Krótko po tym, jak 30 stycznia 1933 r. Adolf Hitler objął urząd kanclerza Rzeszy, jego Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników (NSDAP) brutalnie rozprawiła się z przeciwnikami politycznymi. Trafiali oni do więzień lub prowizorycznych obozów urządzanych w szkołach, halach sportowych, koszarach czy opuszczonych budynkach fabrycznych (m.in. 3 marca – Nohra, 21 marca – Oranienburg).
20 marca 1933 r. Heinrich Himmler, przywódca nazistowskiej SS i komisaryczny szef monachijskiej policji, ogłosił na konferencji prasowej, że w okolicy Dachau powstanie „pierwszy obóz koncentracyjny”, zdolny pomieścić 5 tys. osób, przeznaczony dla komunistów i tych działaczy demokratycznych, „którzy zagrażają bezpieczeństwu państwa”. Dwa dni później na teren nieczynnej fabryki prochu i amunicji koło Dachau przywieziono pierwszych więźniów politycznych. Pilnujących ich policjantów wkrótce zastąpili esesmani.
Dachau stało się modelowym obozem koncentracyjnym SS – miejscem szkolenia załóg kacetów i wzorem dla otwieranych później obozów, takich jak Sachsenhausen (1936), Buchenwald (1937) czy Flossenbürg (1938). Zamykano tu – prócz przeciwników politycznych – także Żydów, Romów i Sinti, homoseksualistów, świadków Jehowy, kryminalistów, „elementy aspołeczne”, a w czasie II wojny światowej – ludność z krajów okupowanych przez Niemcy. W sumie w latach 1933–1945 w Dachau było więzionych ponad 200 tys. osób. Zmarło co najmniej 41,5 tys.
Śmiertelne żniwo zbierały mordercza praca, niedożywienie, skandaliczne warunki higieniczne, ale też tortury, egzekucje i okrutne eksperymenty medyczne. Po przekroczeniu bramy obozowej z szyderczym napisem „Arbeit macht frei” (Praca czyni wolnym) więzień stawał się anonimowym numerem wyzutym z praw i wpajano mu, że ucieczka jest niemożliwa.
Na mapie polskiej martyrologii Dachau zajmuje ważne miejsce. Już 16 września 1939 r., w trzecim tygodniu niemieckiej napaści na Polskę, do obozu przywieziono grupę mężczyzn z Górnego Śląska. Łącznie w tym roku i kolejnych latach do Dachau trafiło ponad 40 tys. Polaków i polskich Żydów. Zginął co czwarty. Ze szczególnym okrucieństwem byli traktowani duchowni – przeżyła tylko połowa z 1780 polskich księży uwięzionych w obozie.
Obóz koncentracyjny Dachau został wyzwolony przez wojska amerykańskie 29 kwietnia 1945 r. Dwadzieścia lat później na jego terenie otwarto miejsce pamięci. Istnieje ono do dziś.
--
Niemieckie nazistowskie obozy koncentracyjne i zagłady od lat stanowią przedmiot badań Instytutu Pamięci Narodowej. Efektem są liczne publikacje, w tym książki poświęcone KL Dachau i jego polskim ofiarom:
Wiele materiałów o KL Dachau jest dostępnych w portalu IPN przystanekhistoria.pl oraz na innych stronach Instytutu:
- Truth About Camps
- Pierwszy był KL Dachau
- „Papa Eicke”. Twórca obozów koncentracyjnych
- Dachau i śmierć są synonimami
- Sławomir Kęszka: Posługa polskich księży w KL Dachau i jej upamiętnienie
- Wacław Jurgoński. Od Szczeglina do KL Dachau. Kronika przeżyć (1940–1945)
- Dachau we wspomnieniach księży-więźniów
- Polscy księża w KL Dachau
- Jestem dzieckiem szczęścia
Zapraszamy do obejrzenia filmu „Niemiecki Obóz Koncentracyjny w Dachau” – 48. odcinka cyklu „Historia dla Ciebie” opublikowanego na naszym kanale IPNtvPL: