Instytut Pamięci Narodowej [TEKST+AUDIO] 51. rocznica wizyty prezydenta USA Richarda Nixona w Polsce - Komunikaty -

Polska na szlaku Nixona

Wizyta prezydenta Nixona w PRL była częścią podróży dyplomatycznej, obejmującej Związek Sowiecki i Iran. 26 maja 1972 r. prezydent Stanów Zjednoczonych spotkał się z sekretarzem generalnym KPZS Leonidem Breżniewem i podpisał układ o ograniczeniu systemów obrony przeciwrakietowej (Anti-Ballistic Missile Treaty) oraz tymczasowe porozumienie w zakresie ograniczania strategicznych zbrojeń ofensywnych. Później udał się do Teheranu. W drodze powrotnej, 31 maja 1972 r., samolot prezydenta Richarda Nixona wylądował na warszawskim lotnisku Okęcie.

Dr Grzegorz Wołk z Biura Badań Historycznych IPN tak ocenił wizytę:

Te wizyty zwiastowały nową erę w stosunkach międzynarodowych. Lata 70. to generalnie okres odprężenia w stosunkach zimnowojennych i pierwsza wizyta prezydenta Stanów Zjednoczonych - bo taką właśnie wizytą był przyjazd Nixona w 1972 r. - była tego przykładem. Co ciekawe, polskie kanały dyplomatyczne negocjowały z Amerykanami warunki wizyty i w ogóle kwestię zaproszenia w tajemnicy przez sowietami. Administracja, czy dyplomacja Związku Sowieckiego o tym, że Nixon wybiera się do Polski, dowiedziała się nie od swoich przedstawicieli w Warszawie, ale od Henry’ego Kissingera, który był jednym z najbliższych doradców prezydenta Nixona.

W przygotowania do przyjazdu prezydenta Richarda Nixona do Polski zaangażowano wielu funkcjonariuszy MSW. Musieli oni przede wszystkim zapewnić bezpieczeństwo zagranicznej delegacji. Zostali również zobligowani do przesyłania meldunków dotyczących nastrojów, wypowiedzi i komentarzy związanych z wizytą prezydenta USA. Sprawie nadano kryptonim „Podróżnik”. W jej ramach objęto nadzorem cudzoziemców przebywających w PRL oraz najrozmaitsze grupy społeczeństwa.

Kapitalista w Polsce

Władze PRL spodziewały się gorącego powitania Nixona przez ludność Warszawy. Kamery Służby Bezpieczeństwa zarejestrowały dużą liczbę mieszkańców stolicy, którzy stawili się tłumnie na trasie przejazdu prezydenta. Szacuje się, że od 50. do nawet 300. tysięcy warszawiaków mogło witać Nixona. Przywódca jednego z najpotężniejszych krajów na świecie, przedstawianego przez komunistyczną propagandę jako emanacja „zgniłego zachodu”, odwiedził kraj zza żelaznej kurtyny.

Z lotniska delegacja amerykańska udała się na Stare Miasto w Warszawie, a stamtąd pod Pomnik Nieznanego Żołnierza, gdzie para prezydencka złożyła kwiaty. Następnie Nixon odbył spotkania z władzami PRL, a później udał się do Wilanowa, który pełnił rolę jego rezydencji na czas wizyty.

Kolejny dzień wizyty prezydenta Stanów Zjednoczonych upłynął na rozmowach z I sekretarzem KC PZPR Edwardem Gierkiem. Dotyczyły one sytuacji międzynarodowej, kwestii rozbrojenia oraz stosunków Polski z RFN. Mówiono też o ważnej roli Polonii w USA. Edward Gierek, pragnąc odróżnić się od swojego poprzednika Władysława Gomułki, chciał pokazać ograniczoną niezależność od władz na Kremlu. Gierkowi zależało przede wszystkim na otwarciu linii kredytowych i zintensyfikowaniu kontaktów gospodarczych ze Stanami Zjednoczonymi.

Administracja prezydencka planowała również spotkanie Nixona z kardynałem Stefanem Wyszyńskim. Nixon, pomimo nalegań ze strony Polonii amerykańskiej, uległ naciskowi władz PRL i zrezygnował ze spotkania z kardynałem Wyszyńskim.

Wizyta zakończyła się 1 czerwca 1972 r. o godzinie 16.04, kiedy samolot z prezydentem Nixonem na pokładzie odleciał z Warszawy. Dr Grzegorz Wołk następującymi słowami podsumowuje ten przyjazd:

Wizyta okazała się przełomowa, jeżeli mówimy o aspekcie gospodarczym. Faktycznie te kanały, czy wymiana gospodarcza ruszyły pełną parą, rozpoczął się pierwszy okres rządów Gierka, który wszyscy pamiętamy, czy czytamy o tym, że charakteryzował się relatywną prosperity i wizyta Nixona, powzięte wówczas zobowiązania handlowe, na pewno do tego przyczyniły się w znacznym stopniu. Jeżeli chodzi o inne aspekty, to tutaj możemy mówić raczej o spokojnej wizycie, która nie miała żadnych elementów politycznych.

***

Polecamy publikacje Instytutu Pamięci Narodowej autorstwa:

Pawła Sasanki, Sławomira Stępnia, Zimna wojna. Krótka historia podzielonego świata. Autorzy zaproponowali autorskie spojrzenie na historię zimnej wojny, postrzegając ją nie tylko w kontekście rywalizacji mocarstw, polityki, czy zbrojeń, lecz także jako konflikt, który oznaczał realny podział świata i zdominował powojenną historię na blisko pół wieku. Konflikt, który wpłynął na życie milionów ludzi i ukształtował oblicze świata na progu XXI w. Na wielowątkową narrację składają się więc wydarzenia, zjawiska i procesy społeczne, znaczące – choć czasem mało znane lub wręcz zapomniane – dla przebiegu tego konfliktu.

Autorzy starali się także spojrzeć nie tylko przez pryzmat wielkiej polityki i amerykańsko‑radzieckiej rywalizacji na różnych polach, lecz także jednostkowych losów poszczególnych ludzi; tak aby czytelnikom zostawić miejsce na empatię, na swoiste utożsamienie się z losami konkretnych bohaterów opisywanych wydarzeń.

Również może Państwa zainteresować książka Alfreda A. Reischa, Nieznany front zimnej wojny. Tajny program dystrybucji książek za żelazną kurtyną, pod red. Małgorzaty Choma-Jusińskiej.

Książka Alfreda Reischa odkrywa kulisy tajnej amerykańskiej akcji, która miała znaczący wpływ na ostateczny wynik zimnej wojny. Poczynając od 1956 r., przez prawie 40 lat za żelazną kurtynę masowo przekazywano książki i inne publikacje wydawane na Zachodzie. Działalność ta, zainicjowana i finansowana przez Central Intelligence Agency, zaowocowała przerzuceniem do Europy Wschodniej około 10 mln pozycji wydawniczych, w tym około 4 mln do Polski. Przesyłano je pocztą i innymi kanałami oraz rozdawano przy jezdnym w punktach dystrybucyjnych w Europie Zachodniej.

Polecamy Państwu artykuł autorstwa Radosława Pobożego, Kryptonim Podróżnik. W artykule autor przybliża działania Służb Bezpieczeństwa w trakcie wizyty prezydenta Nixona.

Zachęcamy również do zapoznania się z materiałem audio-wideo na kanale IPNtvPL:

oraz zapoznania się z fragmentem filmu„Operacyjny Film Dokumentalny w MSW” zrealizowanego przez Biuro „B” MSW.w którym  możemy zobaczyć tłumy warszawiaków przybyłych na trasę przejazdu prezydenta USA Richarda Nixona.