E-Księgarnia
Wystawę w stulecie ustalenia polsko-niemieckiej granicy państwowej na Górnym Śląsku otworzyli wspólnie prezes IPN dr Karol Nawrocki i dyrektor katowickiego oddziału IPN dr Andrzej Sznajder. W uroczystości wziął udział zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma. Na wernisaż przybyli m.in. Beata Białowąs – wicemarszałek woj. śląskiego, Mariusz Skiba – wiceprezydent Katowic, oraz śląski wicekurator oświaty Dariusz Domański, a także młodzież szkolna.
Otwierając wystawę, prezes IPN dr Karol Nawrocki przypomniał, że dokładnie 100 lat temu Rada Ambasadorów Ligi Narodów zatwierdziła decyzję o podziale Górnego Śląska. – Złożyło się na nią wiele lat pracy pozytywistycznej, działań społecznych i plebiscytowych, ale też wiele krwi musiało się przelać w obronie polskości, aby ta decyzja zapadła. Aby Śląsk stał się częścią II Rzeczypospolitej – powiedział.
– Jesteśmy w Przystanku Historia, którego patronem jest Henryk Sławik – powstaniec śląski, działacz socjalistyczny, który Polskę kochał, a komunistów – którzy chcieli ją zniszczyć – nienawidził. Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Z kolei Wojciech Korfanty, jeden z ojców niepodległości, także obecny na wystawie IPN, mimo że miał zupełnie odmienne poglądy, służył tym samym, biało-czerwonym barwom. Powstańców łączyła właśnie służba Rzeczypospolitej Polskiej – podkreślił prezes IPN.
Dyrektor katowickiego IPN dr Andrzej Sznajder porównał rok 1921 na Śląsku do roku 1918 w odniesieniu do Rzeczypospolitej. – Tak jak wtedy, w listopadzie 1918 roku, przed Polską otwierała się droga do suwerenności, tak w roku 1921 na Górnym Śląsku otwierała się droga do połączenia się z Rzecząpospolitą – powiedział. Podkreślił, że 1 procent powierzchni Polski, którym była ta część Górnego Śląska, miał wielkie, nie tylko gospodarcze znaczenie dla Rzeczypospolitej.
W trakcie wernisażu Aleksandra Korol-Chudy (OBEN IPN Katowice) przedstawiła inicjatywy IPN z okazji setnej rocznicy powstań śląskich i plebiscytu górnośląskiego. Renata Skoczek (OBEN IPN Katowice), autorka wystawy, omówiła projekt edukacyjny „Rok 1921 na Górnym Śląsku”.
* * *
W godzinach popołudniowych prezes IPN dr Karol Nawrocki wraz z delegacją Instytutu złożył kwiaty pod Pomnikiem-Krzyżem Górników KWK „Wujek”, oddając w ten sposób hołd ofiarom masakry przeprowadzonej w kopalni „Wujek” przez ZOMO i wojsko 16 grudnia 1981 roku. Zginęło wówczas dziewięciu górników, a kilkadziesiąt osób odniosło rany.
* * *
Sto lat temu Górny Śląsk trafił na pierwsze strony światowych gazet za sprawą plebiscytu, który miał rozstrzygnąć problem przynależności państwowej tego regionu oraz trzeciego zbrojnego zrywu Polaków, którzy domagali się przyłączenia do Polski. Sprawa górnośląska była wówczas częścią międzynarodowej polityki budowania nowej równowagi europejskiej po I wojnie światowej. Trzecie i ostatnie powstanie śląskie wybuchło po plebiscycie, który odbył się 20 marca 1921 r. i tuż przed niekorzystnym dla Polski rozstrzygnięciem podziału terenu plebiscytowego, które miało zapaść na początku maja w Londynie. Ostateczna decyzja o przebiegu granicy polsko-niemieckiej podjęta na forum międzynarodowym 20 października 1921 r., zakończyła skomplikowany i długotrwały proces kształtowania granic II Rzeczpospolitej oraz walkę Górnoślązaków o przyłączenie do Polski.
Ekspozycja przedstawia na dziewięciu planszach najważniejsze wydarzenia w regionie od wejścia w życie regulaminu plebiscytu, który ustalał najważniejsze kwestie związane z głosowaniem do zatwierdzenia przez Radę Ambasadorów linii granicznej dzielącej Górny Śląsk na część polską i niemiecką.
Wystawa, przygotowana przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Katowicach, jest kontynuacją dwóch ekspozycji prezentowanych w latach ubiegłych, poświęconych wydarzeniom z lat 1919–1920.