Urodził się 9 sierpnia 1864 r. w Kamionku (dziś część Warszawy). Życiorys Dmowskiego wypełniała służba narodowi i Polsce. Wraz z Józefem Piłsudskim należał do grona największych umysłów politycznych Polski XIX i XX w. Był orędownikiem modernizacji kraju, doskonale rozumiejąc, że tradycję można ocalić tylko w nowoczesnych formach. Po I wojnie światowej, wraz z Ignacym Janem Paderewskim, był delegatem odradzającej się Polski na konferencji pokojowej w Paryżu, gdzie walczył o kształt przyszłych granic państwa. Cieszył się na Zachodzie autorytetem, był traktowany na równi z przedstawicielami zwycięskiego obozu aliantów. Podpisy jego i Paderewskiego widnieją pod Traktatem Wersalskim, który po 123 latach zaborów przywrócił państwo polskie na mapy polityczne świata, jako byt rzeczywisty, uznany prawem w rodzinie państw i narodów. Sukces ten jest największym dziełem jego życia.
„Jestem Polakiem – to znaczy, że należę do narodu polskiego na całym Jego obszarze i przez cały czas jego istnienia, zarówno dziś, jak w wiekach ubiegłych i w przyszłości; to znaczy, że czuję swą ścisłą łączność z całą Polską [...] Jestem Polakiem – więc całą rozległą stroną swego ducha żyję życiem Polski, jej uczuciami i myślami, jej potrzebami, dążeniami i aspiracjami. […] Jestem Polakiem – więc mam obowiązki polskie: są one tym większe i tym silniej się do nich poczuwam, im wyższy przedstawiam typ człowieka”.
Te pełne emocji słowa, swoiste życiowe credo, pochodzą z najważniejszego z dzieł politycznych Dmowskiego, tj. z Myśli nowoczesnego Polaka (1903 r.), w których autor przekazał rodakom pozytywne przesłanie.
W okresie międzywojennym Roman Dmowski pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych i był posłem. Nadal angażował się w rozwój ruchu narodowego, a także w działalność publicystyczną. Zmarł 2 stycznia 1939 r. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.
Instytut Pamięci Narodowej wielokrotnie upamiętniał Romana Dmowskiego. W 2018 r. Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Szczecinie przygotowało plenerową ekspozycję „Ojcowie Niepodległości”, na której przedstawiono m.in. jego sylwetkę jako jednego z liderów walki o wolną Polskę w 1918 r.
Wśród publikacji książkowych na uwagę zasługuje wydany w 2018 r. album Jolanty Mysiakowskiej-Muszyńskiej i Wojciecha Jerzego Muszyńskiego Architekt wielkiej Polski. Roman Dmowski 1864–1939. Ponadto wiele materiałów poświęconych współtwórcy niepodległości Polski znajduje się do pobrania lub obejrzenia na stronie https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/roman-dmowski.
W 1995 r. Rada Warszawy, chcąc uhonorować Romana Dmowskiego – jednego z Ojców Niepodległości Polski, nadała jego imię rondu w ścisłym centrum miasta.
W ostatnim czasie wybuchł spór co do nazwy ronda, radni Warszawy chcą pozbawić Romana Dmowskiego tego godnego upamiętnienia. Do zaistniałej sytuacji odniósł się Prezes Instytutu Pamięci Narodowej w swoim oświadczeniu z 10 grudnia 2021 roku.
Polecamy wydany przez IPN album Jolanty Mysiakowskiej-Muszyńskiej i Wojciecha Jerzego Muszyńskiego poświęcony życiu i działalności politycznej Romana Dmowskiego. Album zawiera ponad 400 zdjęć, rysunków, skanów dokumentów i karykatur z epoki, zaprezentowanych w układzie chronologiczno-rzeczowym.
Polecamy również materiały poświęcone Romanowi Dmowskiemu zamieszczone w portalu przystanekhistoria.pl: https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/roman-dmowski.
Dodatki historyczne IPN poświęcone Romanowi Dmowskiemu
Zachęcamy także do obejrzenia wideoczatu z historią: „Piłsudski i Dmowski. Dwie drogi do niepodległości” oraz wysłuchania materiału dźwiękowego z serii „Ojcowie Niepodległości” poświęconego Romanowi Dmowskiemu.
Kontakt dla mediów:
dr Rafał Leśkiewicz – Rzecznik Prasowy, Dyrektor Biura
tel. 602 322 362
rzecznik@ipn.gov.pl; media@ipn.gov.pl