E-Księgarnia
Prace nad powstaniem publikacji, jej zawartość oraz dramatyczne losy deportowanych przybliżyli: Bernadetta Gronek dyrektor Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN oraz gen. mjr Wasilij Christoforow naczelnik Zarządu Rejestracji i Zbiorów Archiwalnych Rosyjskiej Federalnej Służby Bezpieczeństwa. Gen W. Christoforow zaznaczył, że właśnie dzięki otwarciu archiwów rosyjskich możemy podać prawdziwą ilość deportowanych w 1940 roku- 297 280 tys. osób.
Wystąpienia podsumował Piotr Mirecki radca generalny MSWiA. Zwrócił uwagę, że ta publikacja zostanie zapisana na kartach historii z trzech powodów. Po pierwsze dlatego, że dotyczy ludzkich losów i stanowi dług jaki spłacamy tym, którzy z deportacji nigdy nie wrócili. Drugie, że praca nad książką była bardzo trudna dla obu stron i udało się ją doprowadzić do końca oraz to, że „Deportacje....” wpisują się w europejską dyskusję na temat wypędzeń.
Spotkanie zakończyło się dyskusją w czasie której zostały poruszone m.in. sprawy publikacji dokumentów dotyczących Powstania Warszawskiego. Gen. Władimir Winogradow z Zarządu Rejestracji i Zbiorów Archiwalnych FSB FR powiedział, że strona rosyjska udostępni nowe, wcześniej niepublikowane materiały dotyczące przebiegu Powstania Warszawskiego.
 fot. 1 |  fot. 2 |  fot. 3 |  fot. 4 |
 fot. 5 |  fot. 6 |  fot. 7 |  fot. 8 |
Współpraca historyczno-archiwalna z Federalną Służbą Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej rozpoczęła się w 2000 r. – początkowo z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, a od 2001 roku także z Instytutem Pamięci Narodowej. W efekcie przyniosła ona dotychczas opublikowanie ponad 270 dokumentów z lat 1939-1941. Opracowane zostały wspólnie dwa poważne dzieła o charakterze naukowym, zawierające bogaty wybór nieznanych dotychczas dokumentów, opublikowanych w dwu językach: rosyjskim i polskim. Dokumenty owe udostępniło Główne Archiwum Federalnej Służby Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej. Publikacje, o których mowa ukazały się pod tytułami:
„Polskie podziemie na terenach Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi w latach 1939-1941” – rok wyd. 2001
„Deportacje obywateli polskich z Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi w 1940 roku” – rok wyd. 2003
Zamiarem naszych historyków i archiwistów pracujących we Wspólnej Grupie Roboczej jest wydanie kolejnego dzieła zawierającego wybór dokumentów dotyczących zagadnień z jeszcze niedostatecznie udokumentowanej problematyki wiążącej się z Powstaniem Warszawskim. Książka będzie opierała się tym razem zarówno na dokumentach rosyjskich, jak i polskich.
Obecnie prezentujemy drugie z powyższych dzieł – „Deportacje obywateli polskich z Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi w 1940 roku”. Książka, która zawiera 170 dokumentów z Archiwum Głównego FSB i 2 dokumenty z Archiwum Prezydenta FR stawia w konkretnym, udokumentowanym wymiarze rezultaty deportacji dokonanych w 1940 roku.
Przez swą masowość i brutalność, deportacje były niezwykle tragiczne dla wywożonych na Sybir i do Kazachstanu obywateli polskich. Tragizm ten oddają publikowane w książce dokumenty. Wymierzone przeciwko określonym grupom społecznym skazanym na powolne wyniszczenie, wywózki te spowodowały nieludzkie cierpienia całych rodzin. Pierwszą deportacją – 10 lutego 1940 roku – wymierzoną w osadników i leśników, według materiałów źródłowych NKWD zostało objętych 139 299 osób. Druga wielka deportacja – 13 kwietnia 1940 roku – dotknęła 60 351 osób. Byli to członkowie rodzin represjonowanych wcześniej oficerów Wojska Polskiego, policjantów, strażników więziennych, żandarmów, wywiadowców, a także ziemian, fabrykantów i wysokich urzędników państwowych. Trzecią, nie mniej wielką deportacją, przeprowadzoną w czerwcu i lipcu 1940 roku, objęto 76 246 bieżeńców, czyli uciekinierów z terenów Generalnego Gubernatorstwa i ziem włączonych do Rzeszy, którzy poszukiwali opieki u władz sowieckich, a zamiast niej znaleźli się w transportach wiozących ich na Sybir. Oprócz nich aresztowano i wywieziono 16 617 osób samotnych, a ponadto 4767 polskich wojskowych i policjantów internowanych do lipca 1940 roku na Litwie. W sumie tegoż roku objęto deportacjami 297 280 osób, zaś miary dopełniło dodatkowe wysiedlenie z 800-metrowej strefy przygranicznej mieszkańców 35 541 gospodarstw wiejskich. Działania owe w znacznym stopniu przyczyniły się do depolonizacji ziem zabużańskich.
Znaczenie tej publikacji polega przede wszystkim na przytoczeniu oryginalnych dokumentów, dotychczas w ogóle nie udostępnianych badaczom historii najnowszej. Doboru dokumentów do publikacji dokonali wspólnie archiwiści Federalnej Służby Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej oraz Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej. Komitet Redakcyjny przygotowując je do druku postawił przed sobą zadanie przedstawienia ich w wersji oryginalnej i polskim tłumaczeniu, co znacznie ułatwia korzystanie z książki. Książka jest wyposażona w aparat naukowy (przypisy, indeks nazwisk i spis miejscowości).
Wybrane dokumenty
