany list Heleny Paderewskiej do Agnieszki Wisły z okresu oblężenia Warszawy. Oto jego fragment:
Moje dziecko drogie, […] Byłam i szczęśliwa i dumna z Was dziewczyny, żeście się na posterunku zostały, nawet nie słuchając rozkazów moich. Pierwszy raz musiałam uchylić głowy przed niesubordynacją, za którą tak obstaję, ale nadzwyczajne warunki w jakich kraj nasz się znajdował upoważniły Was do tego.
W skład zbioru wchodzą również archiwalia wytworzone przez Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” z rejonu województwa lwowskiego, prywatne fotografie polskich żołnierzy oraz kolekcja prasy wydawanej przez Związek Sokolstwa od początku XX w. Do zasobu Instytutu trafią także unikatowe filmy archiwalne dokumentujące wycieczki do Ojczyzny Sokołów z Ameryki w 1925 i 1929 r.
Pozyskane dokumenty zostaną w siedzibie Instytutu zewidencjonowane i opracowane, a następnie zdigitalizowane. Kopie cyfrowe akt będą nieodpłatnie przekazane Związkowi Sokolstwa.
***
Od lipca 2016 roku Archiwum IPN pozyskało blisko milion dokumentów. Jest to efekt współpracy IPN z kilkunastoma zagranicznymi instytucjami. Wiele z tych archiwaliów było do tej pory niedostępnych dla polskich badaczy.
Wśród wyjątkowo cennych archiwaliów, obok wymienionych powyżej, są także:
- Skany dokumentów dotyczących zbrodni NKWD popełnionej na Polakach w latach 1937–38 w Związku Sowieckim, w tym protokoły przesłuchań, raporty, meldunki i rozkazy NKWD i inne.
- Dokumenty dotyczące działalności Anny Poray-Wybranowskiej, inicjatorki utworzenia w Warszawie Komitetu dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów i budowy pomnika poświęconego tym bohaterom. Dzięki jej pracy wielu (szacuje się, że około stu) Polakom ratującym Żydów w czasie II wojny światowej nadano tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.
- Unikatowe fotografie i dokumenty dotyczące ks. Zdzisława Peszkowskiego, więźnia sowieckich obozów, kapelana Rodzin Katyńskich.
- Archiwalia dotyczące pobytu twórcy marynarki wojennej II RP Józefa Unruga na emigracji we Francji, gdzie zmarł w 1973 roku, przebywając w Domu Spokojnej Starości w Lailly-en-Val.
- Unikatowy film z 1927 r. „Z wycieczki Stowarzyszenia Weteranów do Polski”, dotyczący podróży byłych żołnierzy armii Józefa Hallera do odrodzonej Polski.
IPN współpracuje z takimi organizacjami jak:
- Archiwum Państwowe Obwodu Chmielnickiego
- Archiwum Państwowe Obwodu Odeskiego
- Archiwum Państwowe Obwodu Winnickiego
- Biblioteka Polska w Paryżu
- Fundacja Kościuszkowska w Nowym Jorku
- Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce
- Muzeum Holocaustu
- Muzeum Polskie w Raperswilu
- Papieski Instytut Studiów Kościelnych w Rzymie
- Polski Instytut Naukowy w Ameryce
- Polski Instytut Naukowy w Kanadzie
- Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce
- Studium Polski Podziemnej w Londynie
- Polski Fundusz Humanitarny we Francji
Misją Archiwum IPN obok współpracy z organizacjami zagranicznymi, jest także pozyskiwanie materiałów archiwalnych od darczyńców. W ramach projektu „Archiwum Pełne Pamięci”, zasób IPN powiększył się o 53,5 mb dokumentacji obrazującej najnowszą historię Polski i losy Polaków rozsianych na całym świecie.