Nawigacja

Aktualności

Polska – Ukraina – wspólna pamięć

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej zaprasza do obejrzenia wystawy plenerowej „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938”, prezentowanej od 26 listopada do 15 grudnia 2018 w Warszawie, przed budynkiem Wspólnoty Polskiej (ul. Krakowskie Przedmieście 64). Ekspozycja została objęta Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości.

  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)
  • Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN) Otwarcie wystawy „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937–1938” – Warszawa, 26 listopada 2018. Fot. Piotr Życieński (IPN)

Uroczystość otwarcia wystawy odbyła się 26 listopada, o godz. 11.00, w siedzibie Wspólnoty Polskiej przy Krakowskim Przedmieściu 64. 

Podczas uroczystości prezes Instytutu Pamięci Narodowej Jarosław Szarek nawiązał do otwarcia tej samej ekspozycji kilka dni wcześniej w Chmielnickim na Ukrainie, mówił także o wydarzeniach związanych z obchodami rocznicy Wielkiego Głodu na Ukrainie.

Następnie doradca Prezydenta RP Tadeusz Deszkiewicz odczytał list Prezydenta Andrzeja Dudy, który w związku z 100. rocznicą odzyskania niepodległości objął wystawę honorowym patronatem.

Podczas otwarcia ekspozycji głos zabrali także – Jurij Łehun, dyrektor Państwowego Archiwum Obwodowego w Winnicy i Wołodymyr Bajdycz, dyrektor Państwowego Archiwum Obwodowego w Chmielnickim.

Marzena Kruk, dyrektor Archiwum IPN podkreśliła znaczenie współpracy z Państwowymi Archiwami Obwodowymi w Winnicy, Chmielnickim i Odessie, w wyniku której do zasobu Instytutu pozyskano cenne dokumenty dotyczące represji wobec Polaków w latach 30.   

Podczas dalszej części uroczystości wiceminister spraw zagranicznych Bartosz Cichocki podziękował Instytutowi i archiwom ukraińskim za inicjatywę przygotowania wystawy ukazującej tragiczne losy obywateli polskich w Związku Sowieckim. Głos zabrał również Ambasador Ukrainy w RP Andrij Deszczycia.

Autor koncepcji wystawy Paweł Zielony (AIPN) opowiedział o przygotowywaniu ekspozycji i wzruszających spotkaniach z Polakami podczas prezentacji wystawy w Chmielnickim na Ukrainie.

Następnie zgromadzeni goście udali się przed budynek Wspólnoty Polskiej, gdzie nastąpiło otwarcie ekspozycji plenerowej.

O godz. 12.00 rozpoczęła się konferencja poświęcona antypolskiej operacji NKWD na sowieckiej Ukrainie, podczas której wystpili dr Marcin Majewski (IPN), dr Paweł Krawczenko (Uniwersytet Pedagogiczny w Winnicy na Ukrainie oraz Nasiman Yagublu z Bakijskiego Uniwersytetu Państwowego w Azerbejdżanie.

Podczas konferencji zaprezentowany został również film „Rozstrzelać Polaków” w reż. Mirosława Majerana, wg scenariusza Tomasza Sommera, zrealizowany przez Narodowe Centrum Kultury, Instytut Pamięci Narodowej i „Najpierw Drugie Danie” Sp. z o. o.   

Na 16 planszach wystawy przedstawione zostały losy osób represjonowanych w ramach „operacji polskiej” przeprowadzonej przez NKWD w Związku Sowieckim w latach 1937–1938. Aresztowanych mężczyzn oskarżano o przynależność do Polskiej Organizacji Wojskowej, nieistniejącej od 1921 r., która miała rzekomo prowadzić działalność szpiegowsko-wywrotową na rzecz II Rzeczypospolitej. Na większości z nich wykonano wyrok śmierci. Żony „szpiegów” lub „wrogów ludu” były zsyłane na 5 do 10 lat do Kazachstanu za to, że nie informowały organów władzy sowieckiej o „kontrrewolucyjnej działalności szpiegowskiej” męża. Ich dzieci często odsyłano do domów dziecka lub więziono w obozach i koloniach pracy. W ramach „operacji polskiej” prześladowano nie tylko Polaków, lecz i osoby innych narodowości, w tym także Ukraińców.

Ekspozycja powstała dzięki materiałom archiwalnym, przekazanym do IPN przez ukraińskie Państwowe Archiwa Obwodowe w Odessie, Chmielnickim i Winnicy. Dokumenty wytworzone przez NKWD są dowodem planowej, zbrodniczej działalności sowieckiego aparatu represji, która nigdy nie miała zostać ujawniona. W ramach „operacji polskiej” w ZSRS aresztowano ponad 143 tys. osób. Spośród nich co najmniej 111 tys. skazano na karę śmierci. Blisko 30 tys. Polaków zesłano do łagrów. Tylko na Ukrainie, gdzie znajdowało się największe skupisko ludności polskiej w ZSRS, osądzono 55 928 osób, z których 47 327 zamordowano.

26 listopada 1938 r. nowo powołany ludowy komisarz spraw wewnętrznych ZSRS Ławrentij Beria podpisał rozkaz nr 00762, kończący wszystkie toczące się wówczas operacje masowe. Otwarcie wystawy nastąpi dokładnie osiemdziesiąt lat później. Stanowić będzie podsumowanie prawie półtorarocznego programu, realizowanego przez IPN w ramach 80. rocznicy „operacji polskiej” NKWD.

Wystawa i towarzyszący jej katalog przygotowane zostały w językach polskim i ukraińskim. Trzy dni przed polską premierą, 23 listopada 2018 r. w mieście Chmielnicki na Ukrainie we współpracy z tamtejszym Państwowym Archiwum Obwodowym zaprezentowany został drugi egzemplarz ekspozycji. W najbliższej przyszłości planowane są wernisaże w kolejnych polskich i ukraińskich miastach.

 

 

  

 

do góry