E-Księgarnia-
Zaślubiny Polski z morzem. Kadr z filmu Niezwyciężeni
Ceremonię zaślubin poprzedzał pochód polskich wojsk przez Pomorze. Po ponad 120 latach niewoli do macierzy powracały kolejne miasta. Pochód wojsk polskich stanowił realizację decyzji podjętych na konferencji paryskiej i zawartych w traktacie wersalskim. Ratyfikowany 10 stycznia 1920 r. traktat ostatecznie potwierdzał zachodnie i północne granice odrodzonej Polski. Zgodnie z jego zapisami, Polska miała otrzymać dostęp do Morza Bałtyckiego.
Zadanie przejęcia kontroli nad ziemiami Pomorza otrzymali żołnierze gen. Józefa Hallera (Front Pomorski) i gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego (Front Wielkopolski). Sam proces przejmowania Pomorza rozpoczął się 17 stycznia 1920 r., zajęciem miasta Golubia przez grupę wojsk wydzielonych z Frontu Pomorskiego. Następnego dnia wojsko polskie wkroczyło do jednego z najważniejszych centrów regionu – Torunia. 21 stycznia 1920 r. gen. Haller opublikował odezwę do mieszkańców Torunia ogłaszając przyłączenie Pomorza do Polski: Przed Wami dzisiaj otwiera się epoka nowego życia i świetności nowego wieku złotego Zygmuntów i Batorych, kiedy Wisła i nasze morze staną się znowu łącznikiem Polski z całym światem. Cała Polska w tym dniu radosnym oddaje hołd mieszkańcom tej ziemi za ich niezłomność, hart ducha, wielkie cnoty obywatelskie, wytrwałość w twardej narodowej służbie. 20 stycznia wojska Dowbora-Muśnickiego weszły do Bydgoszczy.
Pomiędzy 25 a 31 stycznia wojska Frontu Wielkopolskiego przejęły: Świecie, Tucholę, Chojnice i Brusy. Natomiast Oddziały Frontu Pomorskiego od 25 stycznia do 9 lutego przejęły: Laskowice, Skórcz, Gniew, Pelplin, Starogard, Tczew, Kościerzynę, Kartuzy, Wejherowo, Jastarnię i Hel.
Zwieńczeniem marszu hallerczyków stała się zorganizowana na 10 lutego 1920 r. w Pucku uroczysta ceremonia „Zaślubin Polski z Morzem”. Obyła się uroczysta msza święta. Ksiądz Józef Wrycza wygłosił patriotyczne kazanie. Duchowni poświęcili polską banderę, którą podniesiono na maszcie jako znak objęcia straży na Bałtyku przez polską Marynarkę Wojenną. W uroczystościach udział wzięli najwyżsi dostojnicy państwowi m.in.: Wincenty Witos, Stanisław Wojciechowski, Ignacy Daszyński, Maciej Rataj, gen. Józef Haller, kontradmirał Kazimierz Porębski, gen. Kazimierz Sosnkowski, delegacje z Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch. Przybyła również istotna reprezentacja Pomorzan, Kaszubów, w tym wojewoda pomorski Stefan Łaszewski, wybitni działacze ruchu polskiego z puckiego powiatu (Antoni Abraham, Antoni Miotk i Teofil Baniecki) oraz liczni mieszkańcy z regionu i Polski.
Po latach gen. Haller wspominał uroczysty moment zaślubin w następujący sposób: Po mszy św., przy salutach armatnich i odegraniu hymnu polskiego, morska bandera polska wzniosła się na maszt. Dotychczas strażnik wybrzeża, rybak kaszubski z jedyną bronią, wiosłem u boku, oddawał straż w ręce marynarza polskiego. Stojąc pod banderą, oświadczyłem w krótkim przemówieniu, żeśmy wrócili nad morze i że Rzeczpospolita Polska staje się znów władczynią na swoim Bałtyku, na znak czego – zaślubin Polski z Bałtykiem – rzucam w morze pierścień ofiarowany przez polską ludność Gdańska, który znów będzie polskim.
Na odzyskanych terenach powołane zostało do życia województwo pomorskie. Jego stolicą został Toruń.
Polska odzyskała dostęp do Morza Bałtyckiego na odcinku 147 km: brzeg Półwyspu Helskiego - 74 km, morze otwarte - 24 km i brzeg Zatoki Puckiej - 49 km. W jej granicach nie znalazł się jednak żaden większy port. Gdańsk, został Wolnym Miastem, pozostającym pod nadzorem Ligi Narodów.
***
Zachęcamy do zapoznania się w portalu IPN przystanekhistoria.pl z artykułem Mirosława Golona, Powrót Pomorza do Polski; z artykułami autorstwa Krzysztofa Kaczmarskiego, Wojciecha J. Muszyńskiego, Rafała Sierchuły Rodzina, młodość i działalność niepodległościowa Błękitnego Generała, Od Legionów do Polskiego Korpusu Posiłkowego oraz z artykułem Błękitny Generał w wojnach o granice.
Polecamy też album oraz wystawę, do pobrania w wersji cyfrowej, Kamili Churskiej-Wołoszczak i Barbary Męczykowskiej, Należy stworzyć niepodległe państwo polskie (...) z wolnym dostępem do morza. Powrót Pomorza i Kujaw do Polski 1918–1920. Album zawiera ponad 130 zdjęć oraz plakaty, ulotki i mapy. Składa się z 13 rozdziałów w układzie chronologiczno-rzeczowym, przedstawiających najważniejsze aspekty odzyskania niepodległości na Kujawach i Pomorzu.
Do pobrania w formacie pdf jest broszura z serii Bohaterowie Niepodległej – Józef Haller autorstwa Barbary Męczykowskiej. Broszura przedstawia szczegóły wychowania patriotycznego przyszłego generała, zdobywania przezeń wykształcenia, kolejne etapy kariery wojskowej, a także jego aktywność społecznikowską. Ukoronowaniem tych działań jest Błękitna Armia i zaślubiny Polski z morzem, a następnie Armia Ochotnicza. Jest też mowa o niełatwym okresie dwudziestolecia międzywojennego i późniejszym życiu na uchodźstwie.
Do pobrania jest również biograficzna wystawa elementarna przygotowana przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Gdańsku – Józef Haller.
W 2018 r. IPN wydał książkę pt. Generał Józef Haller 1873–1960, pod red. Krzysztofa Kaczmarskiego, Wojciecha J. Muszyńskiego, Rafała Sierchuły. Józef Haller to nie tylko legendarna Błękitna Armia, powrót Kresów, historyczne zaślubiny z Bałtykiem czy Armia Ochotnicza w 1920 r., ale całe życie poświęcone Polsce. To także służba parlamentarna w II Rzeczypospolitej, wspieranie jej odbudowy oraz działalność na emigracji po 1939 r. i chrześcijański wymiar świadectwa Hallera.
W 2019 r. IPN wydał książkę pt. Pomorscy Ojcowie Niepodległości. Historia i pamięć, pod red. Krzysztofa Drażby. Książka prezentuje życiorysy wybitnych polskich patriotów działających na rzecz niepodległości i polskości Pomorza do końca wieku XIX oraz polskich gdańszczan w Wolnym Mieście Gdańsku. W publikacji zamieszczono 33 biogramy. Wśród opisanych postaci znaleźli się m.in. Antoni Abraham, ks. Feliks Bolt, Józef Haller, ks. Józef Wrycza, Balbina i Michał Bellwonowie, Alf Liczmański i wielu innych. Publikacja bezpłatna do pobrania.
Dla nauczycieli i uczniów IPN przygotował ćwiczenia i komiks o gen. Józefie Hallerze (do pobrania). Materiał edukacyjny opracowała dr Barbara Męczykowska (IPN Gdańsk). Karty pracy od strony graficznej przygotował Piotr Wiejak (Delegatura IPN Bydgoszcz). Autorem komiksu jest Krzysztof Wyrzykowski.
W grudniu 2018 r. wyszedł numer „Biuletynu IPN” zatytułowany „Rzeczpospolita morska” (do pobrania). Opowiadamy w nim o Gdyni, która stała się oknem na świat międzywojennej Polski.
