E-Księgarnia-
Irena Bobowska
Irena Bobowska ps. „Wydra” (1920–1942), harcerka, redaktorka podziemnych czasopism, działaczka niepodległościowa. Ukończyła poznańskie liceum im. Dąbrówki. W okresie międzywojennym angażowała się w działalność społeczną, m.in. działała w Towarzystwie Czytelni Ludowych. Związana była również z harcerstwem na osiedlu Warszawskim w Poznaniu.
Na początku II wojny światowej wstąpiła do podziemnej Poznańskiej Organizacji Zbrojnej (POZ), którą wkrótce przekształcono w Wojskową Organizację Ziem Zachodnich (WOZZ). W listopadzie 1939 r. organem prasowym POZ była podziemna gazetka „Pobudka”. Jej inicjatorką została wówczas 19-letnia Irena. Po zaprzysiężeniu w 1940 r. do WOZZ, otrzymała pseudonim „Wydra”. Zajmowała się redagowaniem artykułów oraz powielaniem stworzonej przez siebie gazetki. Przewoziła ją, chowając w wózku inwalidzkim, którym się poruszała, ponieważ w dzieciństwie przeszła chorobę Heinego-Medina powodującą całkowity paraliż dolnych kończyn. W proces redakcyjny „Pobudki” zaangażowane były również siostry Ireny: Urszula i Teodora.
Niemcy wkrótce wpadli na trop zespołu redakcyjnego „Pobudki”. 20 czerwca 1940 r. w siedzibie redakcji zatrzymano Irenę. Razem z nią aresztowano Stanisława Dornę oraz matkę redaktora Romana Kwiatkowskiego, Stanisławę. Irenę Niemcy przewieźli początkowo do siedziby gestapo mieszczącej się w Domu Żołnierza, a później osadzono ją w Forcie VII w Poznaniu. W październiku 1940 r. została przeniesiona do więzienia we Wronkach, gdzie poddano ją torturom i zarekwirowano wózek, co uniemożliwiło jej poruszanie się.
W trudnych chwilach ratowało ją pisanie wierszy oraz rysowanie. Jednym z jej najbardziej znanych wierszy jest „Bo ja się uczę”. Trafił on do większego kręgu odbiorców w okresie II wojny światowej. Bobowska dała w nim wskazówkę, jak radzić sobie w trudnych czasach. Utwór dotarł m.in. do kobiet osadzonych w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu, a po wojnie, do więźniarek Armii Krajowej przetrzymywanych przez komunistów w Fordonie.
W kwietniu 1941 r. Irena trafiła do berlińskiego więzienia Moabit. W trakcie prowadzonego tam śledztwa nadal pisywała wiersze i rysowała, głównie portrety swojej rodziny. 12 sierpnia 1942 r. w Berlinie odbyła się rozprawa przeciwko Irenie Bobowskiej i jej współpracownikom z redakcji „Pobudka”. Miała wówczas prawo głosu, ale nie prosiła o ułaskawienie. Przypomniała jedynie historię zaborów i Kulturkampfu. Na koniec swojej przemowy na sali sądowej, wypowiedziała następujące słowa:
„(…) Polska Niemcom żadnej wierności dotrzymywać nie potrzebuje, a kiedy Niemcy w tej wojnie zostaną pokonane, dążenia do zdobycia władzy przez Polaków powinny być Niemcom obojętne, gdyż i tak nie będą mogli im przeciwdziałać. (...) Dziś wy mnie sądzicie, ale was będzie sądził ktoś wyższy”.
Okupacyjny Wyższy Sąd Krajowy w Poznaniu na sesji wyjazdowej w Berlinie skazał Irenę Bobowską na karę śmierci. Wyrok wykonano 26 września 1942 r. w berlińskim więzieniu Plötzensee przez ścięcie na gilotynie.
dr Izabella Kopczyńska, Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu
Bibliografia:
A. Adamska, Dziewczyny z AK – Wielkopolanki, Poznań 2006.
Encyklopedia konspiracji wielkopolskiej, pod. red. Mariana Woźniaka, Poznań 1998.
R. Macyra, Prasa konspiracyjna w Kraju Warty w latach 1939-1945, Poznań 2006.
S. Tokarska-Kaszubowa, Nenia, Poznań 1999.
Zbiory Fundacji „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej”, Archiwum Wojennej Służby Kobiet, Irena Bobowska ps. „Wydra”, sygn. 1076/WSK.