E-Księgarnia
– Raport Jürgena Stroopa to wyjątkowy dokument obrazujący zbrodnię Holokaustu – zagłady ludności żydowskiej w czasie II wojny światowej. Raport jest urzędowym sprawozdaniem z niemieckiej akcji tłumienia powstania w getcie w Warszawie – największej wydzielonej, zamkniętej dzielnicy mieszkaniowej dla Żydów w okupowanej Europie – oraz jego likwidacji wiosną 1943 r. – powiedział wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma, odbierając certyfikat UNESCO „Pamięć Świata” w siedzibie Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Wiceprezes IPN podkreślił, że „powstanie w getcie warszawskim było wyrazem determinacji ludności żydowskiej, która pomimo braku jakiejkolwiek nadziei na powodzenie buntu, wystąpiła zbrojnie przeciw swym oprawcom, walcząc o zachowanie dumy oraz poczucia godności”.
„Dokument-przestroga nie pozwala zapomnieć o okrucieństwie i heroicznej walce”
– Optyka przedstawienia wydarzeń opisanych w raporcie jest porażająca. Holokaust jest przedstawiony z perspektywy zbrodniarza, nie ofiary, przez co dokument – wbrew intencji twórcy, nie gloryfikuje niemieckiej „odwagi, siły i ofiarności”, a staje się aktem oskarżenia i dowodem zbrodni popełnionej na ludności żydowskiej; zamiast wychwalać zasługi żołnierzy bezwzględnie wykonujących rozkazy, jest hołdem złożonym ich niewinnym ofiarom – tłumaczył dr Szpytma.
Wiceprezes IPN zauważył, że choć „dokument dotyczy konkretnej ludności, znajdującej się w konkretnym czasie, w konkretnym miejscu, ma jednak charakter uniwersalny – jest przestrogą – nie pozwala zapomnieć o obecnym okrucieństwie i brutalności, upamiętnia heroiczną walkę ludzi o godność i człowieczeństwo, która toczy się od zawsze, we wszystkich częściach świata”.
– Niezwykle sugestywne zdjęcia raportu na stałe wpisały się w świadomość ludzi na całym świecie i jednoznacznie są kojarzone z Holokaustem. Niektóre ze zdjęć uzyskały status ikony fotograficznej symbolizującej Holokaust – podkreślił wiceprezes IPN. Towarzyszyli mu dyrektor Archiwum IPN dr Marzena Kruk, jej zastępcy oraz zastępca Dyrektora Biura Poszukiwań I Identyfikacji IPN mec. Anna Szeląg.
„To istotny krok, by świat poznał wagę zwycięstwa w 1920 r.”
Na listę światowego dziedzictwa UNESCO zostały również wpisane dokumenty wywiadu radiowego z okresu Bitwy Warszawskiej w 1920 r., przechowywane w Centralnym Archiwum Wojskowym. Certyfikat odebrał dr hab. Sławomir Cenckiewicz, dyrektor Wojskowego Biura Historycznego im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego, w skład którego wchodzi wspomniane archiwum.
– Dzisiejszy dzień jest istotnym krokiem do tego, by świat poznał wagę zwycięstwa w 1920 r. Cieszę się też, że uroczystość ma miejsce w Sali im. Jerzego Giedroycia, który pamięci historycznej poświęcił całe swoje życie. Chciałbym, by każdy z nas miał jego upór w walce o zachowanie dziedzictwa historycznego i archiwalnego – podkreślił dyrektor Cenckiewicz, dziękując pracownikom Centralnego Archiwum Wojskowego.
Zdaniem wiceministra spraw zagranicznych Marka Magierowskiego program UNESCO „Pamięć Świata” to „doskonałe narzędzie promocji Polski oraz naszych historycznych osiągnięć, ponieważ umacnia tożsamość narodową i wkład Polski w dziedzictwo międzynarodowe”. – Na liście światowego dziedzictwa jest 427 wpisów, a 17 reprezentuje polskie dziedzictwo – m.in. dzieła Mikołaja Kopernika, rękopisy Fryderyka Chopina, Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego, Akt Konfederacji Warszawskiej czy tablice 21 postulatów gdańskich z sierpnia 1980 r. Właśnie dołączyły do nich: raport Stroopa, świadectwo niemieckich zbrodni, ludzi ogarniętych szaloną ideologią oraz świadectwo męczeńskiej śmierci naszych żydowskich współobywateli, którzy postanowili walczyć o przetrwanie. Drugim dokumentem są dokumenty polskiego wywiadu, które – w czasie świętowania stulecia niepodległości Polski – świadczą o profesjonalizmie i zdolności naszych sił zbrojnych. One nie tylko obroniły niepodległość Polski, ale również Europę przed Armią Czerwoną – podkreślił Magierowski. Dodał, że „certyfikat jest zaszczytem, a zarazem zobowiązaniem, ale nie ma wątpliwości, że IPN i Centralne Archiwum Wojskowe doskonale zadbają o te niezwykłe dokumenty”.
Prof. Sławomir Ratajski, Sekretarz Generalny Komitetu Polskiego ds. UNESCO przypomniał, że dokumenty – „unikatowe świadectwa swoich czasów” – zostały włączone na międzynarodową listę dziedzictwa „Pamięć Świata” w październiku zeszłego roku. Pierwszy to „nowy typ źródła historycznego, świadectwo sukcesu techniki, który dowodzi wspaniałego przygotowania polskiego społeczeństwa”, natomiast raport Stroopa to „dziedzictwo wstrząsające, świadectwo heroizmu żydowskiej ludności getta w Warszawie i jednocześnie akt oskarżenia wobec niemieckich żołnierzy bezwzględnie wykonujących rozkazy”.
Raport SS-Brigadeführera Jürgena Stroopa „Es gibt keinen jüdischen Wohnbezirk in Warschau mehr!” („Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje!”) to urzędowe sprawozdanie z niemieckiej operacji pacyfikacji powstania w getcie w Warszawie oraz likwidacji tegoż getta w 1943 roku. Dokument ten jest niezwykle cennym materiałem archiwalnym dotyczącym Holokaustu, o czym świadczy m.in. wielokrotne wykorzystywanie pochodzących z niego fotografii jako ilustracji publikacji, książek, nagrań filmowych, podejmujących temat Zagłady. Został wpisany na Listę Światową Programu UNESCO „Pamięć Świata” 30 października 2017 r.
Informacja dostępna jest na stronie UNESCO pod linkiem: https://en.unesco.org/news/international-advisory-committee-recommends-78-new-nominations-unesco-memory-world. Wpisanie Raportu Stroopa na Listę Światową Programu UNESCO „Pamięć Świata” jest ukoronowaniem niemalże trzyletnich starań Instytutu Pamięci Narodowej, w trakcie których nasza propozycja poddawana była weryfikacji na poziomie krajowych, a następnie międzynarodowych struktur UNESCO. Zgłoszony przez Instytut dokument spełnił wszystkie niezbędne wymogi przewidziane przez organizatorów, w tym uzyskał międzynarodowe poparcie. Raport Stroopa – z uwagi na okoliczności powstania i tematykę – zalicza się do obiektów określanych mianem „złych dokumentów”, świadczących o niechlubnych wątkach historii. Zgłoszenia takie do niedawna były odrzucane przez Komitet UNESCO, dlatego też fakt przeforsowania zgłoszenia IPN należy uznać za tym większy sukces.
Program „Pamięć Świata” to międzynarodowy projekt realizowany pod auspicjami UNESCO, którego celem jest prowadzenie i wspieranie działań zmierzających do zachowania dziedzictwa dokumentacyjnego, jego upowszechnianie oraz budowanie świadomości znaczenia zbiorów dokumentów. Jednym z elementów Programu jest Lista Światowa „Pamięć Świata”, zawierająca wykaz obiektów o szczególnym znaczeniu historycznym lub kulturowym. Co roku, na wniosek i z rekomendacji Międzynarodowego Komitetu Doradczego, Dyrektor Generalny UNSECO wpisuje kolejne obiekty na Listę. Od 1997 roku uhonorowano w ten sposób 14 obiektów zgłoszonych przez Polskę. W ubiegłym roku, obok Raportu Stroopa, tytuł ten uzyskały „Dokumenty polskiego wywiadu radiowego z czasu Bitwy Warszawskiej 1920” oraz wspólne zgłoszenie Polski, Ukrainy, Białorusi, Litwy i Łotwy – Akt Unii Lubelskiej.
Ze względu na wartość historyczną Raportu Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z Żydowskim Instytutem Historycznym w Warszawie w 2009 roku opublikował Raport. Na potrzeby tego wydania przeprowadzono również digitalizację oryginalnego dokumentu; w wersji cyfrowej jest on dostępny dla szerszego grona odbiorców