Nawigacja

Aktualności

Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023

Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023. Fot. Sławomir Kasper (IPN)
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023. Fot. Sławomir Kasper (IPN)
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023. Fot. Sławomir Kasper (IPN)
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023. Fot. Sławomir Kasper (IPN)
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023. Fot. Sławomir Kasper (IPN)
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023. Fot. Sławomir Kasper (IPN)
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023. Fot. Sławomir Kasper (IPN)
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023. Fot. Sławomir Kasper (IPN)
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023. Fot. Sławomir Kasper (IPN)
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023. Fot. Sławomir Kasper (IPN)
Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej, którzy udzielali pomocy powstańcom w getcie warszawskim – Warszawa, 18 kwietnia 2023. Fot. Sławomir Kasper (IPN)

We wtorek 18 kwietnia 2023 r., w przeddzień 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim, Instytut Pamięci Narodowej upamiętnił żołnierzy Okręgu Armii Krajowej Warszawa-Miasto, którzy podczas powstania w getcie w 1943 r. udzielili zbrojnej pomocy bohaterskim żydowskim bojownikom, organizując antyniemieckie akcje dywersyjne.

Tablica, ufundowana przez warszawski oddział IPN, znajduje się przy ul. Zakroczymskiej róg Sanguszki w Warszawie. Odsłonięcia dokonali dr Mateusz Szpytma – zastępca prezesa IPN,  Piotr Ciompa – prezes Zarządu Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, która udostępniła miejsce na upamiętnienie, i dr Tomasz Łabuszewski – dyrektor Oddziału IPN w Warszawie, organizatora wydarzenia.

Zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma podkreślił podczas uroczystości heroizm żydowskich bojowców, którzy wzniecili powstanie bez nadziei na zwycięstwo, lecz chcieli w ten sposób pomścić śmierć swoich bliskich, zadać wrogowi jak najwięcej strat i zginąć z bronią w ręku. – Czcimy ich i będziemy o nich pamiętać – powiedział dr Szpytma. Przypomniał też działania tych, którzy powstaniu w getcie przyszli z pomocą – to im poświęcona jest  nowa tablica.

Wspominamy dzisiaj Polskie Państwo Podziemne i bohaterskich żołnierzy z Okręgu AK Warszawa–Miasto, którzy wykonali akcje solidarnościowe z powstańcami w getcie: wcześniej w miarę swoich możliwości wspierali bronią, pomagali rozeznać szlaki ewakuacyjne, a 19 kwietnia przystąpili do akcji zbrojnej, do próby wysadzenia murów getta przy ul. Bonifraterskiej – mówił wiceprezes IPN. – Mimo ograniczonych sukcesów, warto podkreślić, że zaangażowanie AK miało charakter bardzo poważny – zaznaczył – zaangażowana była elita polskiego podziemia.

W uroczystości z wojskową asystą honorową wzięli udział m.in. Łukasz Kudlicki – szef Gabinetu Politycznego Ministra Obrony Narodowej, przedstawiciele Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Wojska Polskiego, Służb Wywiadu i Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Publicznego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Marszałka Województwa Mazowieckiego, Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego, Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy, Biura Edukacji Historycznej Muzeum Policji, Generalnej Służby Więziennej, Policji, Straży Granicznej, Archiwum Akt Nowych, Muzeum Historii Polski, Instytutu Pileckiego, Muzeum Niepodległości, Muzeum Powstania Warszawskiego, Żydowskiego Instytutu Historycznego, Muzeum Getta Warszawskiego, Światowego Związku Żołnierzy AK, Polskiej Fundacji Narodowej, Kuratorium Oświaty, okolicznych szkół i licznych mediów.

Tablicę poświęcił ks. Adam Petakiewicz – proboszcz parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny na Nowym Mieście

Wydarzenie swoją obecnością zaszczycił kapitan Juliusz Kulesza – uczestnik walk o Redutę PWPW.

Jednym z elementów wydarzenia było powierzenie honorowej opieki nad tablicą uczniom Zespołu Szkół Architektoniczno-Budowlanych i Licealnych im. Stanisława Noakowskiego.

***

19 kwietnia 1943 roku warszawscy Żydzi podjęli walkę zbrojną z Niemcami. W dniu, kiedy niemieckie oddziały weszły do getta w celu jego całkowitej likwidacji, powstańcy złapali za broń. Członkowie Żydowskiego Oddziału Bojowego ostrzeliwali i obrzucali granatami wjeżdżające do getta kolumny niemieckie. W tym samym czasie w lokalu konspiracyjnym przy ul. Marszałkowskiej 12 trwała odprawa, w trakcie której komendant Okręgu AK Warszawa-Miasto płk Antoni Chruściel Monter przedstawił gen. Tadeuszowi Komorowskiemu, zastępcy komendanta głównego AK plan pomocy bojowej dla żydowskich powstańców. Monter zadeklarował gotowość do wkroczenia do akcji.

Tablica upamiętnia kilka najważniejszych akcji tej operacji:

- Żołnierze oddziału dywersyjnego Batalionu Saperów Praskich AK dowodzeni przez kpt. sap. Józefa Pszennego ps. Chwacki 19 kwietnia 1943 r. podjęli próbę wysadzenia muru getta przy ul. Bonifraterskiej

- Żołnierze pod komendą mjr. Jerzego Lewińskiego ps. Chuchro dowódcy Kedywu Okręgu AK Warszawa-Miasto 23 kwietnia 1943 r. podjęli próbę wysadzenia jednej z bram prowadzących do getta u zbiegu ul. Okopowej i Pawiej

- Żołnierze Oddziału Dywersji Bojowej Obwodu AK Mokotów dowodzeni przez kpr. pchor. Zbigniewa Stalkowskiego ps. Stadnicki 23 kwietnia 1943 r. podczas dwóch akcji przy ulicy Leszno róg Orlej oraz na Placu Bankowym zlikwidowali dwa posterunki SS pilnujące muru getta

- Żołnierze Oddziału Dywersji Bojowej Obwodu AK Żoliborz pod dowództwem por. Tadeusza Kern-Jędrychowskiego ps. Szrapnel 28 kwietnia 1943 r. zlikwidowali niemiecki posterunek na rogu ul. Konwiktorskiej i Zakroczymskiej

- Żołnierze Oddziału Dyspozycyjnego „A” Kedywu Okręgu AK Warszawa-Miasto dowodzeni przez por. Stanisława Janusza Sosabowskiego ps. Stasinek 15 maja 1943 r. zlikwidowali 2 funkcjonariuszy niemieckich służb policyjnych przy ul. Bonifraterskiej róg Muranowskiej oraz obrzucili granatami koszary kompanii SS

***

W związku z obchodami 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim Instytut Pamięci Narodowej przygotował nowe przedsięwzięcia. Już w środę 19 kwietnia 2023 r. o godzinie 10.00 na skwerze Hoovera przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie IPN zaprezentuje wystawę „Prosimy Cię, Boże, o walkę krwawą…”. W piątek 21 kwietnia w Centralnym Przystanku Historia im. Janusza Kurtyki w Warszawie odbędzie się sesja naukowa „Opór Żydów przeciwko Niemcom na okupowanych ziemiach polskich”, poświęcona wielu innym, obok powstania w getcie, formom oporu, podejmowanym przez ludność żydowską w obliczu Holokaustu.

do góry