E-Księgarnia
Podczas otwarcia wystawy prezes IPN podkreślił, że nie byłoby 1 września, gdyby nie współdziałanie dwóch zbrodniczych totalitaryzmów.
– Niemiecki system totalitarny był z natury barbarzyński, stanowiąc zaprzeczenie ideałów chrześcijaństwa i wszystkiego, co na nim zbudowano. Wciąż nie doszło do pełnego porozumienia między narodem sprawców i ofiar, przez co nie dokonał się ostatecznie proces sprawiedliwości okresu przemian – dodał dr Karol Nawrocki.
Prezes docenił działalność Archiwum Arolsen sprawującego pieczę nad spuścizną III Rzeszy. Ocalone archiwalia są niezbędnym elementem w rozliczaniu bolesnej historii i przywracaniu sprawiedliwości.
Otwarciu wystawy towarzyszyło uroczyste przekazanie rodzinie pamiątki po byłym więźniu obozu koncentracyjnego w Neuengamme – Tadeuszu Markowskim. –To dla nas bardzo wzruszająca chwila. Mówiono nam, że ktoś widział Tadeusza w czasie Powstania w Warszawie w 1944 r. – wspominała Dorota Kamińska, przedstawicielka rodziny Tadeusza Markowskiego. – Mam nadzieję, że Tadeusz jest tu dzisiaj z nami – dodała.
Tadeusz Markowski urodził się 10 kwietnia 1914 w Aleksandrowie Kujawskim. Był synem Wilhelma i Antoniny Markowskich. Jego rodzice prowadzili aptekę w Aleksandrowie Kujawskim, która przed wojną była znana w całym regionie. Ojciec był również aktywnym działaczem społecznym, założycielem Szkoły Rzemiosła i prezesem Koła Przyjaciół Harcerstwa, matka zaś – z wykształcenia nauczycielka – pochodziła ze znanej rodziny pisarzy Korotyńskich. Wilhelm i Antonina Markowscy mieli 5 dzieci: bliźniaki Jana i Marka (zmarłych w niemowlęctwie), Marię, Tadeusza i Stanisława. Siostra Tadeusza, Maria Danilewicz-Zielińska została wybitną pisarką, krytykiem literackim, bibliotekarką i aktywną działaczką emigracyjną.
Po wybuchu II wojny światowej Tadeusz Markowski został przymusowo przesiedlony do Generalnego Gubernatorstwa. Pracował jako kierowca i wspomagał finansowo matkę. 10 października 1944 niemiecka policja bezpieczeństwa aresztowała go i wywiozła do obozu koncentracyjnego Neuengamme, gdzie otrzymał numer więźnia 55048. Okoliczności jego zatrzymania nie są znane. W obozie przeżył niewiele ponad dwa miesiące. Zmarł 29 grudnia 1944, a jako przyczynę śmierci administracja obozowa podała „Enterokolitis” (zapalenie jelit). Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu w Aleksandrowie Kujawskim.
Wystawa „#StolenMemory...”, autorstwa Arolsen Archives, liczy 12 paneli ekspozycyjnych, na których zaprezentowano losy i ocalałe pamiątki po 13 więźniach obozów koncentracyjnych, których krewni nadal są poszukiwani (#Poszukiwani). Przedstawiono również biogramy więźniów, po których pamiątki zostały zwrócone ich rodzinom (#Odnalezieni) oraz zamieszczono plakaty informacyjne, przybliżające istotę projektu, a także ważne wydarzenia z okresu II wojny światowej.
Ekspozycja będzie prezentowana przed budynkiem delegatury IPN w Bydgoszczy przy ul. Wincentyny Teskowej od 1 do 19 września 2021. Od 20 września do 3 października można będzie ją obejrzeć przed Kujawsko-Pomorskim Urzędem Wojewódzkim przy ul. Jagiellońskiej 3.
Kampania #StolenMemory
#StolenMemory jest kampanią realizowaną przez Arolsen Archives w Bad Arolsen, przy wsparciu Instytutu Pamięci Narodowej. Przygotowana wystawa ma na celu odszukanie rodzin ofiarach represjonowanych przez Rzeszę Niemiecką, zwrócenie im zachowanych pamiątek oraz popularyzację wiedzy na temat milionów ofiar, które straciły życie w niemieckich obozach koncentracyjnych.
Pamiątki te mają bezcenną wartość dla rodzin i często stanowią jedyną zachowaną rzecz po ich bliskich. W posiadaniu archiwum w Niemczech znajduje się około 2500 rzeczy osobistych byłych więźniów obozów koncentracyjnych, m.in.: zegarki kieszonkowe i na rękę, pierścionki, portfele, zdjęcia rodzinne oraz przedmioty codziennego użytku. Należały one do więźniów z ponad 30 krajów, w tym również z Polski. Przedmioty te zostały odebrane więźniom w chwili ich przybycia do obozu. Historia zwrotu przedmiotów zaczęła się już w 1945, gdy biura poszukiwawcze w Niemczech próbowały oddawać ocalałym lub krewnym odnalezione rzeczy osobiste. W 1963 Arolsen Archives, znane wówczas jako International Tracing Service, przejęło od biur oraz instytucji restytucyjnych pozostałe po więźniach przedmioty i postanowiło kontynuować ich zwracanie. Niski budżet przeznaczony na realizację tego celu, a także sytuacja polityczna na świecie, m.in.: utrudniona komunikacja z rodzinami mieszkającymi w strefie wpływów komunistycznych, nie sprzyjały jednak prowadzeniu akcji.
Momentem przełomowym był rok 2015, gdy Arolsen Archives opublikowało w nowym cyfrowym archiwum zdjęcia rzeczy osobistych. Siła środków masowego przekazu okazała się bardzo skuteczna i liczba zwróconych przedmiotów znacznie wówczas wzrosła. W 2016 archiwum w Niemczech dzięki zainicjowaniu nowej kampanii #StolenMemory zintensyfikowało poszukiwania rodzin ofiar. Do realizacji projektu zgłosiło się wiele instytucji oraz wolontariuszy z różnych krajów.
Instytut Pamięci Narodowej nawiązał ścisłą współpracę z Arolsen Archives już w 2007 roku. Wówczas do dyspozycji Instytutu została przekazana kopia największej elektronicznej bazy zdigitalizowanych dokumentów dotyczących osób represjonowanym przez Rzeszę Niemiecką. Tym samym IPN dołączył do grona nielicznych podmiotów na świecie posiadających dostęp do aplikacji Arolsen Archives. Do zacieśnienia dalszej współpracy obu instytucji przyczyniło się powstanie Centrum Informacji o Ofiarach II Wojny Światowej, działającego w ramach Archiwum IPN. Centrum przeprowadza kwerendy oraz udziela informacji na podstawie baz elektronicznych oraz unikatowego zasobu archiwalnego zgromadzonego przez Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Z działalnością Centrum wiąże się wiele odkrytych historii, dotychczas nieznanych nawet rodzinom, a także realizacja wielu projektów przywracających pamięć o ofiarach II wojny światowej.
Od startu projektu #StolenMemory w 2016, rodzinom w Polsce zwrócono 110 rodzinnych pamiątek. Włączając się do kampanii #StolenMemory, chcemy odnaleźć rodziny byłych więźniów obozów koncentracyjnych. Mamy nadzieję na pozyskanie jak największej liczby nowych „Ambasadorów Pamięci”, szczególnie wśród młodego pokolenia. Chcemy także zachęcić do poszukiwania losów swoich bliskich w zbiorach Instytutu Pamięci Narodowej. Wiele osób w Polsce nie wie, że w zasobach Arolsen Archives znajdują się przedmioty należące do ich bliskich, a w zbiorach Instytutu Pamięci Narodowej zgromadzone są dokumenty zawierające istotne informacje o historii prześladowań tych osób oraz miejscach ich pochówku.
- Więcej o projekcie #StolenMemory na stronie Archiwum Arolsen: arolsen-archives.org/pl
- Materiały dotyczące niemieckich obozów zagłady: truthaboutcamps.eu