Instytut Pamięci Narodowej 80. rocznica kapitulacji Włoch - Komunikaty -

Włochy w II wojnie światowej

10 czerwca 1940 r., w imieniu królestwa Włoch, premier Benito Mussolini wypowiedział wojnę Francji i Wielkiej Brytanii, tym samym Włochy przystąpiły do II wojny światowej po stronie Niemiec. Pierwszym niepowodzeniem Mussoliniego był podbój Grecji w 1940 r. Jeszcze gorszy efekt przyniosły walki z Brytyjczykami w Abisynii, a potem w Libii. Włosi nie byli odpowiednio przygotowani do wojny, czego dowodem były klęski wojenne i konieczność szukania wsparcia u niemieckiego sojusznika. Klęska wojsk włosko-niemieckich wiosną 1943 r. na froncie północnoafrykańskim umożliwiła Aliantom desant na Sycylię w lipcu 1943 r.

Obalenie i powrót Benito Mussoliniego

24 lipca 1943 r. zebrała się Wielka Rada Faszystowska, która następnego dnia dokonała we Włoszech przewrotu. Decyzją króla Włoch Wiktora Emmanuela III Benito Mussolini został pozbawiony władzy i uwięziony. Rozwiązano Wielką Radę, a urząd premiera przejął marszałek Pietro Badoglio. Konsekwencją tych wydarzeń było podpisanie 3 września 1943 r. aktu kapitulacji Włoch wobec aliantów zachodnich. Dokument był tajny, a na datę oficjalnego ogłoszenia wybrano 8 września.

Po kapitulacji do kraju wkroczyły wojska III Rzeszy, które 12 września 1943 r. uwolniły Mussoliniego z niewoli w Gran Sasso. Dyktator udał się do Monachium na spotkanie z Hitlerem. 15 września Mussolini zadeklarował ponowne objęcie władzy we Włoszech i nakazywał wszystkim władzom wojskowym, politycznym, administracyjnym by pozostały na swoich stanowiskach i nadal wykonywały obowiązki. Dyktator Włoch, pod opieką Niemców, utworzył Włoską Republikę Socjalną.

Kampania włoska

Dzień po ogłoszeniu rozejmu, 9 września, alianci wylądowali w Salerno i Tarencie, ale nie mogli w pełni wykorzystać faktu zawarcia rozejmu z Włochami. Zostali zatrzymani przez wojska niemieckie, które zajęły większość terenów Włoch. Na początku 1944 r. rozpoczęły się długotrwałe walki o przełamanie linii Gustawa.

Jednostki Polskich Sił Zbrojnych po raz pierwszy wystąpiły jako samodzielny związek taktyczny na froncie włoskim. Żołnierzom 2 Korpusu Polskiego powierzono najtrudniejsze zadanie, polegające na zdobyciu wzgórz Monte Cassino. 18 maja 1944 r., po sześciu dniach niezwykle zaciętej bitwy, polska flaga zawisła nad niezdobytą dotąd twierdzą.

Od października 1944 r. żołnierze 2 Korpusu Polskiego rozpoczęli swój szlak bojowy wiodący z Ankony do Bolonii. 18 lipca zostaje zdobyta Ankona. W połowie sierpnia 1944 r. wojska alianckie podeszły do umocnień linii Gotów, a po jej przełamaniu osiągnęły linię Rawenny–Faenza–Vergato. W ostatniej fazie kampanii włoskiej Polacy brali również udział w zdobyciu Bolonii.

Dotarcie do północnej granicy Włoch zajęło siłom alianckim 20 miesięcy. Pod koniec kwietnia 1945 r. resztki niemieckich wojsk znajdujących się na terenie Włoch skapitulowały bezwarunkowo.

***

Instytut Pamięci Narodowej przygotował międzynarodowy projekt edukacyjno-memoratywny „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”, który ma na celu upamiętnienie wysiłku zbrojnego Polskich Sił Zbrojnych podczas II wojny światowej.

Więcej o projekcie na stronie szlakinadziei.ipn.gov.pl

W 2022 r. ukazał się album „Generał broni Władysław Anders 1892–1970. Czyny i pamięć” pod redakcją Jerzego Kirszaka, Bogusława Polaka, Michała Polaka. Album stanowi przekrojową opowieść o życiu jednego z najwybitniejszych polskich dowódców XX wieku.

W 2014 r. Oddział IPN w Białymstoku wydał album pt. „Droga na Monte Cassino 1941–1944 w fotografii Ignacego Jaworowskiego / The way to Monte Cassino 1941–1944 in photographs by Ignacy Jaworowski”, opr. Mariusz Zemło. Album przedstawia losy żołnierzy-zesłańców prowadzonych ze Związku Sowieckiego przez gen. Władysława Andersa i pamięć o przełomowym momencie walk toczonych przez 2. Korpus Polski we Włoszech, przez kilkadziesiąt powojennych lat, w rządzonej przez komunistów Polsce były umniejszane i spychane w zapomnienie. Mimo to bitwa pod Monte Cassino zajmuje w polskiej świadomości historycznej wyjątkowe miejsce. Podstawę opracowania niniejszego albumu stanowią elementy narracji słowno-ikonograficznej autorstwa Ignacego Jaworowskiego.

Polecamy grę edukacyjną ZnajZnak – Monte Cassino. Jest to gra, w której wiedza na temat jednej z najważniejszych bitew II wojny światowej przychodzi samoistnie podczas zabawy. W trakcie rozgrywki w ZnajZnak – Monte Cassino gracze uczą się rozpoznawać m.in. wybranych żołnierzy, oznaki jednostek biorących udział w bitwie, uzbrojenie, istotne wydarzenia historyczne z okresu II wojny światowej oraz najważniejsze daty. Występujące na kartach 133 symbole zostały dobrane w taki sposób, by ukazać tę decydującą bitwę w szerokiej, międzynarodowej perspektywie, która podkreśla bohaterski wysiłek nie tylko Polaków, ale i wszystkich aliantów.

Gra do nabycia w punktach sprzedaży IPN oraz  w księgarni internetowej ipn.poczytaj.pl

Z myślą o młodszych odbiorcach Instytut Pamięci Narodowej przygotował komiks Wojenna odyseja Antka Srebrnego 1939–1944. Zeszyt 4. Bitwa pod Monte Cassino 1944 r. oraz do obejrzenia na IPNtv film animowany przygotowany na podstawie komiksu „Bitwa pod Monte Cassino 1944 r.” z serii „Wojenna Odyseja Antka Srebrnego”

Zachęcamy również do zapoznania się z licznymi materiałami audio-wideo, artykułami naukowymi znajdującymi się w portalu przystanekhistoria.pl:

• Konrad Ślusarski, Z ziemi włoskiej. Defilada 2. Korpusu Polskiego w Mediolanie
• Ryszard Sodel, Bitwa o Ankonę
• Teodor Gąsiorowski, „Karpaty” pod Monte Cassino

oraz na naszym kanale IPNtvPL: