E-Księgarnia-
Znak "Polski Walczącej" namalowany na budynku Komitetu Miejskiego PZPR w Sosnowcu. 1982 r.
Według jednej z wersji wykorzystano logo Wydawnictwa Polskiego Rudolfa Wegnera, łudząco przypominające kotwicę. Podobno w 1940 r. zgodę na jego wykorzystanie uzyskał por. Jerzy Jabłonowski (dawny adiutant marszałka Józefa Piłsudskiego) od córki właściciela wydawnictwa.
Według bardziej znanej wersji znak „Kotwica” nie powstał przypadkowo. W styczniu 1942 r. Biuro Informacji i Propagandy Okręgu Warszawa AK powołało konkursowe jury w celu obrania własnego konspiracyjnego znaku Polski Walczącej. W skład jego weszli: Czesław Michalski „Jankowski”, Aleksander Kamiński „Hubert”, Maria Straszewska „Emma” i Anna Smoleńska „Hania”.
Przedstawionych zostało 27 propozycji, spośród których wybrano dwie. Obok kotwicy rozważano także koncept skrzyżowanych mieczy grunwaldzkich. Jury zależało na łatwym i szybkim narysowaniu znaku, co stanowiło jeden z wymogów i kryteriów oceny. Ostateczny wybór jury padł na „Kotwicę”, o czym konspiracyjne grupy poinformowano 16 kwietnia 1942 r., na łamach „Biuletynu Informacyjnego” AK.
Ponieważ konkurs został przeprowadzony z zachowaniem zasad konspiracji, trafiające do jury prace były podpisywane pseudonimami. Dopiero później ustalono, że współautorką zwycięskiego znaku była Anna Smoleńska „Hania”, harcerka i studentka historii sztuki na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Anna Smoleńska do podziemnego harcerstwa wstąpiła w 1942 r. Była instruktorką hufca Ochota, studentką historii sztuki na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, jedną z kolporterek „Biuletynu Informacyjnego” AK i łączniczką oddelegowaną do utrzymywania kontaktów z rodzinami aresztowanych. Również jej ojciec, prof. Kazimierz Smoleński oraz reszta rodziny byli zaangażowani w działalność konspiracyjną. Annę Smoleńską wraz z rodziną Niemcy aresztowali 3 listopada 1942 r. i osadzili na Pawiaku. Następnie trafiła do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie zmarła 19 marca 1943 r.
Symbol odzwierciedlający nadzieje Polaków na zwycięstwo zawdzięczał upowszechnienie członkom tajnego harcerstwa „Wawer” w ramach akcji Małego Sabotażu. Dzięki nim od wiosny 1942 r. znak zaczął się pojawiać w przestrzeni publicznej całej Warszawy – na murach, płotach, tablicach ogłoszeniowych, słupach i przystankach. Podharcmistrz Jan Bytnar „Rudy” wykonał jedną z bardziej spektakularnych akcji malowania znaku Polski Walczącej – umieścił go na cokole Pomnika Lotników w Warszawie.
Dowódca Armii Krajowej gen. Stefan Rowecki „Grot”, w rozkazach z 18 lutego i 13 marca 1943 r., polecał propagować znak Polski Walczącej. „Kotwicę” na murach kreślono kredą lub malowano przy pomocy zwykłych pędzli.
Znak Polski Walczącej przetrwał czas okupacji. Solidarność Walcząca założona we Wrocławiu w czerwcu 1982 r. przez Kornela Morawieckiego, posługiwała się znakiem złożonym z liter SW ułożonym w znak kotwicy – symbol nadziei i wierności tradycji Polski Walczącej.
W 2014 r. Sejm uchwalił ustawę o ochronie Znaku Polski Walczącej, w której art. 1 stanowi, że „Znak Polski Walczącej, będący symbolem walki polskiego narodu z niemieckim agresorem i okupantem podczas II wojny światowej, stanowi dobro ogólnonarodowe i podlega ochronie należnej historycznej spuściźnie Rzeczypospolitej Polskiej.”
Decyzją ministra obrony narodowej z dnia 10 maja 2019 r. wprowadzono oznaki rozpoznawcze jednostek wojskowych Wojsk Obrony Terytorialnej. Oznaka WOT w swojej centralnej części ma znak „Polski Walczącej”, otoczony wieńcem z liści dębowych i laurowych, kolorem przewodnim Odznaki Pamiątkowej Dowództwa WOT, jest kolor czarny. Nawiązuje on do zwyczaju malowania w okupowanej Warszawie symboli Polski Walczącej farbą smolistą przez pododdziały harcerzy i żołnierzy podziemia niepodległościowego. Tło odznaki wypełniają symbole Polski Walczącej oparte na wieńcu laurowym.
***
Polecamy publikacje Instytutu Pamięci Narodowej:
Andrzej Gładkowski, Symbol Polski Walczącej, Warszawa 2016. Książka, napisana przez uczestnika Powstania Warszawskiego, przedstawia dzieje znaku Polski Walczącej. Przybliża sylwetki młodych Polaków występujących przeciw niemieckiemu okupantowi, którzy z narażeniem życia kreślili na murach i pomnikach Warszawy kotwice. Znak ten, łączący literę „P” symbolizującą Polskę i literę „W” oznaczającą walkę, podtrzymywał ducha polskiego społeczeństwa „w ciemną noc okupacji”, w warunkach terroru najeźdźcy, głoszącego, że Polski już nigdy nie będzie.
Polecamy Państwu artykuły w portalu www.przystanekhistoria.pl:
- Artykuł Roksany Szcypta-Szczech, Kotwica Polski Walczącej;
- Artykuł Pawła Kosińskiego, Znak Polski Walczącej;
Zachęcamy również do zapoznania się z materiałem audio-wideo „90 sekund historii: 20 marca 1942r. w Warszawie pojawił się symbol Polski Walczącej” produkcji IPNtv.
IPN wydał grę edukacyjną „ZnajZnak”, która za pomocą 133 symboli opowiada historię Polski od 1918 do 1989 roku. Jest to gra w której wiedza przychodzi samoistnie podczas rozgrywki, bez pośrednictwa nauczyciela czy rodzica. Zasady gry można wytłumaczyć w pół minuty. Gracze mają za zadanie jak najszybciej znaleźć wspólny symbol na dwóch leżących na stole kartach i podać jego nazwę. Jeżeli graczowi się to uda, kartę musi zabrać przeciwnik. Jeżeli gracz nie zna nazwy symbolu, to może ją przeczytać a na stół wykłada nowa kartę i gra toczy się dalej. Wygrywa ten kto pierwszy pozbędzie się wszystkich pięciu kart.
W 2022 r. w ramach obchodów 80. rocznicy powstania Znaku Polski Walczącej, Biuro Edukacji Narodowej IPN zorganizowało dla uczniów warszawskich szkół podstawowych (klasy 6-8) oraz ponadpodstawowych spacery edukacyjne „Szlakiem »Kotwicy«„. Uczniowie mogli poznać historię słynnej „Kotwicy” oraz miejsca i postacie z nią związane.
W ramach obchodów 80. rocznicy powstania Znaku Polski Walczącej Delegatura IPN w Kielcach przygotowała prezentację najlepszych prac, które zostały wyróżnione w konkursie „Kotwica – symbol Polski Walczącej”. Ekspozycję można było obejrzeć na „Przystanku Historia” IPN w Kielcach.
Zapraszamy do lektury 3 zeszytu z serii W imieniu Polski Walczącej. Akcja pod Arsenałem 26 marca 1943 r., przygotowanej przez Instytut Pamięci Narodowej. Komiks do nabycia w punktach sprzedaży IPN oraz w księgarni internetowej ksiegarniaipn.pl
W związku z 77. rocznicą Akcji pod Arsenałem Oddział IPN w Warszawie przygotował film animowany na podstawie komiksu „Akcja pod Arsenałem 26 marca 1943” z serii „W imieniu Polski Walczącej”.