Nawigacja

Aktualności

Uroczystość w Zuchwilu i promocja książki w Solurze (Szwajcaria), 16 października 2022 r.

W niedzielę 16 października 2022 r. w szwajcarskiej miejscowości Zuchwil miała miejsce uroczystość upamiętniająca 205. rocznicę śmierci gen. Tadeusza Kościuszki oraz 80. rocznicę oddania do użytku Kaplicy Polskiej w Zuchwilu. Tego samego dnia w Muzeum Kościuszki w nieodległej Solurze odbyła się premiera książki pt. „Polskie ślady w Solurze i Zuchwilu / Polnische Spuren in Solothurn und Zuchwil”.

Dr Remo Ankli, prezes Towarzystwa Kościuszkowskiego w Solurze. Zuchwil, 16 października 2022 r. Fot. Tomasz Stempowski (IPN)
Tomasz Stempowski (zastępca naczelnika Wydziału Zasobów Cyfrowych Archiwum IPN) podczas składania wieńca pod pomnikiem grobowym gen. Tadeusza Kościuszki. Zuchwil, 16 października 2022 r. Fot. Dariusz Korólczyk
Premiera książki pt. „Polskie ślady w Solurze i Zuchwilu/Polnische spuren in Solothurn und Zuchwil”. Autorzy publikacji (od lewej): Paweł Zielony (Archiwum IPN), Teresa Ackermann (kustosz Muzeum Kościuszki) i Radosław Pawłowski (wiceprezes Towarzystwa Polsko-Szwajcarskiego). Solura, 16 października 2022 r. Fot. Dariusz Korólczyk
Premiera książki pt. „Polskie ślady w Solurze i Zuchwilu/Polnische spuren in Solothurn und Zuchwil”. Od lewej: Krystyna Rembiałkowska (dyrektor wykonawczy, członek Zarządu Grupy Kapitałowej Solbet, polskiej firmy obejmującej mecenatem Muzeum Kościuszki), Paweł Zielony (pracownik Archiwum IPN) i Piotr Babinetz (przewodniczący sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu). Solura, 16 październik 2022 r. Fot. Dariusz Korólczyk
Premiera książki pt. „Polskie ślady w Solurze i Zuchwilu/Polnische spuren in Solothurn und Zuchwil”. Od lewej: Paweł Zielony, Teresa Ackermann i Radosław Pawłowski. Solura, 16 październik 2022 r. Fot. Dariusz Korólczyk

Uroczystość przed pomnikiem grobowym gen. Tadeusza Kościuszki i Kaplicą Polską zorganizowana została przez rzymskokatolicką parafię pw. Świętego Marcina w Zuchwilu, Towarzystwo Kościuszkowskie w Solurze oraz Polską Misję Katolicką w Zuchwilu.

Wśród zebranych znajdowali się przedstawiciele ambasad Polski i Stanów Zjednoczonych, Sejmu RP, Instytutu Pamięci Narodowej, Towarzystwa Kościuszkowskiego, Archiwum Polskiej Akademii Nauk oraz władz kantonalnych i lokalnych. Na uroczystości pojawili się również reprezentanci Polonii szwajcarskiej, a także mieszkańcy Zuchwilu i Solury. Rangę wydarzenia podkreśliła obecność licznej grupy członków rodzin internowanych żołnierzy 2. DSP oraz ks. prof. Korneliusza Polickiego, ucznia kapelana 2. DSP o. prof. Józefa Marii Bocheńskiego.

Do gości zebranych przy pomniku grobowym gen. Tadeusza Kościuszki oraz w Kaplicy Polskiej przemawiali: dr Remo Ankli, prezes Towarzystwa Kościuszkowskiego w Solurze, p. Iwona Kozłowska z Polskiej Akademii Nauk, ambasador RP w Szwajcarii, p. Scott C. Miller, ambasador Stanów Zjednoczonych w Szwajcarii, oraz poseł Piotr Babinetz, przewodniczący sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu. Uroczystość była prowadzona przez p. Teresę Ackermann, kustosza Muzeum Kościuszki, oraz p. Radosława Pawłowskiego, wiceprezesa Towarzystwa Polsko-Szwajcarskiego. Oprawę muzyczną zapewniła orkiestra Blausmusik Zuchwil, która wykonała m.in hymny narodowe Szwajcarii, Polski i Stanów Zjednoczonych.

Po uroczystym złożeniu wieńców przy pomniku grobowym Kościuszki przez delegacje ambasad polskiej i amerykańskiej, Sejmu RP oraz Instytutu Pamięci Narodowej, uczestnicy wydarzenia przeszli do, znajdującego się w sąsiedztwie kaplicy i pomnika, kościoła pw. św. Marcina, w którym odbyła się uroczysta msza święta w intencji gen. Tadeusza Kościuszki, zmarłych żołnierzy 2. DSP i budowniczych kaplicy.

W drugiej części obchodów w Muzeum Kościuszki w Solurze miała miejsce premiera książki autorstwa Pawła Zielonego, Teresy Ackermann i Radosława Pawłowskiego pt. „Polskie ślady w Solurze i Zuchwilu/Polnische Spuren in Solothurn und Zuchwil”. Album został wydany przez Instytut Pamięci Narodowej oraz Muzeum Kościuszki w Solurze w związku z 80. rocznicą oddania do użytku Kaplicy Polskiej. Oprócz autorów publikacji przemawiali: ambasador Iwona Kozłowska, poseł Piotr Babinetz oraz redaktor lokalnej gazety Tadeusz Pilarski. Pani Ambasador podczas swojego wystąpienia wielokrotnie wyrażała swoje uznanie dla działalności Instytutu Pamięci Narodowej, podkreślając znaczenie publikacji Archiwum IPN, wymieniając w szczególności album pt. „Polskie drogi przez Szwajcarię. Losy żołnierzy 2. Dywizji Strzelców Pieszych 1940–1945 na fotografiach ze zbiorów Muzeum Polskiego w Rapperswilu” autorstwa Tomasza Stempowskiego. Licznie zebrani goście otrzymali egzemplarze promowanej książki pt. „Polskie ślady w Solurze i Zuchwilu/Polnische Spuren in Solothurn und Zuchwil”. Relacja z obu wydarzeń została przygotowana przez TV Polonia i Pepe TV - telewizja polska dla zagranicy.

 

Książka „Polskie ślady w Solurze i Zuchwilu / Polnische Spuren in Solothurn und Zuchwil”

Album przygotowany przez Archiwum IPN i Muzeum Kościuszki w Solurze w głównej mierze przedstawia historię pomnika grobowego Tadeusza Kościuszki, historię internowania żołnierzy 2. Dywizji Strzelców Pieszych oraz Kaplicy Polskiej w Szwajcarii. W albumie tym zaprezentowano zdjęcia archiwalne z okresu II wojny światowej (ze zbiorów Muzeum Kościuszki w Solurze oraz Wojskowego Biura Historycznego), a także liczne fotografie wykonane współcześnie.

W tej dwujęzycznej publikacji poruszone zostały następujące zagadnienia: Solura jako miasto, w którym swoje ostatnie lata życia spędził Tadeusz Kościuszko; pogrzeb Naczelnika oraz historia powstania pomnika grobowego Kościuszki w Zuchwilu; historia internowania żołnierzy 2. Dywizji Strzelców Pieszych w czasie II wojny światowej w Szwajcarii; kaplica Czternastu Świętych Wspomożycieli, historia jej przebudowy i nadania sanktuarium w 1942 r. nazwy Kaplicy Polskiej; utworzenie i działalność Muzeum Kościuszki oraz Towarzystwa Kościuszkowskiego w Solurze; przedstawienie historii obchodów kościuszkowskich organizowanych na przestrzeni lat przed pomnikiem grobowym Naczelnika w Zuchwilu, wizyt w tym historycznym miejscu polskich dostojników, emigrantów-patriotów, delegacji oraz licznych grup turystów.

Kup tutaj

Kościuszko w Solurze

Szwajcarska Solura i znajdujący się nieopodal niej Zuchwil mają wyjątkowe znaczenie dla polskiej historii ze względu na związaną z nimi postać gen. Tadeusza Kościuszki. Naczelnik przybył do Solury 8 lipca 1815 r. Po krótkiej wizycie w hotelu Pod Koroną i miesięcznym pobycie w willi Vogelsanga, Kościuszko przeprowadził się do domu Franciszka Ksawerego Zeltnera, byłego gubernatora rządu w Solurze i byłego komornika Lugano. Jego kamienica znajdowała się przy ulicy Gurzelngasse 12. W mieszkaniu tym przebywał do swojej śmierci 15 października 1817 r. O śmierci Naczelnika donosiły liczne kroniki żałobne zamieszczane na łamach prasy szwajcarskiej. W publikowanych artykułach wyrażano pełne uznanie dla zasług, czynów i dobroczynności polskiego generała. Ciało zmarłego zostało zabalsamowane. W wyniku tego procesu pozostały wnętrzności, które Franciszek Ksawery Zeltner postanowił pochować na cmentarzu w pobliskim Zuchwilu. Serce Kościuszki, wypełniając testament Naczelnika, zachował dla swojej córki Emilii. Uroczystości pogrzebowe odbyły się w Solurze 19 października 1817 r. Po uroczystej mszy świętej, odprawionej w obecności miejscowych dostojników kościelnych i świeckich, ciało Naczelnika spoczęło w krypcie podziemnej solur­skiego dawnego kościoła oo. Jezuitów. Ostatecznie w 1818 r. ciało gen. Tadeusza Kościuszki zostało złożone w podziemiach katedry wawelskiej. Serce Kościuszki przywieziono do niepodległej ojczyzny w 1927 r. Obecnie znajduje się ono w kaplicy Zamku Królewskiego w Warszawie.

Od samego początku pomnik grobowy generała stał się dla Polaków przybywających do Zuchwilu miejscem kultu o szczególnym znaczeniu symbolicznym i wyjątkowej sile duchowej. Jego postać była dla wszystkich rodaków wezwaniem do walki o wolną ojczyznę.

Kaplica Polska 2. Dywizji Strzelców Pieszych

Nieopodal pomnika grobowego gen. Tadeusza Kościuszki w Zuchwilu znajduje się szczególna dla Polaków kaplica. W 1942 r. została ona gruntownie przebudowana przez żołnierzy z 2. Dywizji Strzelców Pieszych podczas internowania w Szwajcarii, gdzie znaleźli się w 1940 r. po zakończeniu walk mających na celu obronę Francji.

1 czerwca 1940 r. rozkazem Naczelnego Wodza uformowana została we Francji 2. Dywizja Strzelców Pieszych licząca 15 830 żołnierzy. W 1940 r. dywizja pod dowództwem gen. bryg. Bronisława Prugara-Ketlinga brała czynny udział w obronie Francji przed niemieckim najeźdźcą. Podczas walk pod Maîche, Damprichard i Saint-Hippolyte straty dywizji wyniosły 41 poległych, 2544 zaginionych i 134 rannych. Morale walczących Polaków było oceniane bardzo wysoko. Dowodzący XLV Korpusem Armijnym gen. Daille, odznaczył oddziały 2. DSP francuskim Krzyżem Wojennym (Croix de Guerre). W nocy z 19 na 20 czerwca 1940 r., z powodu wyczerpania amunicji, na rozkaz gen. Daille’a dywizja wraz z francuskim XLV Korpusem Armijnym ewakuowała się do pobliskiej Szwajcarii. Zgodnie z postanowieniami Konwencji Haskiej z 1907 r. oraz Konwencji Genewskiej z 1929 r. niespełna 30 000 żołnierzy francuskich i 13 000 żołnierzy polskich (w tym 900 z 1. Dywizji Grenadierów gen. Bronisława Bolesława Ducha) zostało internowanych. Pozostające na szwajcarskiej ziemi wojsko polskie uniknęło najgorszego – trafienia do niemieckiej niewoli. W przypadku oddziałów francuskich okres internowania trwał krótko. Zaraz po kapitulacji Francji szwajcarskie władze rozpoczęły rozmowy z rządem nowo utworzonego kolaborującego z Niemcami tzw. państwa Vichy. Na przełomie stycznia i lutego 1941 r. uzgodnienia te doprowadziły do repatriacji żołnierzy francuskich do kraju. Natomiast żołnierze polscy pozostali w Szwajcarii do końca wojny. Podczas internowania Polacy wybudowali w Szwajcarii 277 km nowych dróg, a kolejne 198 km naprawili lub przebudowali. Ponadto zbudowali 63 mosty, wyregulowali ok. 1,7 km rzek, wykopali ponad 21,5 km kanałów i prawie 4 km wodociągów. Zatrudniani byli też do różnych prac na rzecz armii szwajcarskiej, m.in. w zakładach przemysłowych i rzemieślniczych. Możliwości wykonywania pożytecznej pracy, opuszczenia obozu i zarobienia nawet symbolicznego jednego franka na dzień dodawały żołnierzom otuchy i nadziei na przyszłość. Pieniądze te umożliwiały udzielanie pomocy polskim dzieciom, rodzinom żołnierzy pozostającym w okupowanej Francji czy ofiarom niemieckiego i sowieckiego terroru w okupowanej Polsce.

Polacy byli także gotowi bronić Szwajcarii. 22 kwietnia 1941 r. głównodowodzący szwajcarską armią gen. Henri Guisan wraz z gen. bryg. Bronisławem Prugarem-Ketlingiem podjęli tajne decyzje przewidujące udział 2. Dywizji Strzelców Pieszych w obronie kraju. Generał Prugar-Ketling złożył obietnicę, iż w przypadku niemieckiego ataku na Szwajcarię polscy żołnierze będą walczyć u boku armii szwajcarskiej.

Codzienne życie żołnierzy urozmaicała działalność kulturalna i rekreacyjno-sportowa. Dywizja posiadała własne chóry żołnierskie, zespoły teatralne oraz orkiestry. Dzięki przychylności władz szwajcarskich internowani żołnierze mogli rozpocząć lub kontynuować naukę. W tym celu powstały trzy obozy uniwersyteckie: w Winterthurze, wspierany przez Politechnikę Federalną i Uniwersytet w Zurychu, w Grangeneuve, znajdujący się w pobliżu Fryburga i wspomagany przez tamtejszy uniwersytet, oraz w Sirnach, opierający się na pomocy szkoły handlowej w Sankt Gallen (przeniesiony w następnych latach do Herisau, a następnie do Gossau). Zorganizowano także tzw. Polski Obóz Licealny w Wetzikonie. Przez cały okres internowania w obozach uniwersyteckich kształciło się ok. 880 żołnierzy, z czego 452 zakończyło kształcenie, uzyskując dyplom magisterski, a 93 otrzymało tytuł doktora nauk. W obozie licealnym przez cały okres wojny uczyło się 379 żołnierzy, a 185 zdało egzamin dojrzałości. Prowadzone były także zajęcia szkoły powszechnej, zakończone wystawieniem 496 świadectw stwierdzających ich ukończenie. Ponadto funkcjonowały kursy zawodowe, które odbyło 965 żołnierzy, oraz specjalne kursy rzemieślnicze.

24 października 1941 r. Komitet Kulturalno-Oświatowy 2. DSP ogłosił konkurs na przebudowę kaplicy w Zuchwilu. Został on rozstrzygnięty 9 grudnia 1941 r., a pierwszą nagrodę przyznano ppor. inż. arch. Janowi Lewińskiemu z Kompanii Pionierów 2. DSP. Architekt ten znany jest powszechnie pod nazwiskiem Marek Leykam, którym posługiwał się w Polsce przed wojną i w latach powojennych. Lewiński przebudował kaplicę i dokonał zmian w jej wnętrzu, korzystając z bezinteresownej pracy zespołu artystów i rzemieślników złożonego z internowanych żołnierzy 2. Dywizji. Inwestycja była finansowana m.in. ze środków zebranych przez szwajcarski Komitet „Pro Polonia” oraz przekazanych przez nuncjusza papieskiego w Bernie Filippo Bernardiniego. Prace budowlane rozpoczęto 4 sierpnia 1942 r. Uroczystość poświęcenia i przekazania wiernym przebudowanej kaplicy w Zuchwilu odbyła się 1 listopada 1942 r. Rangę wydarzenia podkreśliła obecność nuncjusza papieskiego Filippa Bernardiniego, przedstawicieli władz kościelnych, wysokich stopniem oficerów armii szwajcarskiej i polskiej, ówczesnego posła RP w Bernie Aleksandra Ładosia, władz kantonu i miasta Solury oraz gminy Zuchwil. Uroczystość poświęcenia przebudowanej kaplicy rozpoczęła się przyjęciem przez gen. Prugara-Ketlinga raportu złożonego przez delegacje podległych mu jednostek wojskowych. Następnie w kościele św. Marcina zostało odprawione uroczyste nabożeństwo celebrowane przez nuncjusza papieskiego. Po mszy na dziedzińcu przykościelnym biskup Bazylei i Lugano, Franciscus von Streng, dokonał poświęcenia kaplicy oraz odmówił modlitwę przed pomnikiem Kościuszki. Kaplicę poświęcono pamięci poległych żołnierzy wspomnianej dywizji, którzy zginęli w trakcie działań wojennych we Francji i nazwano ją Kaplicą Polską (Polenkapelle).

8 maja 1945 r., z chwilą kapitulacji Niemiec, nastąpił koniec wojny w Europie. 2. Dywizja Strzelców Pieszych została rozwiązana. Blisko połowa internowanych powróciła wraz ze swoim dowódcą gen. Prugarem-Ketlingiem do ojczyzny. Pozostała część obawiała się powrotu do zniewolonej przez Związek Sowiecki komunistycznej Polski. Wielu spośród tych żołnierzy, opuściwszy Szwajcarię, udało się do Francji, Wielkiej Brytanii, Australii lub Stanów Zjednoczonych. Około tysiąca z nich pozostało w Szwajcarii. Tutaj założyli rodziny i kultywowali pamięć o internowanych polskich żołnierzach.

 

do góry