Nawigacja

Aktualności

Oblężenie Warszawy w fotografii Juliena Bryana

Dzięki porozumieniu zawartemu w 2010 r. z synem fotografa Samem Bryanem w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej przechowywana jest kolekcja kopii cyfrowych zdjęć Juliana Bryana. Wydane zostały albumy „Oblężenie Warszawy w fotografii Juliena Bryana” i „Kolory wojny” oraz zorganizowana wystawa „Amerykanin w Warszawie. Stolica w obiektywie Juliena Bryana 1936–1974” (we współpracy z Domem Spotkań z Historią w Warszawie, 19.11.2010 - 13.03.2011). Wkrótce nakładem IPN ukaże się też album fotografii Bryana ze Związku Sowieckiego z lat 1930-1959.

7 września 1939 r. ostatnim pociągiem przyjechał do Warszawy amerykański fotograf, filmowiec i podróżnik Julien Bryan. Chciał zrobić kilka zdjęć zza linii frontu i bezpiecznie wrócić nim wojska niemieckie dotrą w głąb kraju. Pozostał jednak w oblężonym mieście przez dwa tygodnie. Był jedynym zagranicznym fotoreporterem i czuł się zobowiązany do pokazania światu tragiczny los jego mieszkańców.

Fotografowanie w oblężonej Warszawie nie było łatwe. Bryanowi uzyskał jednak wsparcie Prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, który przydzielił mu samochód oraz pomocników. Dzięki temu mógł poruszać się po mieście i rejestrować bohaterską postawę jego mieszkańców. Mimo to, że znalazł się w samym środku walk, nie uważał się za fotografa wojennego. Mówił, że wcale nie jest „korespondentem wojennym, lecz posługującym się kamerą reporterem czasu pokoju, osobą, której praca polega na przemierzaniu świata i fotografowaniu ludzi, nie bomb”. Jak pisał: „Najważniejsze w opowieści o oblężeniu Warszawy nie były zburzone budynki lub karabiny czy niemieckie bombowce nad głową. Najważniejsze było to, co przydarzyło się zwykłym mieszkańcom Warszawy, starcom i staruszkom, matkom i małym dzieciom, tysiącom cywilnych pracowników, którzy robili swoje i nie porzucili pracy.”

Bryan nie mógł pozostać obojętny na to, co zobaczył. Na falach Polskiego Radia, pod ostrzałem niemieckich bomb, zaapelował do prezydenta Roosevelta i narodu amerykańskiego o pomoc dla stolicy Polski.

Stolicę Polski opuścił 21 września wraz z grupą obcokrajowców. Udało mu się wywieźć zdjęcia.  Jeszcze w 1939 roku pojawiły się one na łamach najważniejszych zachodnioeuropejskich i amerykańskich gazet w tym w „Time”, „Life, „L’Illustration, „The War Illustrated”, „Look”. W 1940 r. opublikował album „Oblężenie”, a na ekrany kin wszedł film pod tym samym tytułem, który mogło go obejrzeć nawet czterdzieści milionów Amerykanów i dwieście milionów widzów na całym świecie.

Po wojnie Bryan wracał do Polski kilkakrotnie: w 1946, 1958, 1959 i 1974. Udało mu się odnaleźć wiele z osób, które sfotografował w 1939 r. Opowieść tych poszukiwaniach zawarł w wydanej w 1960 roku książce „Warsaw. 1939 Siege. 1959 Warsaw Revisited”.

Zmarł w Nowym Jorku 20 października 1974 roku wkrótce po powrocie z Polski.

Tomasz Stempowski (Archiwum IPN)

  • Budowa umocnień i ruch uliczny na Pradze w rejonie ulicy Zygmuntowskiej  (dziś fragment alei Solidarności) i placu Weteranów 1863. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
    Budowa umocnień i ruch uliczny na Pradze w rejonie ulicy Zygmuntowskiej (dziś fragment alei Solidarności) i placu Weteranów 1863. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
  • Budowa umocnień i ruch uliczny na Pradze w rejonie ulicy Zygmuntowskiej (dziś fragment alei Solidarności) i placu Weteranów 1863. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
  • Mieszkańcy Pragi w Warszawie wśród zniszczeń we wrześniu 1939 roku, ul. Przyrynek (Warszawa). (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
  • Barykada na ulicy Nowogrodzkiej, u zbiegu z Marszałkowską. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
  • Mieszkańcy Warszawy we wrześniu 1939 roku. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
  • Ludzie chroniący się pod arkadą gmachu Teatru Wielkiego w Warszawie we wrześniu 1939 roku. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
  • Pacjenci i personel medyczny w Szpitalu Ginekologiczno-Położniczym św. Zofii przy ulicy Żelaznej 90 na rogu z Nowolipie. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
  • Budowa umocnień i ruch uliczny na Pradze w rejonie ulicy Zygmuntowskiej (dziś fragment alei Solidarności) i placu Weteranów 1863. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
  • Mieszkańcy Pragi w Warszawie wśród zniszczeń we wrześniu 1939 roku. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
  • Rowy przeciwlotnicze na placu Narutowicza we wrześniu 1939 roku. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
  • Polski żołnierz za umocnieniami w Warszawie we wrześniu 1939 roku. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
  • Plakaty, rozkazy Dowódcy Obrony Warszawy, wyroki sądów polowych rozlepione na filarach Teatru Wielkiego na placu Teatralnym, około 15 września. (AIPN/Kolekcja Juliena Bryana w Warszawie. AIPN/Julien Bryan Collection in Warsaw)
do góry