E-Księgarnia
Видання IPN укр
– Spotykamy się dzisiaj w sercu Nowego Jorku, na Manhattanie, w siedzibie Fundacji Kościuszkowskiej, która odwołuje się do dziedzictwa generała Tadeusza Kościuszki, której powstanie i działalność stanowią najlepszą ilustrację przyjaźni polsko-amerykańskiej, naszej współpracy. Nie kto inny, jak kolejny Prezydent USA Woodrow Wilson upomniał się w swoim orędziu do Kongresu, w styczniu 1918 roku, o stworzenie niezawisłego państwa polskiego. Jego słowa popłynęły w świat. Wcześniej emigranci polscy ze Stanów Zjednoczonych zasilili szeregi tzw. Błękitnej Armii we Francji ,by walczyć orężem o wolną ojczyznę swoich przodków. Po zakończeniu I wojny światowej Polska odzyskała niepodległość
– mówił podczas wernisażu prezes IPN.
– Mogłoby się wydawać, że reżimy totalitarne należą do przeszłości. Niestety bieżąca sytuacja geopolityczna jasno dowodzi, że tak nie jest. Przed nami jeszcze długa droga, jeśli chcemy, by kwitły demokracja, prawa człowieka i wzajemny szacunek. Dlatego powinniśmy dbać o zachowanie prawdy historycznej. I nigdy nie wolno nam mylić agresorów z ofiarami wojny. Naszą powinnością, zobowiązaniem do wypełnienia jest rozliczyć zbrodnie wojenne dwóch systemów totalitarnych: niemieckiego nazizmu i sowieckiego komunizmu. Powinniśmy pamiętać o naszej historii nie tylko po to, by uniknąć błędów przeszłości, ale także po to, by być świadomym ewentualnych współczesnych zagrożeń. Wydarzenia z przeszłości powinny być przestrogą dla nas i dla kolejnych pokoleń. Dlatego upowszechnianie wiedzy historycznej jest naszym wspólnym obowiązkiem
– podkreślił dr Nawrocki.
W uroczystym otwarciu wystawy wzięli udział mi.in.: Adrian Kubicki – Konsul Generalny RP w Nowym Jorku, Marek Skulimowski – prezes Fundacji Kościuszkowskiej, Alex Storozynski, amerykański dziennikarz polskiego pochodzenia, w latach 2008–2016 prezes Fundacji, Iwona Drąg-Korga, prezes Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce.
Fundacja Kościuszkowska została założona w 1925 roku przez Szczepana Mierzwę w celu tworzenia programów wymiany kulturalno-naukowej pomiędzy Polską i Stanami Zjednoczonymi. W 1927 roku utworzono specjalne stypendium imienia Marii Curie-Skłodowskiej. Podczas II wojny fundacja wysyłała polskim studentom książki i podręczniki. Siedziba fundacji stała się miejscem, gdzie odbywały się wykłady okolicznościowe i wystawiano obrazy znanych polskich malarzy. W 1959 roku został wydany przez Fundację Kościuszkowską słownik angielsko-polski, ciesząc się popularnością po obu stronach Atlantyku. Fundacja aktywnie promuje polską kulturę w Ameryce, prowadzi programy edukacyjne oraz przyznaje stypendia i granty dla polskich i amerykańskich studentów, naukowców, profesjonalistów i artystów.
* * *
Wystawa „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”
W 80. rocznicę rozpoczęcia wędrówki armii gen. Andersa ewakuowanej z ZSRS Instytut Pamięci Narodowej przygotował międzynarodowy projekt „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”, który upamiętnia wysiłek zbrojny Polskich Sił Zbrojnych podczas II wojny światowej oraz losy ludności cywilnej ewakuowanej z ZSRS wraz z armią gen. Andersa. Zainagurowano go w Warszawie w marcu 2022 roku.
W ramach projektu powstała wystawa „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności” Od tego czasu była pokazywana w wielu krajach na 5 kontynentach w ponad 50 zagranicznych lokalizacjach od Republiki Południowej Afryki, Zimbabwe i Stanów Zjednoczonych po Iran.
Obejrzyj spot
Więcej o projekcie na portalu IPN szlakinadziei.ipn.gov.pl
* * *
Bohaterowie Nowego Jorku
Na jednej z plansz wystawy prezentowanej w Nowym Jorku przedstawiona została historia rodzinna Alexego Storozynskiego, którego ojciec – Dionizy – służył w 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. a dziadek – Władysław Krzyżanowski przeszedł natomiast szlak bojowy razem z 2 Korpusem Polskim walcząc min. pod Monte Cassino. Po zakończeniu wojny i demobilizacji obaj spotkali się w Argentynie, gdzie Dionizy poznał swoją żonę Irenę Krzyżanowską, córkę Władysława i matkę Alexa.
Władysław Krzyżanowski (ur. 10 lipca 1903 r., na Podolu ) w II Rzeczpospolitej wraz z żoną Zofią i pięcioma córkami mieszkał w Równem na Wołyniu. We wrześniu 1939 r. walczył z Niemcami pod Tomaszowem Mazowieckim i Lubochnią ale dostał się do niewoli. Udało mu się uciec i przedostać do rodziny w Równem, jednak po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski został aresztowany przez NKWD i zesłany na Syberię. Po ogłoszeniu amnestii i zawarciu układu Sikorski-Majski dotarł do polskiej armii tworzącej się w ZSRS i razem z nią został ewakuowany na Bliski Wschód. W 1944 r. uczestniczył w lądowaniu aliantów we Włoszech. W oddziałach 2 Korpusu Polskiego walczył pod Monte Cassino, Ankoną i Bolonią. Pod koniec wojny odnalazł żonę Zofię i córki – rodzinę sprowadził do Włoch. Wszyscy razem wyjechali do Wielkiej Brytanii, a następnie do Argentyny i Stanów Zjednoczonych.
Dionizy Juliusz Storożyński (ur. 8 lipca 1922 r., Horodenka, niedaleko Stanisławowa) kiedy wybuchła II wojna światowa miał 17 lat i był harcerzem. Po wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej dom Storożyńskich został zniszczony przez NKWD, a rodzinę deportowano na Syberię. Dionizemu udało się uciec i przedostać przez Rumunię do Francji, gdzie wstąpił do polskiego wojska. Otrzymał przydział do 10. Brygady Kawalerii Pancernej dowodzonej przez gen. Stanisława Maczka. Po ataku Niemiec na Francję w 1940 r. został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Po wylądowaniu aliantów w Normandii w 1944 r. uczestniczył w bitwie pod Falaise i razem z żołnierzami polskimi wyzwalał spod okupacji niemieckiej miasta Francji Belgii i Holandii. Po zakończeniu wojny i demobilizacji nie wrócił do Polski. Wyjechał do Argentyny, gdzie poznał swoją żonę Irenę Krzyżanowską, córkę Władysława. Dionizy Storożyński zmarł w 1977 r.
(fot. ze zbiorów Alexandra Storozynskiego)
Gabby
Francis Stanley „Gabby” Gabreski, pol. Franciszek Gabryszewski (ur. 28 stycznia 1919 r. w Oil City w stanie Pensylwania) amerykański oficer pochodzenia polskiego, as myśliwski, nazywany przez kolegów „Gabby”. Jego rodzice byli imigrantami polskimi. Ojciec pracował na kolei, a następnie prowadził mały sklep spożywczy. W 1940 r. Gabreski wstąpił do Szkoły Pilotów Parks Air College w bazaie lotnictwa wojskowego Maxwell w Alabamie. Po przeszkoleniu został wysłany do bazy Wheeler Field na wyspie Oʻahu na Hawajach. Tam szkolił się na myśliwcach P-36 i P-40. Był świadkiem ataku japońskich samolotów Aichi D3A na Pearl Harbor 7 grudnia 1941 r. Od listopada 1942 r. do lutego 1943 r. latał z polskimi pilotami w dywizjonie 315. 20 lipca 1944 r., w czasie osłony wyprawy bombowej nad Niemcy awaryjnie lądował i trafił do niewoli. W Stalagu Luft I w Barth przebywał do końca wojny. Po wojnie powrócił do USA i założył rodzinę. Dwa razy odwiedzał Polskę – w 1992 i 1999 r. Zmarł 31 stycznia 2002 r. w szpitalu w Nowym Jorku.
(fot. Alamy/BE&W)
(fot. Alamy/BE&W)