Nawigacja

Komunikaty

135. rocznica urodzin gen. Franciszka Kleeberga

Joanna Sobotka
Data publikacji 31.01.2023

Generał Franciszek Kleeberg, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej urodził się 1 lutego 1888 r. w Tarnopolu. W 1939 r. dowódca Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie", bohatersko walczącej z Niemcami w ostatniej bitwie wrześniowej kampanii, stoczonej w dniach 2-5 października pod Kockiem.

  • Gen. Franciszek Kleeberg, zdjęcie z domeny publicznej

Jego rodzicami byli Emilian i Józefina z domu Kuschée. Studiował w austriackiej Akademii Wojskowo-Technicznej w Mödling na Wydziale Artylerii. W 1908 r. został przydzielony do 2 pułku haubic polowych armii austriackiej w Wiedniu. W maju 1915 r. otrzymał przydział do Legionów Polskich i został szefem Sztabu II Brygady. Gdy poprosił o zmianę obywatelstwa austriackiego na polskie, w czerwcu 1918 r. został karnie przeniesiony na front włoski.

Po zakończeniu I wojny światowej został przyjęty do wojska polskiego. Brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej w latach 1918-1919 i w obronie Lwowa.

W II Rzeczypospolitej pełnił wiele odpowiedzialnych funkcji, 1 stycznia 1928 r. został mianowany generałem brygady. W 1936 r. objął funkcję dowódcy Okręgu Korpusu nr III w Grodnie. W 1938 r. mianowano go dowódcą Okręgu Korpusu nr IX w Brześciu nad Bugiem. Na tym stanowisku znajdował się w momencie rozpoczęcia II wojny światowej.

9 września 1939 r. powierzono mu dowództwo nad nowo formowaną Grupą Operacyjną „Polesie” (od końca września Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie”) z zadaniem obrony Polesia od Brześcia do granicy polsko-sowieckiej, ze stanowiskiem dowodzenia w Pińsku.

Po agresji sowieckiej na Polskę do gen. Kleeberga dotarł rozkaz Naczelnego Wodza mówiący o przekroczeniu granic neutralnych sąsiadów: Rumunii i Węgier. W tej sytuacji generał zdecydował się ściągnąć wszystkie swoje siły w rejon Kowla i stamtąd przebijać się do Rumunii.

22 września otrzymał informację, że Naczelny Wódz opuścił terytorium Polski i został internowany, wtedy to postanowił pomaszerować na pomoc obrońcom Warszawy. Kiedy do SGO „Polesie” dotarła informacja o kapitulacji Warszawy, generał ponownie zmienił kierunek marszu w stronę Gór Świętokrzyskich, gdzie planowano przejść do partyzantki.

Z powierzoną mu jednostką w dniach 2-5 października stoczył ostatnią bitwę kampanii 1939 r. pod Kockiem. W pożegnalnym rozkazie do swoich żołnierzy generał pisał: Żołnierze! Z dalekiego Polesia, znad Narwi, z jednostek, które się oparły w Kowlu demoralizacji – zebrałem Was pod swoją komendę, by walczyć do końca. Chciałem iść najpierw na południe – gdy to się stało niemożliwe – nieść pomoc Warszawie. Warszawa padła, nim doszliśmy. Mimo to nie straciliśmy nadziei i walczyliśmy dalej, najpierw z bolszewikami, następnie w 5-dniowej bitwie pod Serokomlą z Niemcami. Wykazaliście hart i odwagę w czasie zwątpień i dochowaliście wierności Ojczyźnie do końca. Dziś jesteśmy otoczeni, a amunicja i żywność na wyczerpaniu. Dalsza walka nie rokuje nadziei, a tylko rozleje krew żołnierską, która jeszcze przydać się może. Przywilejem dowódcy jest brać odpowiedzialność za siebie. Dziś biorę ją w tej najcięższej chwili – każąc zaprzestać dalszej bezcelowej walki, by nie przelewać krwi żołnierskiej nadaremnie. Dziękuję Wam za Wasze męstwo i Waszą karność, wiem, że staniecie, gdy będziecie potrzebni. Jeszcze Polska nie zginęła.

5 października gen. Kleeberg zdecydował się skapitulować przed Niemcami. Decyzję o kapitulacji generał podjął ze względu na brak amunicji i środków medycznych dla rannych. Następnego dnia wojsko złożyło broń.

Generał zmarł 5 kwietnia 1941 r. w niemieckim szpitalu wojskowym. Pochowano go na cmentarzu w Neustadt, lecz w 1969 r., w 30 rocznicę bitwy pod Kockiem, szczątki generała sprowadzono do Polski i 6 października złożono na cmentarzu wojskowym w Kocku. Pośmiertnie został mianowany generałem dywizji.

Dowiedz się więcej o bitwie pod Kockiem:

https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/86683,Kock-Ostatnia-bitwa-generala-Kleeberga.html

Zapraszamy również na nasz portal tematyczny www.1wrzesnia39.pl (dostępny w dwóch wersjach językowych). Można tu znaleźć kalendarium wydarzeń, które doprowadziły do wybuchu II wojny światowej, kalendarium kampanii wrześniowej na ziemiach polskich, krótką historię syntetyczną, wybór dokumentów, relacje świadków, galerię zdjęć i fragmenty filmów.

Polecamy Państwu artykuły dotyczące kampanii wrześniowej 1939 r., które pojawiły się w portalu przystanekhistoria.pl: https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/wrzesien-1939

Warto również zapoznać się z katalogiem wydawnictw IPN, dotyczącym II wojny światowej: https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/katalog-publikacji/80037,Katalog-wydawnictw-IPN-dotyczacych-II-wojny-swiatowej.html

W 2019 r. IPN wydał książkę pt. Bitewnym szlakiem Września 1939 roku. Polskie bitwy i boje w obronie Rzeczypospolitej, autorstwa Tomasza Głowińskiego, Rafała Igielskiego i Mieczysława Lebela. Książka w nowatorski sposób przybliża Czytelnikowi bitwy i boje, które toczyło Wojsko Polskie we wrześniu 1939 r. z najeźdźcami niemieckim i sowieckim.

 

 

Polecamy również książkę Od września do października. Kampania polska 1939. Jest to zbiór popularnonaukowych artykułów, napisanych w większości przez historyków krakowskiego Oddziału IPN, przedstawiających w zarysie przebieg walk z jesieni 1939 r. W kolejnych rozdziałach tomu opisano okoliczności sojuszu politycznego Niemców i Sowietów oraz ich przygotowania do agresji, a także plany obronne Polski. Przedstawiono bój graniczny oraz losy kolejnych odwrotów, bitew, a także walk lotniczych, szczególną uwagę przykładając do działań na południu kraju.

 

 

Dla młodszego czytelnika Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Warszawie przygotowało serię komiksów pt. Wojenna odyseja Antka Srebrnego.

Nr 1 komiksu Obrona Grodna 1939 r. (napisana przez Tomasza Robaczewskiego i narysowana przez Huberta Ronka) zaczyna się w 1939 r. w Grodnie wskazując, że II wojna światowa zaczęła się w wyniku zmowy i agresji dwóch państw – III Rzeszy Niemieckiej i Rosji sowieckiej. Główny bohater, Antek Srebrny, podobnie jak wielu jego rzeczywistych pierwowzorów (np. 13-letni bohaterski obrońca Grodna Tadeusz Jasiński) bierze udział w bohaterskiej obronie swojego rodzinnego miasta. Wojenna odyseja Antka Srebrnego odzwierciedla losy tysięcy Polaków z lat 1939–1944, którzy, mimo przegranej kampanii wrześniowej i represji ze strony dwóch okupantów (III Rzeszy Niemieckiej oraz ZSRS), w każdym zakątku świata gotowi byli stanąć do walki o wolną Polskę.

 

 

do góry