E-Księgarnia
Na Politechnice Gdańskiej 26 października z udziałem przedstawicieli władz państwowych i samorządowych, korpusu dyplomatycznego, władz uczelni wyższych Pomorza, stowarzyszeń i organizacji odbyło się otwarcie dwujęzycznej wystawy IPN Gdańsk „Solidarni z Węgrami. Pomoc gdańszczan dla powstańców węgierskich w 1956 r.” przygotowanej przez Izabelę Brzezińską (OBEN IPN Gdańsk).
W swoim przemówieniu dyrektor IPN Gdańsk prof. Mirosław Golon nawiązał do 65. rocznicy Powstania Węgierskiego oraz podkreślił znaczenie polsko-węgierskiej współpracy na przestrzeni lat.
– Nasza wspólna historia Węgier i Polski ma wielu bohaterów bliskich obu narodom, jak: generałowie Józef Bem (1794-1850) i Henryk Dembiński (1791-1864), premier i przywódca rewolucji węgierskiej Lajos Kossuth (1894-1865) w XIX wieku, czy liczna grupa wybitnych postaci w wieku XX: premier Pál Teleki (1879-1941), minister Józef Antall (1896-1974), bohater trzech narodów János Esterházy (1901-1957) i dziesiątki innych – bardziej lub mniej znanych, wybitnych postaci.
– Warto wspomnieć z imienia i nazwiska blisko związanego z Gdańskiego przez ponad 60 lat Istvána Eleka (1917-1918), w czasie II wojny światowej chorążego armii węgierskiej i zarazem powstańca warszawskiego. Dziś ten katalog osób zaangażowanych w przyjaźń polsko-węgierską poszerzamy o tysiące gdańszczan i mieszkańców regionu, którzy 65 lat temu nieśli pomoc węgierskiemu powstaniu 1956 roku, deklarowali wsparcie dla tak bliskiego obu narodom dążenia do wolności – zaznaczył prof. Golon.
– Przypomnijmy, że przez ostatnie ponad sto lat historii naszych państw najdłużej trwające zagrożenie dla wolności niósł sowiecki komunizm. Już w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku Węgry ogromnie pomogły Polsce w skutecznej obronie przed tą zbrodniczą ideologią i jej nosicielami z Armii Czerwonej. Od 1944 roku oba nasze państwa na ponad 45 lat znalazły się w sowieckiej strefie wpływów, ze wszystkimi bardzo negatywnymi konsekwencjami i to Polska wraz z Węgrami najmocniej przeciw komunistycznemu złu protestowała, tak w latach 40., jak i po kres komunizmu w latach 80 – podkreślił dyrektor IPN Gdańsk.
– Rok 1956 w kalendarium oporu zajmuje miejsce szczególne – to Węgry stały się wówczas liderem protestu, oporu, buntu przeciwko sowieckiemu bezprawiu, przeciw komunistycznemu złu. Dziś podkreślić chcemy wielki solidarnościowy zryw Węgier sprzed 65 lat. To wtedy, jesienią 1956 roku podczas kolejnego węgierskiego powstania wykuwane były duchowe fundamenty pełnej niepodległości, która przyszła ponad 30 lat później – podsumował.
Głos zabrał również dr Pál Attila Illés, Konsul Generalny Republiki Węgier.
– Powstanie Węgierskie nauczyło nas rzeczy najważniejszej – solidarności. Węgrzy wsparli wydarzenia w Polsce w październiku 1956 roku. Niedługo później doświadczyliśmy solidarności Polaków, którzy zbierali dla nas lekarstwa, odzież, oddawali krew, przyjmowali węgierskie dzieci – podkreślił.
Do treści ekspozycji odniosła się jej autorka.
– Polska była krajem, który najbardziej wsparł w 1956 roku Węgry. Ta oddolna pomoc narodu polskiego, przewyższała wsparcie udzielone przez USA. Szacuje się, że udzieliliśmy pomocy w skali dwóch milionów dolarów. Jednak najbardziej pomogliśmy Węgrom, przekazując im krew – mówiła Izabela Brzezińska.
Wśród przemawiających byli także Dariusz Drelich, Wojewoda Pomorski, prof. Krzysztof Wilde, Rektor Politechniki Gdańskiej, prof. Edmund Wittbrodt, Senator RP w latach 1997-2015, Andrzej Stelmasiewicz, Radny Miasta Gdańska. W trakcie uroczystości odczytany został list od dr. Richarda Horcsika, Posła do Parlamentu Republiki Węgier.
Wystawa została przygotowana przez IPN Gdańsk przy współpracy z Instytutem Liszta. Węgierskim Centrum Kultury w Warszawie. Jest dwujęzyczna: polsko-angielska. Towarzyszy jej katalog (w j. polskim, angielskim, węgierskim – do pobrania poniżej). Ekspozycję będzie można zwiedzać do 15 listopada.
Po otwarciu wystawy odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej pomoc okazaną Węgrom przez mieszkańców Gdańska w 1956 roku.
O wydarzeniach z Października '56 i pomocy udzielanej Węgrom dyskutujemy w filmie opublikowanym 25 października na IPNtv.
W kontekście omawianych na wystawie wydarzeń, polecamy najnowszy „Biuletyn IPN” 10/2021 – Węgry ’56 z artykułem pracownika IPN Gdańsk Krzysztofa Filipa „Bracia Węgrzy, my jesteśmy z Wami”. Mieszkańcy Wybrzeża Gdańskiego wobec rewolucji węgierskiej 1956 roku.
W społeczeństwach polskim i węgierskim od pokoleń obecne jest przekonanie o łączącej nasze narody więzi, która sprawia, że określamy siebie nawzajem mianem braci. Sprawdzian tej przyjaźni nastąpił m.in. w październiku i listopadzie 1956 r. Oba narody zdały go pozytywnie. Kiedy w Polsce trwały demonstracje służące demokratyzacji kraju rządzonego przez komunistów, naród węgierski poparł dążenia Polaków. W czasie dramatycznej sytuacji na Węgrzech Polacy pospieszyli z pomocą, dostarczając krew, leki i produkty pierwszej potrzeby.
