E-KsięgarniaOskar Halecki jest największym, najczęściej na świecie cytowanym a jednocześnie najmniej w Polsce znanym historykiem XX stulecia. Obszar badawczy, który zagospodarował, liczba publikacji i przekładów, wreszcie volumen ogłoszonych drukiem prac i postawa wobec sprawy polskiej po 1939 roku w pełni taki sąd uzasadniają. W 1994 roku napisano o nim: Polska nauka historyczna ma wobec Haleckiego dług bardzo poważny, który powinien być spłacony w niedługim czasie.
Dług ten spłaca Instytut Pamięci Narodowej erygując doroczną nagrodę za książkę historyczną, której patronem będzie Oskar Halecki.
Europa w rodzinie
Urodził się 26 maja 1891 w Wiedniu w rodzinie austro-węgierskiego feldmarszałka, którego przodkowie wywodzili się z polskich Kresów, a jego matką była córka chorwackiego żupana. Wśród swoich przodków po mieczu i po kądzieli miał przedstawicieli wszystkich prawie narodów Europy środkowo-wschodniej. Jeden z przodków, Dymitr Chalecki, był komisarzem królewskim podczas synodu w Brześciu w 1596 roku. Inny przedstawiciel rodu, Jan, był generałem rosyjskim, ale i uczestnikiem Powstania 1863 roku.
Dorobek naukowy
Do wieku młodzieńczego Oskar Halecki nie posługiwał się językiem polskim, dopiero odkrycie (a raczej reaktywacja) polskich korzeni przez ojca zaowocowało testamentowym nakazem, by syn podjął studia w Krakowie. Już w 1909 roku ukazały się pierwsze prace młodego historyka. W 1913 roku obronił doktorat, a w 1915 uzyskał habilitację. Błyskawicznie włączył się w debatę publiczną na temat przyczyn upadku Rzeczpospolitej oraz jej miejsca w Europie. Służbie wojskowej stanęła na przeszkodzie wada wzroku, niemniej jednak to w Centralnym Biurze Wydawnictw Naczelnego Komitetu Narodowego, agendzie wspierającej Legiony Piłsudskiego, ukazała się ważna praca Haleckiego o mniejszościach narodowych. Ogłosił podczas wojny kilka innych prac na tematy stosunków narodowościowych i religijnych. Dzięki głębokiej znajomości tych zagadnień oraz biegłej znajomości kilku języków stał się ekspertem delegacji polskiej na konferencję pokojową w Wersalu w 1919 roku. Ogłoszono drukiem kilka memoriałów jego autorstwa, dotyczących zarówno mniejszości narodowych, jak i terytorium państwa polskiego.
W roku 1919 ukazał się pierwszy, a w kolejnym roku drugi tom fundamentalnego dzieła Haleckiego pod tytułem Dzieje Unii Jagiellońskiej. Federację traktuje tam jako owocny i godny kontynuacji, przynoszący wielkie pożytki projekt polityczny. Analizował go w kategoriach kulturowych, narodowościowych i religijnych podkreślając jego dobrowolność. Naukowa wartość tej pracy przyczyniła się do ugruntowania wyjątkowej pozycji młodego historyka. W 1919 roku powołano Haleckiego na katedrę historii w Uniwersytecie Warszawskim. Pracował tam aż do 1939 roku. Równolegle pełnił odpowiedzialne zadania w Lidze Narodów. Od 1922 był sekretarzem komisji LN ds. współpracy intelektualnej. Współdziałał na tym polu z Albertem Einsteinem, Henri Bergsonem i Marią Curie-Skłodowską, apelował o ścisłą współpracę, wymianę naukowców a także literatury. Zastosował te zasady w praktyce. Był aktywnym i płodnym uczestnikiem wszystkich międzynarodowych zjazdów historyków (Bruksela 1923, Oslo 1928, Warszawa 1933, Zurych 1938, a po wojnie: Paryż 1950, Rzym 1955, Sztokholm 1960 aż po Wiedeń na kilka lat przed śmiercią). W 1927 stworzył Federację Towarzystw Historycznych Europy Wschodniej, na forum której ucierały się poglądy na chronologię oraz miejsce regionu w historii kontynentu.
W tej właśnie dziedzinie dorobek Haleckiego przyniósł mu międzynarodowe uznanie. Miał znaczący udział w odrzuceniu podziału dziejów w oparciu o ścisłe daty historyczne oraz ustaleniu zakresu europejskiej historii. Za dzieje kontynentu uznawał historię wszystkich europejskich narodów traktowanych jako wyodrębniona wspólnota. Zamiast o starożytności pisał o epoce śródziemnomorskiej, okres od około X wieku aż do wojny 1914–1918 nazwał epoką europejską. Podwójne samobójstwo kontynentu, dokonane w latach 1914–1918 i 1939–1945 sprawiło, że otwarła się nowa epoka, nazwana atlantycką, w której podstawową rolę odgrywają Stany Zjednoczone. Jako zwolennik optymizmu historycznego przyjął pogląd, że cywilizacja europejska może rozwijać się poza Europą, że może być kontynuowana i rozwijana na zachodniej półkuli. Poglądy swe skodyfikował w przełomowej choć niedużej książce Limits and Divisions of European History (1950), tłumaczonej i komentowanej w wielu językach, ale udostępnionej polskiemu czytelnikowi dopiero w 1994 roku. Nie posiada polskiego tłumaczenia równie ważna praca Borderlands of Western Civilization (1952), pierwsza historia Europy Środkowo-Wschodniej, którą autor traktuje jako przedmurze cywilizacji zachodniej. Powtarza w niej argumentację za jasnym wyodrębnieniem Europy Środkowo-Wschodniej. Jego poglądy na tę problematykę można traktować jako pratezę dla wypowiedzi Ojca Świętego Jana Pawła II o dwóch płucach Europy, niezbędnych do jej prawidłowego funkcjonowania. Halecki znany jest także jako autor najpopularniejszego, najdłużej używanego i wznawianego (do czasów Normana Daviesa) podręcznika historii Polski. Pierwsza jego wersja ukazała się po francusku w 1933 roku, kolejna, A History of Poland w roku 1942 i już podczas wojny miała kilka wydań w Ameryce, Europie i Ameryce Południowej. Do dnia dzisiejszego ukazały się co najmniej 24 wydania i przekłady.
Wielka emigracja
Wybuch II wojny zastał Haleckiego w Szwajcarii, skąd udało mu się przedostać do Paryża, gdzie organizował Polski Uniwersytet na Obczyźnie. Stąd przez Portugalię wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Natychmiast znalazł pracę na znanym Vassar College (1940–1941), ale już wkrótce przeniósł się do kierowanego przez jezuitów uniwersytetu Fordham nieopodal Nowego Jorku, gdzie pozostał aż do przejścia na emeryturę w roku 1961. Jednocześnie wykładał na uniwersytecie Columbia oraz w Montrealu, podróżując pomiędzy tymi miastami. W roku 1942 należał do założycieli Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku, traktowanego jako przedłużenie Polskiej Akademii Umiejętności. Był jego dyrektorem (1942–1952), a po śmierci Jana Kucharzewskiego w 1952 został honorowym prezesem.
Okres wojny to silne polityczne zaangażowanie Haleckiego. Jego pozycja naukowa sprawiała, że stał się reprezentantem opinii w środowiskach intelektualnych i politycznych Ameryki. Znakomitym przykładem jest udział w debacie radiowej ze stycznia 1944 roku na temat stosunków z Rosją, w której znakomicie stawił czoła rosyjskiemu attaché wojskowemu oraz prof. Paresowi, zwolennikowi terytorialnych nabytków Stalina kosztem Polski. Słuchana w całej Ameryce debata (coś na kształt dzisiejszych debat telewizyjnych) zaowocowała lawiną gratulacji od najwybitniejszych Amerykanów i była wspominana przez lata. W złowieszczym, nokautującym argumentacją artykule The Sixth Partition of Poland z 1945 roku dokonywał Halecki analizy zapowiadanego dopiero okaleczenia pierwszego sojusznika Zachodu. Stwierdzał, że jest to pierwszy rozbiór, którego stroną są zachodnie demokracje, w obronie których polski żołnierz krwawił od 1939 roku. W innym studium Post-War Poland (1944) wieszczył potrzebę odbudowania naszego regionu i Europy na bazie federacji. Myślał o czymś na kształt Unii Europejskiej i, co równie ciekawe, nakazywał jej rozszerzenie poza Atlantyk. Postulował budowanie wspólnoty transatlantyckiej.
Był Halecki jednym z najwybitniejszych historyków Kościoła, cieszył się uznaniem papieży od Piusa XII aż do Pawła VI. Na wielkiej akademii w Watykanie z okazji Millenium Chrztu Polski wygłosił wspaniałą prelekcję, zamieszczoną potem w „Osservatore Romano” i wydaną w formie broszury. Bronił stolicy apostolskiej przed atakami za rzekome zaniechania podczas II wojny, udowadniając, jak wielu prześladowanych, w tym Żydów, udało się wówczas dzięki papieżowi uratować. Przez ponad 50 lat pracował nad postulacją Jadwigi Andegaweńskiej. Ostatnią wersję dużej biografii, wydanej ostatecznie dopiero w 1991, poprawiał na łożu śmierci. Przypisywał tej postaci ogromną rolę w chrystianizacji wschodniej części kontynentu i dowodził ponadczasowego znaczenia. Podobnie w odniesieniu do Władysława Warneńczyka, którego dzieje opisywał w kilkunastu odsłonach. Był autorem biografii Piusa XII i wielu prac dotyczących Kościoła. Chrześcijaństwo uważał za osnowę i kręgosłup cywilizacji europejskiej, biadał, że już podczas rewolucji francuskiej 1789 roku podcięto korzenie stanowiące o jej tożsamości. Jego poglądy oraz zaangażowanie w sprawy Millenium irytowały Władysława Gomułkę, komentowano je negatywnie w „Nowych Drogach”, nie było mowy o publikacji książek Haleckiego czy jego wizycie w kraju.
Ogromną rolę w pracy Haleckiego odgrywała akcja odczytowa. Obliczono, że wystąpił na 81 uniwersytetach i college’ach w Ameryce, Kanadzie i Meksyku, wykładał w College of Europe w Brugii i w rzymskim Gregorianum. Mówił z pamięci, swobodnie żonglując językami, jednocześnie dbając o klarowność i długość wystąpienia. Był, jak napisano po jego śmierci (19 września 1973), historykiem unii i federacji, obrońcą Kościoła i sprawy polskiej. Sam Halecki nieświadomie zaprojektował swoje miejsce w historii podczas wykładu wygłoszonego na 200-lecie uniwersytetu Columbia (1954). Jego tytuł Polish Scientist – Soldier of Liberty należałoby dziś przetłumaczyć: Oskar Halecki – historyk polski – Szermierz Wolności
Janusz Cisek
Najważniejsze prace:
Chaleccy na Ukrainie, „Miesięcznik Heraldyczny”, Lwów 1911
Powołanie księcia Władysława Opolskiego na tron krakowski w r. 1273, „Kwartalnik Historyczny”, R. XXVII, nr 3-4, Lwów 1913, s. 213-315
Sejm Obozowy Szlachty Litewskiej pod Witebskiem w r. 1562, „Przegląd Historyczny”, 1914, s. 320-352
Ostatnie lata Świdrygiełły i sprawa wołyńska za Kazimierza Jagiellończyka, (Die lezten Jahre des Grossfurvtein? Świdrygiełło, und die volynische Frage zur zeit Kasimirs des Jagellonen, „Studien zur geschichte der polnisch-litauischen Union“, Bulletin de l’Academie des Sciences de Cracovie, Mai – Juin –Julliet 1914, Kraków 1914 s. 78-81
Ostatnie lata Świdrygiełły i sprawa wołyńska za Kazimierza Jagiellończyka, Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1915, ss. VI, 315, nlb 1, mapa
Przyłączenie Podlasia, Wołynia i Kijowszczyzny do Korony w roku 1569, Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1915, ss. 245, nlb 3
Zgoda Sandomierska 1570 jej geneza i znaczenie w dziejach reformacyi polskiej za Zygmunta Augusta, Gebethner i Wolff, Warszawa 1915, ss.nlb 4, 422, III
Die Beziehungen der Habsburger zum litauischen Hochadel im Zeitalter der Jagiellonen, „Mitteilungen des Instituts fur Osterreich Geschichts forschung“, Band XXXVI, Heft 4, Wien 1915, ss. 66
Unia Lubelska. Wykład inauguracyjny wygłoszony na Uniwersytecie Jagiellońskim 10 grudnia 1915 r., Nakładem Autora, Drukarnia „Czasu”, Kraków 1916, ss. 21
Litwa, Ruś i Żmudź jako części składowe Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rozprawy i Sprawozdania Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności, T. LIX, Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1916, s. 214-254
Warum Polen unterging? Auszug aus einem Vortrage Von..., „Berichten des Forschungsinstituts fur Osten und Orient in Wien“, Folge 1, Druck Carl Fromme, Wien 1916
Geografia polityczna ziem ruskich Polski i Litwy 1340-1569, Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wydział Nauk Antropologicznych, Społecznych, Historii i Filozofii: Posiedzenie z dn. 16 lutego 1917, R.10, z.2, Warszawa 1917, ss. 24 z mapą
Z Jana Zamoyskiego inwentarza archiwum koronnego materiały do dziejów Rusi i Litwy w XV wieku, Opracował... „Archiwum Komisji Historycznej Akademii Umiejętności”, T. XII, Kraków 1917, ss. 75, nlb 1
Dzieje Unii Jagiellońskiej [Przedstawienie pracy przez sekretarza Akademii Umiejętności], Sprawozdania Akademii Umiejętności Wydziału Historyczno-Filozoficznego za miesiąc marzec 1917, Kraków 1917
Uber mittelalterliche polnische Sprachdenkmaler in Litauen, Bulletin de l’Academie des Sciences de Cracovie, Janvier – Decembre 1917, Imprimrie de l’Universite Jagiellonne, Cracovie 1917, ss. 26-28
Polens Ostgrenze im Lichte der Geschichte Ostgaliziens, des Chelmer Landes und Podlachiens, M.Perles, Wien 1918, ss. 4, 44, 1 tabl.
Memoire sur Galicie, Paris, Mai 1919, w: Commission Polonaise des travaux preparatoires au Congres de la paix
Les relations entre la Pologne et les terres lithuaniennes et ruthenes avant les partages, Paris, Mai 1919, w: Commission Polonaise des travaux preparatoires au Congres de la paix
Qu’est ce qu l’Ukraine, Paris 1919, w: Commission Polonaise des travaux preparatoires au Congres de la paix
[maszynopis opracowania o terytorium Rzeczypospolitej na użytek Konferencji Pokojowej 1919 roku znajduje się w Polskim Instytucie Naukowym w Nowym Jorku]
Dzieje Unii Jagiellońskiej, t.1: W wiekach średnich, Akademia Umiejętności, Kraków 1919, ss. XVI, 482, T. 2, W XVI wieku, Akademia Umiejętności, Kraków 1920, ss. 385
Liga Narodów, Nakładem Księgarni św. Wojciecha, Poznań-Warszawa 1920, ss. 196, nlb 2
L’Historie de l’Europe orientale. Sa division en epouques, son milieu geographicque et ses problemes fondamentaux, w: La Pologne au Congres International de Bruxelles, vol. 3, 1923, s. 73-94
ditto w:
La Pologne au V-e Congres International des Sciences Historique, Varsovie 1924, s. 73-94
Liga Narodów a organizacja współpracy umysłowej, w: Liga Narodów. Siedem Odczytów, Warszawa 1925
W sprawie podziału dziejów powszechnych na okresy, „Przegląd Warszawski” 1925. s. 129-148
Dzieje Polski za Jagiellonów, w: „Polska jej Dzieje i Kultura”, Warszawa 1928, s. 193-365
Byzance et Venise a la veille de la guerre pour la possession de Tenedos, Bulletin de l’Academie Polonaise des Sciences et des Lettres, Cracovie 1929, s. 214-215
La division de l’historie en periodes chronologiques, Varsovie 1930, Extrait de la Pologne au VI-e Congres International des Sciences Historiques, Oslo 1928, ss. 2, 17, nlb 1
La probleme de l’union des eglises, w: Pologne au VI-e Congres International des Sciences Historiques, Oslo 1928, Varsovie 1930
La politique scandinave des Jagiellons – Le probleme de l‘Union des Eglises – La division de l’historie en periods chronologiques [3 rozprawy], Pologne au VI-e Congres International des Sciences Historiques, Oslo 1928, Varsovie 1930, ss. nlb 2, 20
Polityka skandynawska Jagiellonów [Streszczenie], Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Wydz. 2, XII 1927, Warszawa 1927, s. 58-59, nlb 1
Un Empereur de Byzance a Rome. vingt ans de travail pour l’union des eglises et pour la defense de l’Empire d’Orient 1355-1375, Rozprawy Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, T.8, Nakładem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Warszawa 1930, ss. 416, nlb 2
[Red.], Św.Joanna d’Arc. Szkice historyczne wydane w 500-letnią rocznicę zgonu, pod red..., Warszawa 1931
Oscar Halecki, et al., Le desarmement et l'opinion internationale. 2, Publications de la Conciliation Internationale, Centre Europeen de la Dotation Carnegie. Division des Relations Internationales et de l'educaation, no. 7-8, Paris 1932, ss. IV, 406-527; 20
La Pologne de 963 a 1914. Essai de synthese historique. par..., Prefase de M.Alfred Coville, Bibliotheque d’Historie Contemporaine, Libraire Felix Alcan,Paris 1933, ss. XV, 348, mapa
Tłumaczenie na język fiński: Puola Vuosina 963-1914, Helsinki 1935
Księga ku czci Oskara Haleckiego, wydana w XXV-lecie jego pracy naukowej, Warszawa 1935
Idea Jagiellońska, „Kwartalnik Historyczny“, R. LI, nr 1-2, Lwów 1937, s. 486-510
Nowe uwagi krytyczne o wyprawie warneńskiej, Rozprawy Polskiej Akademii Umiejętności; Wydział Historyczno-Filozoficzny, Seria 2, T.XLV (70), nr 5, Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków 1939, ss. nlb 1, 1 (440) – 80 (518), nlb. 2
Małżeństwo królowej Jadwigi w świetle historii. Postulacja Kanonizacji Królowej Jadwigi na Pomorze, Drukarnia Toruńska, Toruń 1938, ss. 21, portret
Pologne, Les Nationes Martyres, Editions Albin Michel, Paris 1940, ss. 32
Poland’s Eastern Frontiers 981-1939, „Journal of Central European Affairs”, 1941, s.191-207
The History of Poland: an essay in historical synthesis, translated by Monica M. Gardner and Mary Corbridge-Patkaniowska, J.M. Dent&Sons, London 1942,
ss. XVI, 272,tablice
Kolejne wydania:
A History of Poland, Roy Publishers, New York 1943, ss. XIII, 336,
A History of Poland, translated by Monica M.Gardner and Mary Corbridge-Patkaniowska, Roy Publishers, New York 1944, ss. XIII, nlb 1, 336;
Historia de Polonia, Buenos Aires, 1945, ss. 255;
Historie de Pologne, preface de Alfred Coville, Les editions Roy New York, Editions Bernard Valiquette, Montreal, 1945, ss XV, 416
A History of Poland, translation from the Polish by Monica Gardner and Mary Corbridge-Patkaniowska, J.M. Dent & Sons, London 1955, ss. XIV, 359, nlb 1
A History of Poland, New York, London 1956;
A History of Poland, Roy New York, 1956;
A History of Poland, Mid-European Studies Center of the Free Europe Committee, Atlantic Books, New York, 1957, ss. 601;
Historia Polski, Z oryginału angielskiego tłumaczyli: Jan Bielatowicz, Zofia Kozarynowa, Veritas, London 1958, ss. 316;
A History of Poland, Roy Publishers, New York 1961,
ss. XIV, 370
A History of Poland, Henry Regnery Company, Chicago 1966, ss. XII, 371;
Storia della Polonia, Roma 1966, ss. 410;
Geschichte Polens, Societats Verlag, Frankfurt am Main, 1970, ss. 295;
A History of Poland David McKay Company, New York 1976, ss. 366;
History of Poland, with additional material by A.Polonsky, Routledge and Paul Kegan, London 1978, ss. XII, 407, 4 mapki
A History of Poland, translation from the Polish by Monica Gardner and Mary Corbridge-Patkaniowska, David McKay Company, s.X, 366, New York, 1981, ss. X, 366
A History of Poland; with additional material by A. Polonsky.
Henley, Routledge & Kegan Paul, 1983, ss. XII, 441 s.: il
A History of Poland; with additional material by A. Polansky and Thaddeus V. Grommada, Dorset Press, New York 1992, ss. 472, nlb. 3
Historia Polski, z oryginału angielskiego tłumaczyli: Jan Bielatowicz, Zofia Kozarynowa, Towarzystwo Naukowe KUL, Veritas, Lublin-London 1992, ss. 316
What Polish Culture Has Lost Through the Second World War, „Bulletin of the Polish Institute of Arts and Sciences in America”, Vol. 1, No.2, New York, January 1943, s. 241-253
The Norms and Problems of International Peace, „America: A Catholic Review of the Week”, Vol.LXVIII, No. 26, New York, April 3, 1943, s. 707-708
The Crusade of Varna. A Discussion of Controversial Problems, Polish Institute of Arts and Sciences in America, New York, 1943, ss. 96
Polish-Russian Relations, Past and Present, “The Review of Politics”, Vol.V, No.3, Notre Dame, Indiana, 1943, s. 322-338
East-Central Europe in Postwar Organization, “Annals of the American Academy of Political and Social Sciences”, Philadelphia, July 1943, s. 53-59
LdR, Curzon Line Not Accepted, “The New York Times”, January 19, 1944
ditto,:
“The Slavonic and East European Review”, Vol.XXII, 1944, s. 28-40
On What Basis Can Poland and Russia Agree? [Transkrypt audycji radiowej w cyklu Town Meeting z 27.01.1944], “Bulletin of America’s Town Meeting of the Air”, George V.Denny, Jr., Moderator, Vol.9, No. 38, January 27, 1944, s. 3-22
The Third of May, Kościuszko, and Polish Democracy, „Bulletin of the Polish Institute of Arts and Sciences in America”, Vol. II, No. 4, New York, July 1944, s. 915-931
Post-War Poland, “The Slavonic and East European Review”, Vol. XXII, 1944, s. 28-40
The Historical Role of Central-Eastern Europe, “Annals of the American Academy of Political and Social Science”, Philadelphia, March 1944, s. 9-18
The Last Century of the Crusades – From Smyrna to Varna (1344-1444), „Bulletin of the Polish Institute of Arts and Sciences in America”, Vol. III, No. 2, New York, January 1945, s. 300-307
New Polish Frontier Only Extends Soviet Sphere, Writes Historian, “The Michigan Catholic”, Detroit, August 9, 1945
The Sixth Partition of Poland, “The Review of Politics”, Vol.7, No. 2, The University Press, Notre Dame, April 1945, s. 142-155
New Interpretation of the Partition of Poland, “The Polish Review”, Vol.V, no. 32, New York 22.11.1945
Poland as a European Power, w: Poland, ed.Bernadotte E.Schmitt, University of California Press, Berkeley and Los Angeles 1945, s. 40-48
The Two World Wars: A Comparison, “Thought. Fordham University Quarterly”, 1946, s. 21-49
National Self-Determination and International Cooperation, “Thought. Fordham University Quarterly”, Vol.XX, No. 87, New York December 1947, s. 594-606
The Limits and Divisions of European History, Sheed & Ward, New York 1950, ss. 242
kolejne wydania:
Europa – Grenzen und Gliederung seiner Geschichte, Vorwort: Christopher Dawson, Herman Gentner Verlag, Darmstadt 1957, ss. XVI, 210;
Limites y Divisiones de la Historia Europea, Madrid 1958, ss. 322;
The Limits and Divisions of European History, University of Notre Dame Press, Notre Dame, Indiana 1962;
Europa – Grenzen und Gliederung seiner Geschichte, Vorwort: Christopher Dawson, Herman Gentner Verlag, Darmstadt 1964, ss. XVI, 210;
Historia Europy, jej granice i podziały, przełożył z angielskiego Jan Maria Kłoczowski, Lublin 1994, ss. 227
Historia Europy, jej granice i podziały, przełożył Jan Maria Kłoczowski, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2000, ss. 1, 185
Historia Europy - jej granice i podziały, przełożył Jan Maria Kłoczowski.
Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2002, ss. 1, 185
Przedmowa do: August Hlond; Na straży sumienia narodu; wybór pism i przemówień Ramsey : Don Bosco, 1951, ss. XXII, [2], 327, 14
Eugeniusz Pacelli, Papież Pokoju, Wydawnictwo Hosianum, Rzym 1951, ss. 271
wydania rozszerzone: New York-London, 1954, ss. 394
Pio XII, el Papa de la Paz, Mexico, 1957, ss. 333
The Borderland of Western Civilisation. A History of East-Central Europe, The Ronald Press Company, New York, 1952, ss. XVI, 503, mapy
inne wydania: Grenzraum des Abendlandes, Eine Geschichte Ostmitteleuropas, Einfuhrung von Gunther Stokl, Otto Miller Verlag, Salzburg 1957, ss. 527
De Hedvige Andegavensi, Regina Poloniae, eiusque in Historia Europae Orientalis momento gravissimo, praefatio P.Antonius Ricciardi, Edizioni Hosianum, Roma 1953, ss. 19
The Polish Scholar – Soldier of Liberty, w: Florian Znaniecki, Wacław Lednicki, Oskar Halecki, Three Columbia Bicentennial Lectures, New York 1954, s. 39-47
Unia brzeska w świetle współczesnych świadectw greckich, Sacrum Poloniae Millenium, Rzym 1954, ss. 67
The Place of Christandom in the History of Mankind, „Les Cashiers d’Historie Mondiale”, 1954, s. 927-950
Rome and the Eastern Europe after the Council of Trent, „Antemurale”, Vol.II, Romae 1955, s.5-35
Rec.:, V.Gsovski (ed.), Church and State Behind the Iron Curtain, Hungary, Poland, Romania, with an introdution on the Soviet Union, Frederic A.Praeger, Inc., New York 1955, “The Harvard Law Review”, Vol. 69, no. 6, April 1956, s. 1165-1167
Pius XII and Eastern Europe, w: Pio XII Pont.Max. Postridie Kalendas Martias, MDCCCLXXVI – MDCCCCLVI, Rzym 1956, s. 281-295
Halecki Oskar and Murray James, Jr., Pius XII: Eugenio Pacelli, Pope of Peace, A Lion Library Editions, New York 1956, ss. 288
The Ecclesiastical Separation of Kiev from Moscow in 1458, “Studien zur alteren Geschichte Osteuropas”, 1956, s. 19-32
Potrójny Książę, ś.p.Kardynał Sapieha, „Nowy Świat”, Nowy Jork, 7.08.1957
The Moral Laws of History, “The Catholic Historical Review”, Vol.XLII, No. 4, 1957, s. 409-440
Wschód Europejski Polska a Rosja, “Wiadomości”, R. XII, nr 39 (600), Londyn 29.09.1957
Angora, Florence, Varna and the Fall of Constantinopole, Sonderdruck Aus Den Akten Des XI Internationalen Byzantinisten Kongresses, 1958, Verlag C.H. Beck, Munchen 1960, s. 216-221
From Florence to Brest (1439-1596), Sacrum Poloniae Millenium, Roma 1958, ss. 444
Inne wydania:
Camden, Connecticut, 1968
Od unii florenckiej do unii brzeskiej. T. 1, 2; przełożyła Anna Niklewicz.
Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Fundacja Jana Pawła II, Lublin, Rzym 1997,
ss. 270, 344
Prof. Halecki w obronie granic Polski, „Nowy Świat”, Nowy Jork, 22.06.1959
The Curzon Line Myth, „Jozef Pilsudski Institute Bulletin”, Vol. XVI, nr 2, New York 1959
The Significance of the Christianity of Poland in European History, „The Polish Review”, Vol. VI, No. 1-2, New York 1961
The Millenium of Europe, with a Foreword by Hendrick Brugmans, University of Notre Dame Press, Notre Dame, Indiana, 1963, ss. XXVII, nlb 1, 441
Kolejne wydania:
Das Europaische Jahrtausend, Salzburg 1966
Na przełomach stuleci. Z refleksji nad tysiącleciem Polski katolickiej, „Duszpasterz Polski Zagranicą”, nr 3 (56), Rzym, lipiec-wrzesień 1963, s. 215-223
Poland and Christendom, The Smith History Lecture under the auspices of the History Department, Univeristy of Saint Thomas, 1964, [Doroczny odczyt na uniwersytecie St.Thomas], University of St. Thomas, Houston, 1964, ss. 24
W obronie Piusa XII, LdR „Wiadomości”, R. XIX, nr 20 (946)), Londyn 17.05.1964
Sześćsetlecie Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, pierwszej Wszechnicy Polskiej składa w hołdzie Polskie Towarzystwo Historyczne na Obczyźnie, „Teki Historyczne”, T. XIII, Londyn 1964-1965, s. 3-15
Nowoczesna krytyka anachronicznej historiografii, „Wiadomości”, R.XX, nr 1 (979), Londyn 3.01.1965
Monde Slave, Europe Orientale, Europe Centrale, „Teki Historyczne”, Vol.XIV, Presente au XIIe Congres International des Sciences Historiques a Vienne, Londres, 1965, s. 133-141
Pierwsze Tysiąclecie Katolickiej Polski, Przemówienie wygłoszone w dniu 13 stycznia 1966 r. w Audytorium Palazzo Pio w Rzymie, [tłumaczenie z języka włoskiego], Edizioni Hosianum, Roma 1966, ss. 33, nlb 3
Tysiąclecie Polski katolickiej, Sacrum Poloniae Millenium, t. 7, Rzym 1966, ss. 614
O początkach państwa i Chrześcijaństwa w Polsce (Na marginesie wydawnictw krajowych), “Teki Historyczne”, T. XV, Londyn 1966-1968, s. 29-42
The Holy See and the Religious Situation in Central Europe 1939-1945, “The Catholic Historical Review”, Vol. LIII, No. 3, October 1967
The Holy See and the War in Europe, June 1940-July 1941, “Catholic Historical Review”, Vol.LIV, No.2, July 1968
W czterechsetną rocznicę Unii Lubelskiej, “Wiadomości”, R. XXIV, nr 30 (1217), 27.07.1969
L’Idee Jagiellonne D’Hedvige D’Anjou A Sigismond-Auguste (A L’Occasion Du Quatrieme Centenaire De L’Union De Lublin), “Antemurale”, T. XIII, Romae, Londinii, 1969, s. 11-47
Un Appel D’Hedvige D’Anjou A La Reine Des Cieux, „Antemurale”, T.XV, Romae 1971, s. 47-61
Jadwiga of Anjou and the Rise of East Central Europe, „The Polish Review”, Vol. XIX, Nos 3-4, New York 1974, s. 157-169
Jadwiga of Anjou and the Rise of East Central Europe, edited with Foreword by Thaddeus V.Gromada, Boulder : Social Science Monographs, Atlantic Research and Publications, Highland Lakes, New Jersey, 1991; Distributed by Columbia University Press,1991, ss. XVI, 400
Inne wydania:
Jadwiga Andegaweńska i kształtowanie się Europy Środkowowschodniej, przełożyła Maria Borowska-Sobotka, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", Kraków 2000, ss. 372, [4] s., [1] k. tabl.