Wyjazd edukacyjny dla laureatów konkursu dla dzieci i młodzieży „Losy mojej rodziny w czasie II wojny światowej” – Austria, 4–8 maja 2017 - Aktualności

Wyjazd Mauthausen 2017

Organizator: Ogólnopolskie Stowarzyszenie Rodzin Polskich Ofiar Obozów Koncentracyjnych z siedzibami w Poznaniu i Katowicach
Partner: Biuro Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu

Wyjazd został częściowo dofinansowany przez Instytut Pamięci Narodowej.

W czwartek 4 maja grupa młodzieży – laureatów konkursu „Losy mojej rodziny w czasie II wojny światowej” oraz rodzin więźniów obozów koncentracyjnych zwiedziła wzgórze Kahlenberg pod Wiedniem. W wyjeździe uczestniczy świadek historii Wiesław Krawczykowski – powstaniec warszawski, były więzień KL Mauthausen, Gusen oraz podobozu Lintz. W kościele rektoralnym pw. św. Józefa na Kahlenbergu młodzież złożyła wiązanki i zapaliła znicze przy symbolicznym grobie około 30 tysięcy Polaków – więźniów obozów koncentracyjnych systemu Mauthausn-Gusen, zawierającym urnę z ziemią z miejsc ich męczeńskiej śmierci.

W piątek 5 maja odbył się wyjazd do zamku Hartheim, miejsca zagłady więźniów obozów koncentracyjnych, m.in. Dachau i Mauthausen. Młodzież i rodziny zamordowanych w Hartheim Polaków upamiętniły to miejsce składając wieńce i zapalając znicze. Następnie młodzież wzięła udział w spotkaniu z panem Wiesławem Krawczykowskim, który opowiedział o pracy i życiu w KL Mauthausen i innych obozach koncntracyjnych.

Po południu, dokładnie w 72. rocznicę wyzwolenia obozu w KL Mauthausen, 5 maja 1945 r. o godz. 17.00 uczestnicy wyjazdu upamiętnili udział uwolnionych polskich więźniów we mszy świętej w kościele w St. Georgen.

Następnie odbyło się spotkanie na placu apelowym w Gusen, w miejscu, które dzięki pomocy pani Marthy Gammer, założycielki Komitet Memoriału Gusen, zostało po raz pierwszy udostępnione do zwiedzania Polakom. Jest to obecnie teren prywatny, nieudostępniany wycieczkom podążającym śladami więźniów obozów koncentracyjnych.

6 maja (sobota) uczestnicy wyjazdu edukacyjnego zwiedzili podobóz koncentracyjny KL Ebensee, jeden z najgorszych obozów systemu Mauthausen-Gusen. Nieopodal obozu podczas II wojny mieścił się kurort dla niemieckich żołnierzy. O warunkach panujących w tym obozie opowiedziała Urszula Kowalska ze Stowarzyszenia Rodzin, której dziadek Jan Włodarczyk (1892–1944), aresztowany za działalność konspiracyjną, był osadzony kolejno w KL Auschwitz, KL Mauthausen, KL Ebensee, a następnie zamordowany w Hartheim. Obóz, w którym osadzano więźniów z całego świata, był często, zwłaszcza jesienią, nadmiernie zagęszczony i w barakach nieraz brakowało miejsca dla więźniów, dlatego musieli spać pod gołym niebem. Panowały ekstremalnie złe warunki bytowania: niskie temperatury, typowe dla klimatu alpejskiego, fatalne wyżywienie i ciężka dwunastogodzinna praca, polegająca na wykuwaniu tuneli w skałach za pomocą prymitywnych narzędzi. Więźniowie byli dziesiątkowani chorobami. Pan Wiesław Krawczykowski – były więzień systemu Mauthausen-Gusen – przypomniał, że dwa dni przed zakończeniem wojny Niemcy zamordowali na „Wzgórzu Śmierci” 2000 więźniów z tego obozu, co wiązało się z zarządzeniem Reihsfuerera SS Heinricha Himmlera o likwidowaniu więźniów – świadków niemieckich zbrodni.

Młodzież i przedstawiciele rodzin ze Stowarzyszenia złożyli wieńce i zapalili znicze na cmentarzu w KL Ebensee pod dwoma pomnikami: upamiętniającym polskich harcerzy i polskie ofiary obozu. Polska grupa wzięła udział w międzynarodowych uroczystościach upamiętniających ofiary obozu, przypadających w 72. rocznicę wyzwolenia więźniów obozu pod koniec II wojny światowej.

Po południu uczestnicy wyjazdu edukacyjnego zwiedzili sztolnie w Bergkristal oraz wzięli udział w uroczystościach pod pomnikiem pamięci Ofiar.

O godzinie 17.00 uczestniczyli w międzynarodowych uroczystościach rocznicowych przy memoriale KL Gusen oraz obejrzeli wystawę „Granit i śmierć, pamięć i zapomnienie” w byłych barakach SS w Gusen.

Niedziela 7 była dniem centralnych, międzynarodowych uroczystości w KL Mauthausen. Grupy z Polski oraz dawni więźniowie, przedstawiciele władz i organizacji społecznych zgromadzili się przy pomniku upamiętniającym męczeństwo polskich więźniów w obozach systemu Mauthausen-Gusen i uczestniczyli we mszy świętej oraz oficjalnych uroczystościach.

Po zakończeniu uroczystości zwiedzili dawny obóz koncentracyjny Mauthausen, a Pan Wiesław Krawczykowski wspominał transport powstańców warszawskich do tego obozu, jesienią 1944 roku. Uczestnicy przeszli po 186 „schodach śmierci”, po których więźniowie codziennie wielokrotnie nosili ciężkie, granitowe bloki kamienne, wykorzystywane m.in. do budowy austriackich dróg i mostów. Ze schodów tych więźniowie, popychani przez niemieckich wachmanów, często spadali do położonego u stóp schodów jeziora i ginęli. W żargonie więźniów byli oni nazywani „spadochroniarzami”. Tysiące ofiar upamiętnia Tablica Spadochroniarzy, pod którą młodzież zapaliła znicze pamięci.

KL Mauthausen, podobnie jak KL Gusen, utworzono ze względu na pobliskie kamieniołomy granitu, eksploatowane przez należącą do SS spółkę Deutsche Erd- und Steinwerke GmbH z wykorzystaniem siły roboczej więźniów. Było to także miejsce eksterminacji innych narodów, uznanych za niższe rasowo, oraz przeciwników politycznych.

Po uroczystościach i zwiedzeniu obozu uczestnicy wyjazdu złożyli kwiaty przy rzeźbie sarenki, którą na rozkaz Franza Ziereisa – komendanta obozu Mauthausen wyrzeźbił z granitu Stanisław Krzekotowski, więzień obozu. Rzeźba ta została umieszczona przed ratuszem w Mauthausen oraz opisana tablicą pamiątkową dzięki inicjatywie austriackiego kamieniarza Johana Printza jr., którego ojciec uczył rzemiosła kamieniarskiego Krzekotowskiego, gdy ten był więźniem w obozie. W wyjeździe uczestniczyli córka i wnuk Stanisława Krzekotowskiego – Barbara i Krzysztof Klemm, którzy po raz pierwszy mogli zobaczyć rzeźbę.

W poniedziałek 8 maja uczestnicy wyjazdu wzięli udział w uroczystościach w podobozie KL Melk, upamiętniających ofiary kolejnego spośród 49 obozów koncentracyjnych na terenie Austrii, tworzących rozbudowany system Mauthausen-Gusen. W obozie tym zginęło najwięcej Polaków, byli tam osadzeni także m.in. Norwegowie, Węgrzy, Francuzi. Uczestnicy zwiedzili pozostałości po obozie, z którego zachował się głównie budynek krematorium z piecem krematoryjnym. Przez obóz przeszło około 10 tysięcy osób, spośród których zginęło 1500 Polaków. Więźniowie pracowali poza obozem, m.in. w sztolniach przy produkcji zbrojeniowej.

Fot. Agnieszka Łuczak i Adam Nadolski