E-Księgarnia
Dla nas POWSTANIE WARSZAWSKIE, to przede wszystkim świadectwo umiłowania wolności Ojczyzny, to najważniejszy punkt odniesienia dla wszystkich późniejszych zmagań o niepodległość. W numerze przedstawiamy dokumenty i wspomnienia z 63 DNI WOLNOŚCI I CHWAŁY po pięciu latach okupacyjnej niewoli i upodlenia. Przypominamy też przemówienie inicjatora Muzeum Powstania Warszawskiego – prezydenta Lecha Kaczyńskiego, wygłoszone podczas otwarcia tego przyciągającego od lat Polaków i obcokrajowców muzeum.
„Jest więc Muzeum Powstania Warszawskiego hołdem złożonym wszystkim powstańcom, dowódcom, żołnierzom, cywilom, którzy powstanie wsparli. Jest hołdem za samą decyzję podjęcia walki i jest hołdem za to, jak walczyli, za to, że byli bodajże najlepszymi żołnierzami w tysiącletnich dziejach naszego narodu, za bezprzykładne bohaterstwo w walce, ale także za bojowy kunszt, za upór, za twardość, za gotowość prowadzenia boju do końca” – mówił ówczesny prezydent Warszawy.
Do „Biuletynu IPN” dołączyliśmy płytę DVD z filmem Bitwa o honor Miasta (55 min.), reż. Eugeniusz Starky.
„Biuletyn IPN” jest dostępny również w prenumeracie.
SPIS TREŚCI
75. rocznica Powstania Warszawskiego
Powstanie Warszawskie do dziś budzi wiele emocji. Jedni twierdzą, że Insurekcja Sierpniowa nie miała sensu, była narodową katastrofą, błędem (a nawet obłędem), że wywołali ją nieodpowiedzialni i samozwańczy oficerowie Armii Krajowej, a walka była z góry skazana na porażkę. Inni utrzymują, że w tamtej sytuacji militarnej i politycznej nie było dobrego wyjścia, a próba oswobodzenia Warszawy własnymi rękami była jedyną szansą wywalczenia niepodległej Ojczyzny.
- Waldemar Grabowski – Pierwsza depesza powstańczej Warszawy
Przez wiele lat pojawiały się wątpliwości w sprawie pierwszej depeszy z powstańczej Warszawy do naczelnych władz Rzeczypospolitej w Londynie. Dziś możemy wreszcie je rozwiać.
- Waldemar Grabowski – Cywilna łączność radiowa w Powstaniu Warszawskim
W kontaktach Rządu RP na Uchodźstwie z Delegatem Rządu na Kraj i Komendą Główną AK w czasie Powstania Warszawskiego ważną rolę odgrywały cywilne stacje radiowe.
- Waldemar Grabowski – „Marat” z patrolu „Wani”
Archiwum IPN przechowuje niezwykle interesujące materiały dotyczące żołnierzy Polski Podziemnej aresztowanych w latach 1944–1945 i wywiezionych do Związku Sowieckiego. Wśród nich możemy odnaleźć kilka dokumentów na temat Edwarda Majcherczyka (1918–2006).
- Waldemar Grabowski – Czekając na „czerwoną zarazę”
Latem 1944 r. wojska Armii Czerwonej znalazły się w centralnej Polsce. Dowódcy AK musieli pilnie zdecydować, jaką postawę przyjąć wobec „sojusznika naszych sojuszników”.
- Ks. Jarosław Wąsowicz SDB – Salezjanie w Powstaniu Warszawskim
Salezjanie i ich wychowankowie brali czynny udział w powstaniu. Księża i koadiutorzy starali się zdobywać potrzebną żywność, podnosić w tych trudnych dniach na duchu, zapewniać opiekę duszpasterską. Byli kapelanami. Chłopcy przydzielani do pododdziałów i służb pomocniczych z poświęceniem pełnili funkcje gońców i łączników, działali w Harcerskiej Poczcie Polowej. Byli szczególnie przydatni z powodu świetnej znajomości terenu, przechodnich bram, przejść i wszelkich zakamarków dzielnicy.
- Justyna Błażejowska – Jan Olszewski: moje doświadczenia z 1 i 2 sierpnia 1944 roku
Dzisiaj chciałbym coś powiedzieć w związku z fragmentem opublikowanych w 2013 r. wspomnień Karola Modzelewskiego. Mianowicie, jak pamiętam dzień 1 sierpnia [1944 r.]. A pamiętam doskonale, chociaż miałem czternaście lat. Pierwsze takie przeżycie… Pozostało we mnie na zawsze i odbijało się szczególnie w dramatycznych sytuacjach.
- Ewelina Ślązak – Matka Boska Armii Krajowej
W czasie II wojny światowej, w tym podczas Powstania Warszawskiego, powstało wiele obrazów przedstawiających martyrologię narodu polskiego. Dzieje jednego z nich, obrazu Matka Boska Armii Krajowej Ireny Pokrzywnickiej, do dziś są znane nielicznym.
- Lech Kaczyński – Hołd
Lech Kaczyński, ówczesny prezydent Warszawy, dzień przed 60. rocznicą wybuchu Powstania Warszawskiego, 31 lipca 2004 r., otworzył długo oczekiwane muzeum, które powstało z jego inicjatywy. Przypominamy wygłoszone wtedy przez prezydenta przemówienie.
- Wojciech Wichert – Powstanie Warszawskie w niemieckiej (nie)pamięci
Po roku 1990 między Polską a Republiką Federalną Niemiec nastąpił dynamiczny rozwój stosunków politycznych i gospodarczych. Niestety, nie przełożyło się to na zbliżenie elit i społeczeństw obu państw na płaszczyźnie pamięci historycznej. Konstatacja ta dotyczy w szczególności hekatomby niemieckiej okupacji w Polsce, w tym zbrodniczej pacyfikacji Powstania Warszawskiego. Bohaterski zryw mieszkańców Warszawy w 1944 r. jest za Odrą praktycznie nieznany.
- Marceli Porowski – Na Starówce i w Śródmieściu
Byłem przeciwny ubarwianiu rzeczywistości, uważając, że to działa na krótką metę – wspominał prezydent powstańczej Warszawy.
Przed godziną „W”. Ostatnie dni konspiracji – pluton 1140
- Anna Szarzyńska-Rewska, „Renia” – Godzina „W”. Pogotowie w oddziale
W ostatnim tygodniu lipca 1944 r. wzrosło w Warszawie napięcie spowodowane udaną i szybką ofensywą wojsk radzieckich w kierunku stolicy. Szereg urzędów niemieckich i fabryk pośpiesznie ewakuowano, a ważniejsze arterie Warszawy prowadzące z Pragi w kierunku zachodnim, były zawalone nie kończącymi się kolumnami taborów wojskowych oraz rozbitków. Po Alejach Jerozolimskich, Chłodnej i Wolskiej nie kursowały z tego powodu tramwaje.
- Stefan Pawłowski – Delegatura Rządu na Kraj w czasie Powstania Warszawskiego
Gdy nad Warszawą pojawiły się samoloty sowieckie, przerwano rozmowy kapitulacyjne. Rosjanie nie przyszli jednak powstańcom z pomocą.
1939–1945 Bohater
- Andrzej Chmielarz – Antoni Chruściel
Wbrew powszechnemu i utrwalonemu przekonaniu, powstańczą walką w Warszawie kierował dowódca Okręgu AK Warszawa gen. Antoni Chruściel „Monter”, a nie gen. Tadeusz Komorowski „Bór”.
1939–1945 Zbrodniarz
- Anna Zechenter – Erich von dem Bach-Zelewski
Powoływał się na rycerski kodeks honorowy i przesłuchiwany przez polskiego prokuratora przyznawał się do polskich korzeni. Generał Waffen-SS i policji Erich von dem Bach-Zelewski odpowiedzialny za zagładę powstańczej Warszawy i masakrę dziesiątków tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci nigdy nie stanął przed sądem za pacyfikację polskiej stolicy.
Sylwetki
- Kinga Hałacińska – Tajemnica dziecięcego notesu
W szufladzie biurka przez pół wieku leżały niezwykle interesujące listy i zeszyt, w którym kilkunastoletni chłopiec opisał tragiczne chwile swoich najbliższych – aresztowanie rodziców wraz z ich dowódcą, Witoldem Pileckim. Pierwsi publikujemy fragmenty tych cennych dokumentów.
- Wojciech Polak – Do zobaczenia, Zbyszku
Generał Zbigniew Nowek – mój przyjaciel, jeden z najwybitniejszych polskich opozycjonistów walczących z władzą komunistyczną – zmarł nagle 17 czerwca 2019 r. Osoba o niespożytej energii, patriota, a jednocześnie znakomity przywódca i organizator, całe życie trwał przy dewizie „Bóg, Honor i Ojczyzna”.
Komentarze historyczne
Ewa Tylus – Czy Solidarność obaliła komunizm? Głosy dysydentów
Przy okazji rocznicy wyborów z 4 czerwca 1989 r. opozycjoniści ze Wschodu wspominali początki polskiej Solidarności i oddziaływanie tego ruchu na kraje części Europy zniewolonej komunizmem. Na zaproszenie IPN do Polski przyjechali: Petruška Šustrová z Czech, Dawid Berdzeniszwili z Gruzji, Ołeś Szewczenko z Ukrainy, Aleksander Podrabinek z Rosji i Leonardas Vilkas z Litwy.
- Danuta Sadowska – Nie dać im spokoju
- Jerzego Kanikuły boje z komuną
W Trójmieście Solidarność Walcząca działała już od 1982 r. Jej aktywność zwiększyła się od następnego roku – kiedy inicjatywę w niej przejęli Ewa Kubasiewicz i Andrzej Kołodziej – i trwała do końca lat osiemdziesiątych. Jednym z jej szeregowych, ale bynajmniej nie tuzinkowych działaczy był młody, wówczas dwudziestoletni licealista.
Pisarze niepodległości
- Marek Klecel – Poetka wielu epok
- Kazimiera Iłłakowiczówna (1889–1983)
Kazimiera Iłłakowiczówna, wnuczka wileńskiego filomaty Tomasza Zana, przyjaciela Adama Mickiewicza i syberyjskiego zesłańca, często zamieniała poetyckie powołanie na służbę publiczną. Po powrocie z Rosji do Polski w 1918 r. podjęła pracę urzędnika w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Od 1926 r. była osobistym sekretarzem marsz. Józefa Piłsudskiego.
Książki
- Izabela Suleja – Groza tamtego czasu
Nasi sąsiedzi Żydzi… to ważna i potrzebna pozycja, w niezwykle udany sposób łączy bowiem naukowe badania z aktywnością uczniów zmierzających do poszerzenia swego spektrum wiedzy o przeszłości. Wiedzy szczególnej, bo związanej ze światem, którego dzisiaj nie ma, a który stanowił ważny fragment minionej rzeczywistości.