E-Księgarnia
W piątek 29 lipca 2022 r. Mszą św. w kościele pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Jaworniku Ruskim (podkarpackie) rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe 14 żołnierzy Wojska Polskiego zamordowanych w lipcu 1946 r. przez nacjonalistów ukraińskich. Po nabożeństwie doczesne szczątki odnalezionych spoczęły na cmentarzu komunalnym obok poległych w kampanii wrześniowej 1939 r. Kwatera, której budowę sfinansował Instytut Pamięci Narodowej, ma status grobu wojennego.
– Pamięć jest najważniejsza, bez pamięci tracimy tożsmość. 14 żołnierzy spoczywało przez kilkadziesiąt lat w bezimiennym grobie i żyło tylko w pamięci najbliższych. Zapomnieli o nich ci, którzy wysłali ich tutaj do walki z UPA, zapomnieli ci, którzy nie podjęli żadnych działań, aby ich godnie pochować. Dzisiaj wolna i niepodległa Rzeczpospolita upomina się o swoich obywateli, młodych chłopców urodzonych w połowie lat 20. w wolnej II Rzeczypospolitej. Państwo polskie spełnia więc tym samym swój obowiązek odnalezienia, zwrócenia rodzinom i pogrzebania doczesnych szczątków swoich obywateli. To czynimy, taki jest nasz obowiązek – powiedział podczas uroczystości zastępca prezesa IPN dr hab. Karol Polejowski.
Obok wiceprezesa IPN w uroczystym pochówku wzięli udział m.in. prok. Andrzej Pozorski, dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz dr hab. Dariusz Iwaneczko, dyrektor Oddziału IPN w Rzeszowie.
Uroczystościom pogrzebowym w kościele pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Jaworniku Ruskim i na miejscowym cmentarzu przewodniczył metropolita przemyski abp Adam Szal. Homilię wygłosił ks. płk Władysław Maciej Kozicki, kapelan garnizonu przemyskiego. Byli obecni członkowie rodzin zamordowanych żołnierzy, licznie zgromadzeni przedstawiciele władz państwowych i samorządowych oraz instytucji i środowisk lokalnych dbajacych o pamięć historyczną. Przybyli m.in. Jolanta Sawicka – wicewojewoda podkarpacki, Anna Huk – członek Zarządu Województwa Podkarpackiego, Jan Pączek – starosta przemyski, Wojciech Bobowski – przewodniczący Rady Powiatu Przemyskiego, Henryk Kozik – przewodniczący Rady Powiatu Brzozowskiego oraz członek Rady Konsultacyjnej do Spraw Działaczy Opozycji i Osób Represjonowanych województwa podkarpackiego, płk. Robert Berej – zastępca dowódcy 21. Brygady Strzelców Podhalańskich, płk. Michał Młyska – dowódca 3. Podkarpackiej Brygady Obrony Terytorialnej, kpt.inż. Jan Jastrzębski – dziekan Korpusu Oficerów Zawodowych Wojsk Lądowych, gen. bryg. SG Andrzej Popko – komendant Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej, przedstawiciele posłów i parlamentarzystów PR.
Organizatorami uroczystości są: dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie dr hab. Dariusz Iwaneczko, dowódca 21. Brygady Strzelców Podhalańskich gen. bryg. Dariusz Lewandowski, wójt Gminy Bircza Grzegorz Gągola. Kompanię honorową wystawił 5 Batalion Strzelców Podhalańskich w Przemyślu.
***
W 2015 r. Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Rzeszowie otrzymała informacje od mieszkańców Jawornika Ruskiego, że w okolicznych lasach mogą znajdować się szczątki uprowadzonych i zamordowanych przez UPA mieszkańców pobliskiej Pawłokomy. Prokurator OKŚZpNP w Rzeszowie i pracownicy IPN zaczęli przeszukiwać wskazany teren. W miejscu prawdopodobnej egzekucji nie odnaleziono prochów cywilów, lecz szczątki 14 żołnierzy oddziału manewrowego 28 pułku piechoty WP z Przemyśla pod dowództwem ppłk. Wygnańskiego. Czekali 76 lat na godny pochówek.
We wspólnej mogile spoczęli:
- śp. kpr. JÓZEF BEDNARCZYK
- śp. strz. FELIKS ŻYTO
- śp. st. strz. FELIKS GOŁĘBOWSKI
- śp. kpr. JÓZEF KANCLERZ
- śp. strz. TADEUSZ KĘSY
- śp. strz. TADEUSZ KIESZKOWSKI
- śp. strz. STANISŁAW LEWANDOWSKI
- śp. strz. KAZIMIERZ PAWŁOWSKI
- śp. st. strz. JÓZEF SZTUKIEL
- śp. kpr. MIECZYSŁAW SZYMCZAK
- śp. strz. ROMAN TRUKAWKA
- śp. por. TADEUSZ WIENC
- śp. strz. JERZY ZYCH
- śp. strz. WALENTY ŻUREK
Byli to w większości młodzi żołnierze pochodzący z różnych części Polski, wcieleni do służby zasadniczej i wysłani do Polski południowo-wschodniej, gdzie toczyły się walki z nacjonalistami ukraińskimi.
Żołnierze zostali pojmani 24 lipca 1946 r. w czasie potyczki z Ukraińską Powstańczą Armią w Jaworniku Ruskim na rozkaz dowódcy sotni Włodzimierza Szczygielskiego ps. „Burłaka” i przekazani żandarmerii pod dowództwem Mychajło Dudy ps. „Hromenko”. Polscy żołnierze zostali zastrzeleni nad jamą koło Jawornika Ruskiego, wrzuceni do dołu śmierci i zasypani. Odnalezione szczątki nosiły ślady tortur, m.in. złamania podstawy czaszki, co wskazywałoby na brutalne przesłuchania. Po oględzinach szczątków, pod koniec 2015 r. IPN wszczął śledztwo, dzięki któremu po raz pierwszy po 1989 r. udało się odnaleźć i zidentyfikować ofiary UPA. IPN uznał tę zbrodnię za ludobójstwo, które nie ulega przedawnieniu
Przy szkieletach 14 żołnierzy znaleziono dwa szkaplerze katolickie. W dłoni jednego z zabitych natrafiono też na sygnet, na którym widnieje litera K, wpisana w literę H.
