E-Księgarnia
17 kwietnia 2019 r. w Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki przy ul. Marszałkowskiej 21/25 odbyła się konferencja prasowa, podczas której została podpisana umowa o współpracy pomiędzy Instytutem Pamięci Narodowej a Muzeum Getta Warszawskiego. Zaprezentowano m.in. oryginał Raportu Stroopa oraz unikatowy film z ujęciami getta warszawskiego.
Po prezentacji filmu z materiałów Archiwum IPN, prezes IPN dr Jarosław Szarek oraz dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego Albert Stankowski podpisali umowę o współpracy pomiędzy kierowanymi przez siebie instytucjami.
Instytut Pamięci Narodowej z uznaniem przyjął inicjatywę powstania Muzeum Getta Warszawskiego – powiedział podczas przemówienia prezes IPN dr Jarosław Szarek. Warszawa podczas II wojny światowej – jako ofiara niemieckiego totalitaryzmu – była miastem nieujarzmionym. Była miastem oporu i walki. Jednym z jej symboli był okres wiosny 1943 r. – zaznaczył.
Na mocy podpisanej umowy, obie instytucje będą współpracowały na płaszczyznach edukacyjnych, wystawienniczych, naukowych oraz informacyjnych.
Podkreślając wagę współpracy między instytucjami oraz wartość dokumentów z zasobu IPN dotyczących warszawskiego getta, prezes IPN powiedział, że wiek XX pozostawił nam to okropne dziedzictwo nienawiści, nieszczęścia i cierpienia. Jesteśmy zobowiązani to pokazywać współczesnym pokoleniom i tym, którzy przyjdą po nas. Robimy to również dla tych, którzy wtedy podjęli tę nierówną walkę o godną śmierć nie mając szans na zwycięstwo. Ich zwycięstwem jest dzisiaj nasza pamięć.
– Zależy nam na współpracy, która pomoże w wypełnianiu misji: upamiętniania historii, edukacji, we wspólnych badaniach naukowych. Muzeum Getta Warszawskiego to nowa instytucja, ale nie budujemy historii od nowa. Dlatego to współdziałanie z różnymi instytucjami jest dla nas tak bardzo ważne – podkreślił dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego Albert Stankowski. – 76 lat temu, ci, którzy przetrwali Wielką Akcję Likwidacyjną, szykowali się do bezprecedensowego zrywu, wiedząc, że walczą o godną śmierć. (...) A naszym zadaniem jest opowiadanie o tych strasznych czasach tak aby nigdy więcej się nie powtórzyły – dodał.
Podczas konferencji zaprezentowane zostały oryginały materiałów archiwalnych z zasobu Archiwum IPN. Dokumenty związane są z warszawskim gettem oraz powstaniem w getcie, które wybuchło 19 kwietnia 1943 r.
– Archiwum IPN posiada blisko 4 km dokumentów, które odnoszą się do czasów II wojny światowej. Są to dokumenty wytworzone przez organy bezpieczeństwa III Rzeszy niemieckiej oraz 30 m.b. tzw. dokumentów wschodnich – zaznaczyła dyrektor Archiwum IPN Marzena Kruk. – Dzisiaj przygotowaliśmy próbkę tego, co można znaleźć w Archiwum IPN. Wśród materiałów znaleźć można dokument niezwykły – Raport Stroopa, który w 2017 r. został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata – dodała.
– IPN to polska instytucja, która wydała najwięcej materiałów dotyczących Zagłady Żydów. (…) Widzimy szerokie możliwości wspólnej działalności edytorskiej. Bardzo się cieszę, że będziemy mogli razem w tym kierunku działać. Bez IPN Muzeum Getta Warszawskiego nie może powstać, dlatego też czujemy się bardzo zaszczyceni z możliwości podpisania tej umowy – podkreśliła z kolei Hanna Węgrzynek, zastępca dyrektora Muzeum Getta Warszawskiego.
Wydarzenie zorganizowano w ramach zbliżających się uroczystości upamiętniających 76. rocznicę Wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim. Główne uroczystości rozpoczną się 19 kwietnia o godz. 12 przed Pomnikiem Bohaterów Getta. Stamtąd ruszy Marsz Szlakiem Pamięci Powstańców.
Wśród materiałów prezentowanych podczas konferencji były:
1. Materiał filmowy zawierający sceny z ulic okupowanej Warszawy.
Część prezentowanego materiału zawiera unikatowe obrazy getta warszawskiego filmowanego z zewnątrz - ulica Chłodna, grupy maszerujących ulicą Żydów, ruch uliczny obserwowany zza drutu kolczastego, przeszukanie chłopca i mężczyzn wchodzących do getta, ludzi wchodzących do getta, grupę dzieci z opiekunami wchodzących do getta. Prezentowany poniżej klip jest fragmentem filmu 8 mm z zapisem obrazów ulic okupowanej Warszawy i Getta Warszawskiego wykonanym przypuszczalnie przez anonimowego żołnierza Wermachtu w latach 1940-1941. W 1966 r. Film ten został przekazany do Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich prawdopodobnie przez redaktora Telewizji Polskiej Jerzego Ambroziewicza zm. 11 kwietnia 1995 r., który zastrzegł jego udostępnianie. Od tego czasu materiał ten nie był szeroko publikowany w całości, dlatego też Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej podjęło starania związane z jego cyfrową rekonstrukcją.
2. Raport Jürgena Stroopa.
Raport jest urzędowym sprawozdaniem z niemieckiej akcji tłumienia powstania w warszawskim getcie – największej wydzielonej, zamkniętej dzielnicy mieszkaniowej dla Żydów w okupowanej Europie – oraz jego likwidacji wiosną 1943 roku. Optyka przedstawienia wydarzeń opisanych w raporcie jest porażająca. Holokaust jest przedstawiony z perspektywy zbrodniarza, nie ofiary, przez co dokument – wbrew intencji twórcy – nie gloryfikuje niemieckiej „odwagi, siły i ofiarności”, a staje się aktem oskarżenia i dowodem zbrodni popełnionej na ludności żydowskiej; zamiast wychwalać zasługi żołnierzy bezwzględnie wykonujących rozkazy, jest hołdem złożonym ich niewinnym ofiarom.
Część fotograficzna raportu zawiera niezwykle sugestywne ujęcia, które na stałe wpisały się w świadomość ludzi na całym świecie i jednoznacznie są kojarzone z Holokaustem. Niektóre z fotografii, uzyskały status ikony fotograficznej symbolizującej Holokaust.
Raport napisany został w maju 1943 przez Jürgena Stroopa, dowódcę niemieckich sił likwidacyjnych w getcie warszawskim przygotowany dla Heinricha Himmlera. Stanowi jedno z najważniejszych źródeł dokumentujących eksterminację polskich Żydów podczas II wojny światowej na terenie okupowanej Polski. Został przekazany stronie polskiej w 1948 przez aliancką Prokuraturę do spraw Zbrodni Wojennych i spoczęły początkowo w archiwum Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce; jego depozytariuszem jest Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie. W 2017 dokument został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata.
3. Akta NTN w sprawie karnej przeciwko L. Fischerowi i innym, zawierające oryginalne dokumenty kolejowe z danymi o ,,przesiedleńcach'' kierowanych do Treblinki, które zostały zabezpieczone przez żołnierza AK Franciszka Ząbeckiego, zawiadowcę stacji kolejowej w Treblince.
4. Akta tajnej niemieckiej policji państwowej w Ciechanowie/Płocku w sprawie Lotty Eckstein i Rosy Hutnik, uciekinierek z warszawskiego getta oraz karty na nazwiska: Rosa Hutnik (zmarła w KL Ravensbruck), L. Eckstein (zmarła w obozie przejściowym w Działdowie).
* * *
Powstanie w warszawskim getcie (19 IV – 16 V 1943 r.) było wyrazem determinacji ludności żydowskiej, która pomimo braku jakiejkolwiek nadziei na powodzenie buntu, wystąpiła zbrojnie przeciw swym oprawcom walcząc o zachowanie dumy oraz poczucia godności.