Wystawa „Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45–1956”

Otwarcie wystawy „Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45–1956” – Warszawa, 1 marca 2019. Fot. Sławek Kasper (IPN)

Wystawa przypomina nieznane historie konspiracyjnych organizacji, które były tworzone spontanicznie i niezależnie przez młodzież w latach 1944/1945–1956. Szacuje się, że w tym czasie istniały przynajmniej 972 podziemne związki młodzieżowe, skupiające ok. 11 tys. członków. Zakładali je we wszystkich regionach uczniowie, studenci, młodzi robotnicy i chłopi w wieku 14–21 lat. Przyświecały im te same cele: przekonanie społeczeństwa do kontynuowania oporu i obrony własnego systemu wartości. Zasadniczym jednakże zadaniem było odzyskanie niepodległości, rozumianej jako warunek restytucji wolności osobistej.

Projekt IPN ma na celu przypomnieć powojenną działalność członków młodzieżowego podziemia – tytułowego zapomnianego ogniwa w walce o niepodległość Polski z komunizmem.

W Warszawie wystawa została otwarta 1 marca 2019 przed Domem Polonii przy Krakowskim Przedmieściu 64. W wernisażu wzięli udział prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek, dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN Adam Hlebowicz, prezes Stowarzyszenia Wspólnoty Polskiej Dariusz Bonisławski oraz prof. Jacek Wołoszyn.

W marcu 2019 r. uroczyste otwarcie wystawy odbyło się także w Białymstoku, Bydgoszczy, Bytomiu, Dębnie, Kielcach, Koszalinie, Krakowie, Lublinie, Mysłowicach, Olsztynie, Piotrkowie Trybunalskim, Poznaniu, Pułtusku, Pyskowicach, Rybniku, Rzeszowie, Słupcy, Starogardzie Gdańskim, Tomaszowie Mazowieckim, Wrocławiu .

Jednocześnie odsłonięto 11 tablic pamiątkowych w szkołach, do których uczęszczali bohaterowie konspiracji młodzieżowej.

Udział młodzieży w walce o wolność w czasie zaborów, podczas II wojny światowej, w podziemiu lat czterdziestych i opozycji antykomunistycznej z ostatniej dekady istnienia PRL stanowi integralną część pamięci zbiorowej społeczeństwa. Znane są bowiem: Szare Szeregi, ZWZ-AK, NSZ, DSZ, Zrzeszenie „WiN”, KWP, „Ruch”, KOR, ROPCiO, KPN, NSZZ „Solidarność” czy FMW. Były to formacje tworzone przez młodzież lub stanowiła ona znaczący odsetek ich członków. Pamięta się także o zaangażowaniu przedstawicieli tej generacji we wszystkie zbiorowe działania mające na celu przynajmniej poszerzenie zakresu wolności – w czerwcu 1956 r., marcu 1968 r., grudniu 1970 r., czerwcu 1976 r. i stanie wojennym. Młodzi ludzie przeważali wśród protestujących. Stanowili jednocześnie najwyższy odsetek wśród ofiar śmiertelnych tych wydarzeń (od ok. 62 do 80 proc. zabitych). W tym kontinuum pamięci istnieje jednak luka […] W świadomości historycznej społeczeństwa nie funkcjonują zatem konspiracyjne organizacje tworzone spontanicznie i niezależnie przez młodzież w latach 1944/1945–1956. W tym czasie, według autorów Atlasu podziemia niepodległościowego 1944–1956 (Warszawa–Lublin 2007), istniały przynajmniej 972 podziemne związki młodzieżowe, skupiające ok. 11 tys. członków. Zakładali je we wszystkich regionach uczniowie, studenci, młodzi robotnicy i chłopi w wieku 14–21 lat […]. Przyświecały im te same cele: przekonanie społeczeństwa do kontynuowania oporu i obrony własnego systemu wartości. Zasadniczym jednakże zadaniem było odzyskanie niepodległości, rozumianej jako warunek restytucji wolności osobistej. – dr hab. Jacek Wołoszyn, IPN