Nawigacja

Komunikaty

[TEKST + AUDIO] 13 stycznia 1982 r. powstał Ogólnopolski Komitet Oporu – pierwsza powołana w stanie wojennym ogólnopolska struktura podziemna

Agnieszka Wygoda
Data publikacji 12.01.2023

W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. Rada Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, łamiąc Konstytucję PRL, wprowadziła stan wojenny na obszarze całego państwa. Powstała, stworzona przez komunistów, samozwańcza Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON) na czele z gen. Wojciechem Jaruzelskim. WRON zawiesiła działalność NSZZ „Solidarność”, jak i innych związków oraz stowarzyszeń, a liderzy i działacze związku zostali internowani.

  • Manifestanci trzymają ręce uniesione w geście zwycięstwa (znak "V"). W tle funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej, fot. Archiwum IPN

Po otrząśnięciu się z pierwszego wstrząsu, działacze „Solidarności”, którzy uniknęli internowania przystąpili do budowy konspiracyjnych struktur związku. W styczniu 1982 r. powstała pierwsza (poza istniejącym tylko kilka dni Krajowym Komitetem Strajkowym) struktura centralna – Ogólnopolski Komitet Oporu OKO). Utworzony został przez działaczy Prezydium Komisji Krajowej – Eugeniusza Szumiejko i Andrzeja Konarskiego. Przewodniczącym OKO został E. Szumiejko, który przybrał pseudonim „Mieszko”.

W podstawowej koncepcji OKO miało być strukturą ogólnopolską, która koordynowałaby działalność podziemną w kraju. Udało się nawiązać łączność pomiędzy głównymi tworzącymi się regionami podziemnego związku – Dolnym Śląskiem, Mazowszem, Małopolską i Pomorzem Gdańskim.

Działacze skupieni wokół OKO zdołali zorganizować łączność na terenie całego kraju. W marcu 1982 r. nawiązali kontakty z Zachodem, z prymasem kard. Józefem Glempem  oraz internowanym Lechem Wałęsą. W Gdańsku udało się wydać w prasie podziemnej biuletyn informacyjny „Ogólnopolski Komitet Oporu NSZZ Solidarność Okręg Północny”. W pierwszym numerze biuletynu „Solidarność Północna” z lutego 1982 r. E. Szumiejko zaznaczał: „Ogólnopolski Komitet Oporu NSZZ „Solidarność”, utworzony z pozostających na wolności członków Komisji Krajowej i osób działających w KK, biorąc na siebie obowiązek koordynowania działalności konspiracyjnej na terenie całego kraju, odrzuca jakąkolwiek ewentualność reprezentowania związku w oficjalnych rozmowach z władzami.”

Do pomysłu utworzenia Ogólnopolskiego Komitetu Oporu udało się przekonać wielu działaczy podziemnej „Solidarności”. W Krakowie, gdzie inicjatywa gdańska spotkała się z przychylnym przyjęciem, opozycyjni działacze wydali oświadczenie, iż RKW Małopolska wejdzie w skład OKO (jako Okręg Południowy).

Jednak wobec oporu Zbigniewa Bujaka – Przewodniczącego Zarządu Regionu Mazowsze pomysł – OKO nigdy nie został zrealizowany. Przyjmuje się, że Ogólnopolski Komitet Oporu zakończył swoją działalność 22 kwietnia 1982 r. wraz z utworzeniem Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność”. Jednakże jego działalność tak naprawdę zakończyła się dwa dni wcześniej w wyniku serii rewizji i aresztowań przeprowadzonych przez SB.

***

Zachęcamy Państwa do zapoznania się z artykułem K. Brzechczyna „Koncepcje oporu społecznego w okresie stanu wojennego 1981-1983”, dostępnym na portalu przystanekhistoria.pl:https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/stan-wojenny/83636,Koncepcje-oporu-spolecznego-w-okresie-stanu-wojennego-1981-1983.html

oraz z artykułem „Solidarność w podziemiu” na portalu IPN Polskie Miesiące: https://polskiemiesiace.ipn.gov.pl/mie/wszystkie-wydarzenia/grudzien-1981/historia/rozdzialy/116626,Solidarnosc-w-podziemiu.html

Zachęcamy również do zapoznania się z materiałem audio-wideo „90 sekund historii: 13 stycznia 1982 r. powstał Ogólnopolski Komitet Oporu” produkcji IPNtv: https://www.youtube.com/watch?v=08Ahmnx1eYs

Zapraszamy do pobrania z naszej strony internetowej bezpłatnego dodatku do wystawy elementarnej IPN: „Stan wojenny 1981–1983. Materiały edukacyjne”. W publikacji znajdują się propozycje ułatwiające zbudowanie samodzielnej lekcji poświęconej tej tematyce. Dodatek został uzupełniony o aparat dydaktyczny w postaci tekstów źródłowych, ćwiczeń i proponowanych tematów esejów, które można wykorzystać w pracy nauczyciela https://ipn.gov.pl/download/1/693854/broszurastanwojennypdfonlinever.pdf

[AUDIO] O powstaniu Ogólnopolskiego Komitetu Oporu (OKO) opowiada dr Grzegorz Majchrzak z BBH IPN

do góry