Nawigacja

Komunikaty

51. rocznica przywrócenia polskiego obywatelstwa bohaterom II wojny światowej

Małgorzata Frydrych- Dominiak
Data publikacji 23.11.2022

23 listopada 1971 r. Rada Ministrów uchwałą nr 256/1 uchyliła uchwały Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z dnia 26 września 1946 roku pozbawiające obywatelstwa polskiego 76 oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

  • 1200x680 — Szlaki Nadziei 72 dpi -09

Dwiema uchwałami z 26 września 1946 r. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej Edwarda Osóbki-Morawskiego pozbawił z dniem 6 września obywatelstwa polskiego 76 oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jedną uchwałą pozbawiono obywatelstwa i stopnia generała tylko Władysława Andersa, a drugą – oficerów, którzy wstąpili do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Tym samym gen. Stanisław Maczek (dowódca I Korpusu Polskiego), gen. Stanisław Kopański (szef Sztabu Naczelnego Wodza), gen. Antoni Chruściel (m.in. dowódca powstania warszawskiego) i wielu innych zostało uznanych za wrogów Polski Ludowej. Warto podkreślić, że rządzący Polską komuniści wykorzystali zapis z ustawy z 1920 r. o obywatelstwie polskim. Oznaczało to, że przyjęcie innego obywatelstwa albo przyjęcie bez zgody polskich władz urzędu innego państwa lub wstąpienie do obcej armii oznaczać będzie utratę obywatelstwa polskiego. Wydane orzeczenie o utracie obywatelstwa nie rozciągało się na żony i dzieci.

Pod koniec 1945 r. Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie liczyły blisko 250 tys. żołnierzy. Mniej niż połowa (szacuje się, że ok. 105 tys.) zdecydowała się powrócić do Polski. Natomiast pozostali żołnierze byli negatywnie nastawieni do powrotu Polski opanowanej przez komunistów. Do wielu z nich docierały informacje z kraju, że komuniści prześladują powracających z zachodu żołnierzy walczących u boku Aliantów.

Wstąpienie polskich oficerów do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia (PKPiR, ang. Polish Resettlement Corps) na terytorium Wielkiej Brytanii lub poza jego granicami komuniści potraktowali jako zdradę i ukarali winnych, odbierając obywatelstwo polskie. Jednak decyzję o jego odebraniu podjęto na podstawie przekazanej przez stronę brytyjską listy oficerów, którzy wstąpili już do tego Korpusu. Lista nie obejmowała gen. Władysława Andersa, który nie wstąpił do PKPiR, tylko był jego współorganizatorem.

Ostatecznie w ewidencji PKPiR znalazło się 120 tys. osób, a poza nim występowało 9 tys. osób. PKPiR nie był jednostką wojskową, był przeznaczony dla przysposobienia zdemobilizowanych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych do życia cywilnego. W jego ramach żołnierze – członkowie Korpusu mogli w dowolnym terminie wrócić do Polski, emigrować do innych krajów, zaciągnąć się do armii brytyjskiej (według obowiązujących tu kryteriów) lub podjąć pracę zawodową. Zasadniczą działalność Korpus zakończył w 1949 r. W ostatnim momencie jego funkcjonowania jego stan wynosił około 13 tys. żołnierzy, w tym około 6 tys. oficerów. W większości przypadków udali się oni do Stanów Zjednoczonych, Kanady, Australii i państw Ameryki Południowej.

Dopiero po 25 latach 23 listopada 1971 r. Rada Ministrów uchwałą nr 256/1 uchyliła uchwały Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z dnia 26 września 1946 r. pozbawiające obywatelstwa polskiego 76 oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wielu z nich nie doczekało tego momentu – gen. Władysławowi Andersowi obywatelstwo przywrócono dopiero uchwałą Rady Ministrów z dnia 15 marca 1989 r., a więc po jego śmierci (zmarł w 1970 r.).

***

W związku z 80. rocznicą rozpoczęcia wędrówki armii gen. Andersa ewakuowanej z ZSRS Instytut Pamięci Narodowej przygotował międzynarodowy projekt edukacyjno-memoratywny pt. „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”, który ma na celu upamiętnić wysiłek zbrojny Polskich Sił Zbrojnych podczas II wojny światowej oraz losy ludności cywilnej ewakuowanej z ZSRS wraz z armią gen. Andersa. Dotychczas niniejszy projekt został zaprezentowany już na trzech kontynentach (Ameryka Północna, Afryka i Azja). Obecnie wystawa dostępna jest w USA w mieście Athens w stanie Alabama do 10 grudnia.

 

W 2022 r. nakładem wyd. IPN ukazał się album „Generał broni Władysław Anders 1892-1970. Czyny i pamięć” autorów: Jerzy Kirszak, Bogusław Polak, Michał Polak. Generał Władysław Anders zajął trwałe miejsce w panteonie narodowym wśród najwybitniejszych wodzów polskich XX w. Sławę przyniosła mu kampania włoska trwająca kilkanaście miesięcy. Droga do chwały wiodła przez I Korpus Polski w Rosji, powstanie wielkopolskie, wojnę z bolszewikami, boje wrześniowe 1939 r. Znaczyły ją Krzyże Walecznych, Virtuti Militari i liczne rany odniesione w walce. Niniejszy album dostępny jest w naszych księgarniach oraz online.

 

Zachęcamy również do zapoznania się z bogatą ofertą edukacyjną portalu przystanekhistoria.pl, gdzie znajdą Państwo wiele materiałów audio-wideo, artykułów i książek poświęconych Armii Andersa:

 

 

do góry