Nawigacja

Komunikaty

31 sierpnia 1980 r. podpisane zostały porozumienia sierpniowe między opozycją demokratyczną a rządem komunistycznym

Agnieszka Wygoda
Data publikacji 30.08.2022

Porozumienie stało się zaczątkiem dziesięciomilionowego ruchu mającego przyczynić się do upadku komunizmu w Europie. W sierpniu 1980 r. według oficjalnych danych strajkowało ok. 700 zakładów pracy (700 tys. osób). Liczbę działaczy „Solidarności” w latach 1980–1981 szacuje się na 9–10 mln.

  • Strajk w Stoczni im. W. Lenina. W sali BHP przemawia Andrzej Kołodziej, obok na podeście stoją Henryka Krzywonos (L) i Anna Walentynowicz (P) IPNBU-3-14-68-125-1_
    Strajk w Stoczni im. W. Lenina. W sali BHP przemawia Andrzej Kołodziej, obok na podeście stoją Henryka Krzywonos (L) i Anna Walentynowicz (P) IPNBU-3-14-68-125-1_

Na początku lipca 1980 r. na skutek podwyżki cen mięsa i jego przetworów sprzedawanych w sklepach i stołówkach zakładowych wybuchły spontaniczne strajki w zakładach pracy na południu i wschodzie kraju, głównie na Lubelszczyźnie. Protesty szybko wygasały po negocjacjach władz ze strajkującymi załogami, którym obiecywano realizację postulatów ekonomicznych. Tymczasem 14 sierpnia 1980 r. w Stoczni Gdańskiej im. Lenina wybuchł strajk w obronie zwolnionej z pracy Anny Walentynowicz, działaczki WZZ Wybrzeża. Po dwóch dniach protest został przerwany, ale potem na skutek nalegań delegatów innych zakładów pracy, które poparły żądania stoczniowców, był kontynuowany jako strajk solidarnościowy. „Dyscyplinarne” zwolnienie Anny Walentynowicz doprowadziło do powstania największego ruchu społecznego w polskiej historii – NSZZ Solidarność. Powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który sformułował 21 postulatów. Najważniejsze dotyczyły utworzenia prawdziwie wolnych i niezależnych związków zawodowych i upamiętnienia ofiar tragedii grudnia 1970 r. Na czele protestu stanął Lech Wałęsa.

W Międzyzakładowych Komitetach Strajkowych w Stoczni Gdańskiej skupionych było ok. 800 zakładów pracy z Wybrzeża Gdańskiego. Miejskie komitety strajkowe powstały także w Elblągu i Szczecinie. 26 sierpnia 1980 r. rozpoczęły się strajki na Dolnym Śląsku, a 29 sierpnia „stanęły” kopalnie na Górnym Śląsku. Do protestów przyłączały się także zakłady z innych miast Polski. Pod naporem akcji strajkowej władze PRL zgodziły się na powstanie niezależnych związków zawodowych. 30 sierpnia 1980 r. podpisano porozumienia w Szczecinie, 31 sierpnia w Gdańsku, 3 września w Jastrzębiu-Zdroju, a 11 września w Hucie Katowice (Dąbrowa Górnicza).

Powstanie niezależnego związku zawodowego, a w istocie wielkiego ruchu społecznego, wyzwoliło w Polakach nie notowaną wcześniej pod rządami komunistów ogromną aktywność w wymiarze politycznym i społecznym. Dotychczas niespotykana była sytuacja, w której władze jakiegokolwiek związku, stowarzyszenia czy organizacji wybierane były w sposób demokratyczny i wolny. Udział setek osób w związkowych zebraniach wyborczych w zakładzie i angażowanie się w pełnienie odpowiedzialnych funkcji z wyboru, stanowiły zupełnie nową rzeczywistość.

Od pierwszych dni września 1980 r. „Solidarność” stała się nie tylko związkiem zawodowym, ale i ruchem społecznym ogarniającym wszystkie sfery życia społecznego i politycznego. Okazała się niespotykaną w bloku wschodnim zinstytucjonalizowaną formą opozycji wobec komunizmu. Na wolnościowej fali powstały niezależne organizacje rolnicze i studenckie: NSZZ Rolników Indywidualnych i Niezależne Zrzeszenie Studentów.

Wraz z rewolucją „Solidarności” w Polsce pojawiły się przejawy społeczeństwa obywatelskiego. Na niespotykaną skalę rozwinęła się niezależna poligrafia. W wielu zakładach pracy i instytucjach ukazywały się redagowane w sposób oddolny związkowe biuletyny informacyjne oraz czasopisma. W ramach Związku prowadzono działalność kulturalną, samokształceniową, naukową i oświatową. Wiele cennych i wolnościowych inicjatyw podejmowano we współpracy z Kościołem. To wszystko sprawiało, że obok oficjalnego PRL-owskiego życia toczyło się inne, niezależne i pozbawione reżimowej kontroli.

***

10 grudnia 2020 r. odbyła się konferencja prasowa, podczas której został zaprezentowany portal „Encyklopedia Solidarności”. Portal jest częścią projektu dokumentacyjnego „Encyklopedia Solidarności”, realizowanego przez Instytut Pamięci Narodowej. Jego celem jest przedstawianie historii ruchów opozycyjnych w PRL w latach 1976–1990. Portal stanowi ważne uzupełnienie kolejnych tomów „Encyklopedii Solidarności”, których dotąd wydano cztery, a prace nad piątym właśnie się rozpoczęły. Portal jest dostępny pod poniższym linkiem: https://encysol.pl/

27 sierpnia 2020 r. ukazał się dodatek historyczny przygotowany przez Oddział IPN w Krakowie poświęcony 40. rocznicy Porozumień Sierpniowych. Zachęcamy do jego pobrania w formacie pdf z naszej strony: https://cutt.ly/2XGZouh

/dokumenty/zalaczniki/82/82-456932_g.jpg

W 2019 r. Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku przygotowało wystawę pt. „Przełom. Sierpień 1980 i «Solidarność»”. Wystawa prezentuje historię „Solidarności”, począwszy od jej powstania w sierpniu 1980 roku. Składa się z 14 plansz. Dostępna w dwóch wersjach językowych (polskim i angielskim) do pobrania z naszej strony: https://cutt.ly/3XGXa4i

https://edukacja.ipn.gov.pl/dokumenty/zalaczniki/210/210-355008.jpg

W 2021 r. nakładem Instytutu Pamięci Narodowej ukazały się kolejne publikacje dokumentujące i analizujące dzieje NSZZ „Solidarność”. Praca pt. „Rozpracowanie organów kierowniczych NSZZ Solidarność przez Służbę Bezpieczeństwa 1980-1982. Seria: Monografie. Tom 165” autorstwa Grzegorza Majchrzaka dostępna jest w naszych księgarniach oraz w internecie.

Rozpracowanie organów kierowniczych - okładka książki

W 2019 r. nakładem wyd. IPN ukazała się książka pt. „Kryptonim Klan. Służba Bezpieczeństwa wobec NSZZ Solidarność w Gdańsku. Tom 2: I Krajowy Zjazd Delegatów. Seria: Dokumenty. Tom 63” pod red. Dominika Sokołowskiego, Radosława Żydonika. Niniejszy tytuł dostępny jest w naszych księgarniach.

Kryptonim Klan. Służba Bezpieczeństwa - okładka książki 

W 2021 r. IPN wydał książkę pt. „Od nadziei do niepodległości NSZZ Solidarność 1980-1989/90 Studia i szkice”. Na publikację składają się 24 artykuły podzielone na dwie części: o NSZZ Solidarność i Wobec NSZZ Solidarność. Przybliżają Czytelnikowi szerokie spektrum zagadnień związanych z historią związku, często dotąd nieznanych bądź słabo zbadanych. Książka również jest dostępna w naszych księgarniach.

Od nadziei do niepodległości NSZZ - okładka książki

W 2021 r. wyd. IPN wydało również książkę pt. „Wysoka temperatura. Od wolności do wolności 1980-1990”. Jan Rulewski w czasach PRL był więźniem politycznym i jednym z liderów „Solidarności”, a w wolnej Polsce posłem na sejm i senatorem. „Wysoka temperatura….” to autobiograficzna opowieść dotycząca jego politycznego zaangażowania. Książka jest dostępna w naszych księgarniach.

Wysoka temperatura. Od wolności - okładka książki 

Zachęcamy także do zapoznania się z licznymi artykułami i materiałami audio-wideo dostępnymi w portalu przystanekhistoria.pl w zakładce „Solidarność”:

do góry