Instytut Pamięci Narodowej 100. rocznica przyjęcia „Uchwały w przedmiocie przynależności państwowej Ziemi Wileńskiej” - Komunikaty -

Powstanie Litwy Środkowej ze stolicą w Wilnie zostało ogłoszone przez gen. Lucjana Żeligowskiego 12 października 1920 r. w wyniku pozorowanego „buntu” generała wobec polskiego dowództwa. W rzeczywistości była to akcja przeprowadzona na polecenie Józefa Piłsudskiego, mająca na celu przyłączenie Wilna do odrodzonej Polski. Wilno bowiem, na mocy układu polsko-litewskiego z 7 października 1920 r. wyznaczającego linię demarkacyjną pomiędzy siłami zbrojnymi obu krajów, pozostawało po stronie litewskiej.

Zarządzone przez gen. Żeligowskiego i zbojkotowane przez Litwinów wybory do Sejmu Litwy Środkowej odbyły się 8 stycznia 1922 r. Przy frekwencji wynoszącej 64% uprawnionych, wybrano 106 posłów, którzy pierwsze obrady odbyli 1 lutego 1922 r.

Na posiedzeniu w dniu 20 lutego 1922 r. Sejm Litwy Środkowej przyjął „Uchwałę w przedmiocie przynależności państwowej Ziemi Wileńskiej”. Punkt 4. Uchwały stanowił: „Ziemia Wileńska stanowi bez warunków i zastrzeżeń nierozerwalną część Rzeczypospolitej Polskiej”. Za wnioskiem o przyłączenie regionu do Polski głosowało 96 posłów, 6 reprezentujących PPS wstrzymało się od głosu.

Ustawą z dnia 6 kwietnia 1922 r. o objęciu władzy państwowej nad Ziemią Wileńską potwierdzona została Uchwała polskiego Sejmu Ustawodawczego z 24 marca 1922 r. o włączeniu Ziemi Wileńskiej, czyli powiatów wileńskiego, oszmiańskiego, święciańskiego, trockiego i brasławskiego do Rzeczpospolitej Polskiej. Decyzją z 15 marca 1923 r., pomimo protestów władz Litwy, Konferencja Ambasadorów Głównych Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych potwierdziła przebieg granicy Polski z Litwą.

O stosunkach polsko-litewskich w dwudziestoleciu międzywojennym możecie Państwo przeczytać w publikacjach Instytutu Pamięci Narodowej:

Bez emocji. Polsko-litewski dialog o Józefie Piłsudskim, red. Danuta Jastrzębska-Golonkowa, Alvydas Nikžentaitis, Włodzimierz Suleja i Tadeusz Wolsza, IPN, Instytut Polski w Wilnie, Instytut Historii Litwy, Warszawa 2020

Ku niepodległości. Kierunek północno-wschodni (1918–1923), red. Diana Maksimiuk, Paweł Niziołek, Białystok – Warszawa 2021

Włodzimierz Suleja, Mundur na nim szary… Rzecz o Józefie Piłsudskim (1867–1935), Warszawa 2018

Marek Gałęzowski, Jerzy Kirszak,–1935, Warszawa 2018

Artur Ochał, Tarcza II Rzeczypospolitej. Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939, Warszawa 2018

Artur Ochał, Na litewskiej rubieży. Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza „Grodno” (1929–1939), Warszawa 2017

Grzegorz Rąkowski, Kresowe rezydencje. Zamki, pałace i dwory na dawnych ziemiach wschodnich II RP, t. 1: Województwo wileńskie, Warszawa  2017

Od Maximis undique pressi do Totus Tuus Poloniae populus. Metropolie mohylewska i wileńska w latach 1798–1992,  red. Jarosław Wasilewski, Białystok – Warszawa 2019