Minister spraw wewnętrznych rządu Jana Olszewskiego, Antoni Macierewicz, 4 czerwca 1992 r. przedstawił Sejmowi RP nazwiska 64. osób, które współpracowały z komunistyczną bezpieką. Figurowali na niej członkowie rządu, posłowie i senatorzy. Na drugiej, tajnej, znalazł się prezydent RP Lech Wałęsa i Marszałek Sejmu Wiesław Chrzanowski. Polska scena polityczna zatrzęsła się w posadach.
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 maja 1992 r. zobowiązywała Antoniego Macierewicza do podania pełnej informacji na temat osób pełniących funkcje publiczne, które w latach 1945-1990 współpracowały z Urzędem Bezpieczeństwa i Służbą Bezpieczeństwa. W pierwszej kolejności minister był zobowiązany do ujawnienia informacji dotyczących urzędników państwowych od wojewody wzwyż, następnie sędziów, prokuratorów i adwokatów, a także radnych i członków zarządów gmin.
Minister Antoni Macierewicz przedstawił Konwentowi Seniorów Sejmu RP listę 64 nazwisk, które figurowały w kartotekach byłych służb specjalnych PRL jako współpracownicy UB lub SB. Dodatkowa lista, na której znalazły się informacje dotyczące ówczesnego Prezydenta RP Lecha Wałęsy oraz Marszałka Sejmu Wiesława Chrzanowskiego, została przesłana prezydentowi, premierowi, marszałkom Sejmu i Senatu, Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego oraz prezesowi Trybunału Konstytucyjnego.
Uchwała Sejmu z 28 maja 1992 r. została, jeszcze w dniu jej uchwalenia, zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego. Na rozprawie, która odbyła się 19 czerwca 1992 r., Trybunał orzekł niezgodność uchwały z obowiązującą ówcześnie Konstytucją. Sędziowie wskazywali m.in. że uchwała nie określała sposobu kontroli wiarygodności przekazywanych informacji, a przez to nie zapewniła ochrony praw osoby ludzkiej. Stosowanie uchwały zostało zatem zawieszone, a 20 października 1992 r. utraciła ona moc prawną.
Wykonanie uchwały Sejmu z 28 maja 1992 r. spowodowało, że prezydent Lech Wałęsa złożył 4 czerwca 1992 r. wniosek o natychmiastowe odwołanie premiera i rządu. 5 czerwca, trzy kwadranse po północy, Sejm większością głosów uchwalił wotum nieufności wobec rządu Jana Olszewskiego. Za wnioskiem głosowało 273 posłów, przeciw 119, zaś 33 wstrzymało się od głosu.
Dopiero w 1997 r. Sejm uchwalił ustawę o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne, lub współpracy z tymi organami (ustawa z dnia 11 kwietnia 1997 r.). Na jej podstawie utworzono Sąd Lustracyjny oraz urząd Rzecznika Interesu Publicznego. Uregulowano również zasady i tryb składania oraz oceny oświadczeń lustracyjnych. Powołany na podstawie tej ustawy sąd lustracyjny oczyścił z zarzutu współpracy m.in. Wiesława Chrzanowskiego. Niektóre z osób, których nazwiska zostały ujawnione w 1992 r., przyznały się do współpracy ze służbami komunistycznej bezpieki (Michał Boni czy Andrzej Olechowski).
W 2007 r. zadania Rzecznika Interesu Publicznego przejęło Biuro Lustracyjne Instytutu Pamięci Narodowej, które działa na podstawie ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów. Informacje dotyczące działalności tego pionu IPN znajdą Państwo w komunikacie:
Polecamy również publikacje dotyczące okresu transformacji politycznej w Polsce:
Dyskusje z cyklu „Tajemnice bezpieki”:
„Wpływ komunistycznej agentury na współczesne życie społeczno-polityczne Polski” –https://przystanekhistoria.pl/pa2/tagi/1872,Piotr-Woyciechowski.html
„Rząd przełomu czy rząd zaniedbań. Próba podsumowania. W nadchodzącą 30 rocznicę powołania rządu premiera Jana Olszewskiego” – dyskusja z cyklu „Tajemnice bezpieki” https://przystanekhistoria.pl/pa2/tagi/1872,Piotr-Woyciechowski.html
Zapis konferencji naukowej Transformacja ustrojowa: geneza, mechanizmy i skutki:
https://przystanekhistoria.pl/pa2/audiovideo/ipn-tv-konferencje/transformacja-ustrojowa
Fragment wspomnień premiera Jana Olszewskiego opublikowaliśmy tutaj: