E-Księgarnia-
-
Invitation_DE.jpg
Organizatorzy: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Warszawa); Instytut Historii Najnowszej (Monachium–Berlin); Niemiecki Instytut Historyczny (Warszawa); Niemiecki Instytut Historyczny (Moskwa); Międzynarodowe Stowarzyszenie Historyczno-Oświatowe, Dobroczynne i Obrony Praw Człowieka „Memoriał” (Moskwa).
Według klasycznej definicji Otto Kirchheimera „polityczne rozliczenia” (ang. political justice) oznaczają włączenie mechanizmów sądowych do polityki, a ściślej ich instrumentalne wykorzystanie dla realizacji celów politycznych danego reżimu. Posługiwanie się językiem prawnym w sprawach politycznych stanowi formę komunikacji między rządzącymi a rządzonymi, mającą na celu zdobycie specyficznej legitymizacji, której nie sposób uzyskać innymi metodami. Wzrastające znaczenie opisanego zjawiska wynika z rosnącej roli procedur prawnych i organów sądowych w życiu społecznym. Dotyczy to nie tylko państw demokratycznych, ale również autorytarnych, a nawet najbardziej skrajnych systemów politycznych XX wieku, jakimi były nazizm i stalinowska odmiana komunizmu. Dla tych ostatnich, pomimo niemal nieograniczonych możliwości stosowania siły i bezprawnych działań, rozliczenia polityczne i prawne stanowiły niezbędny instrument sprawowania władzy.
W swoich badaniach Kirchheimer zajmował się również problematyką nazywaną współcześnie „transitional justice”, co można opisowo przetłumaczyć jako rozliczanie się z przeszłością w okresie przemian ustrojowych w danym społeczeństwie. Jest oczywiste, że rozpatrywanie przez sądy zbrodni popełnionych przez konkretne państwa i ich funkcjonariuszy nie może być całkowicie apolityczne i nie ma jedynie natury prawnej – szczególnie w przypadku zbrodni przeciwko ludzkości popełnionych przez nazistowski reżim w Niemczech (osądzanych przez sądy stalinowskie). Dotyczy to również praktyk sądowych okresu stalinizmu.
Historia prawnych rozliczeń z przeszłością w Niemczech, Polsce i Związku Sowieckim, w najtrudniejszym okresie historii tych państw, rzuca światło na specyfikę ich politycznych ustrojów, a także na tragiczny wymiar ich wzajemnych powiązań. Politycznie ustalane normy prawa karnego w dużej mierze oparte są na sposobie definiowania zagrożeń dla istniejącego porządku. W interesującym nas regionie i okresie historycznym zarówno same te normy, jak i sposób ich implementacji, nader często miały związek z aspiracjami, celami czy działaniami jednego (lub kilku) z sąsiadujących krajów. Powtarzające się w różnych systemach procedury i praktyki politycznych rozliczeń, takie jak przykładowo zachwianie równowagi między oskarżycielami a obrońcami w procesach, mogą też stanowić wskaźnik stopnia kontroli państwowej nad społeczeństwem, a dodatkowo otwierają perspektywy badań komparatystycznych.
Konferencja stawia sobie za cel uwzględnienie szerokiej perspektywy przejawów politycznych, prawnych i ustrojowych rozliczeń z przeszłością w Niemczech, Polsce i Związku Sowieckim w okresie od lat trzydziestych do lat pięćdziesiątych XX w.
Konferencja odbędzie się w dniach 12–14 marca 2015 r. w Warszawie w Niemieckim Instytucie Historycznym (al. Ujazdowskie 39 – 12 marca) i Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia” (ul. Marszałkowska 21/25 – 13–14 marca). Wszystkich zainteresowanych serdecznie zapraszamy do udziału w konferencji.
Obrady konferencji odbywać się będą w języku polskim, niemieckim i rosyjskim (z tłumaczeniem symultanicznym). Nie przewidujemy opłaty konferencyjnej, wstęp wolny.