E-Księgarnia
– Chaim Eiss wraz z grupą Ładosia walczyli ze złem niemieckiego nazizmu poprzez dobre i wspólnotowe działanie, ratując kilka tysięcy Żydów podczas II wojny światowej – mówił prezes IPN dr Karol Nawrocki, odsłaniając tablicę poświęconą Eissowi w Ustrzykach Dolnych.
List do uczestników uroczystości skierowała marszałek Sejmu: – Uważam za niezwykle istotne, abyśmy pamiętali o ludziach, którzy nie byli obojętni na niemiecką, hitlerowską przemoc wobec narodu żydowskiego. Pomimo śmiertelnego zagrożenia dochowali wierności humanistycznym zasadom, empatii, solidarności i braterstwa – napisała Elżbieta Witek.
Tablica pamiątkowa sfinansowana została ze środków Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, zamontowano ją we wnętrzu Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Ustrzykach Dolnych, która została wybudowana na fundamentach synagogi. Synagoga zbudowana w pierwszej połowie XIX wieku została doszczętnie zdewastowana przez Niemców w czasie II wojny światowej. Po zakończeniu wojny budynek synagogi służył jako magazyn zbożowy. Po gruntownej przebudowie, zmianie układu wnętrz oraz wyglądu zewnętrznego obecnie mieści Miejską Bibliotekę Publiczną.
Chaim Yisroel Eiss (1876–1943) urodził się w Ustrzykach w ortodoksyjnej rodzinie żydowskiej. Miał dziesięcioro rodzeństwa, z których żadne nie dożyło wieku dorosłego. Imię Chaim, oznaczające „życie” ma charakter symboliczny – zostało Eissowi nadane jako jedynemu dziecku, które przeżyło. Do Szwajcarii przybył w 1900 roku, by rozpocząć studia. W czasie I wojny światowej pomagał uchodźcom. Aktywnie działał w społeczności żydowskiej – był jednym z założycieli i liderów międzynarodowej organizacji politycznej Agudat Israel. Zdobyte kontakty wykorzystywał w czasie II wojny światowej, by ratować Żydów skazanych przez Niemców na zagładę. Nawiązawszy współpracę z dyplomatami z polskiego poselstwa w Bernie stworzył sieć przemytu paszportów do gett znajdujących się na terenie okupowanej Polski. Współfinansował działania Grupy Ładosia, zdobywał listy z nazwiskami Żydów, dla których przygotowywane były dokumenty oraz zdjęcia niezbędne do wystawienia paszportów.
Uroczystość transmitowano na kanale IPNtv:
Wydarzenie zostało zorganizowane przez Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Pileckiego i Gminę Ustrzyki Dolne.
* * *
Instytut Pamięci Narodowej i Instytut Pileckiego łączą wysiłki w badaniach naukowych i popularyzacji wiedzy na temat działalności Grupy Ładosia. W 2018 roku Instytut Pamięci Narodowej wyprodukował film dokumentalny „Paszporty Paragwaju” w reżyserii Roberta Kaczmarka, poświęcony działalności grupy posła Aleksandra Ładosia na rzecz ratowania Żydów. Kontynuacją „Paszportów Paragwaju” jest film dokumentalny „Polmission. Tajemnice paszportów”, którego koproducentem jest IPN. Przedstawia wątek jednej z największych i najbardziej zagadkowych akcji ratowania Żydów podczas II wojny światowej. Obraz w reżyserii Jacka Papisa opowiada o dalszych losach Ocalonych dzięki działalności polskiej dyplomacji i polskiego wywiadu, we współpracy z międzynarodowymi organizacjami. W marcu 2021 r. w Będzinie została odsłonięta tablica upamiętniająca Grupę Ładosia (Grupę Berneńską), sfinansowana przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach.
Instytut Pileckiego we współpracy z Jakubem Kumochem i Jędrzejem Uszyńskim opublikował w 2019 roku „Listę Ładosia” – naukowe opracowanie imiennej listy ponad 3000 osób narodowości żydowskiej, którym Grupa Ładosia wystawiła „paszporty życia”. Pierwsze wydanie „Listy Ładosia” pomogło nawiązać kontakt z rodzinami posiadającymi nieodnotowane dotąd paszporty oraz dotrzeć do kolejnych źródeł, co umożliwiło zaktualizowanie danych w angielskim wydaniu książki, które ukazało się w 2020 roku pod patronatem Światowego Kongresu Żydów (World Jewish Congress).
Przedstawiciele obu Instytutów zaangażowani są w w działalność Międzynarodowego Komitetu Grupy Ładosia, skupiającego rodziny członków Grupy Ładosia, przedstawicieli Ocalonych dzięki „paszportom życia” oraz badaczy z wielu krajów.
Polecamy produkcje filmowe IPN
„Paszporty Paragwaju” – film
POLMISSION. Tajemnice paszportów – trailer