74. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. IPN uczcił bohaterów walki o wolność w całej Polsce

Zgodnie z założeniami dowództwa Armii Krajowej, Powstanie Warszawskie miało na celu wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem do niej Armii Czerwonej. AK i władze Polskiego Państwa Podziemnego zamierzały ujawnić się i wystąpić wobec Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (utworzonego w Lublinie i zależnego od woli Stalina) w roli gospodarza – jako jedyna legalna władza niepodległej Rzeczypospolitej.

– W domu i szkole uczono nas patriotyzmu. I tutaj był moment wykazania, że nie tylko słowa ten patriotyzm gloryfikują, tylko nasza postawa była świadcząca o tym, że możemy coś krajowi zaoferować, miastu. Zaoferowaliśmy to, co było najcenniejsze – młode życie. Niestety, zginęło tyle młodych, wspaniałych ludzi. Ale takie były czasy. Wtedy się nie myślało o tym, wtedy myślało się o tym, żeby walczyć z wrogiem. Nie rozpatrywało się wtedy jakoś tych spraw w żadnych kategoriach filozoficznych. Wtedy to był spontaniczny zryw walki przeciwko okupantowi – wspominała Maria Regina Szamborska, uczestniczka Powstania Warszawskiego.

Zarówno powstańcy, jak i cywile, przyjęli wybuch walk o Warszawę z wielkim entuzjazmem, który demonstrowali, wywieszając na ulicach biało-czerwone flagi. Radości towarzyszył jednak lęk związany ze spodziewaną reakcją Niemców i niepewność co do postępowania Sowietów. Cywile aktywnie wspierali powstańców, dostarczając im żywność, organizując zaplecze dla żołnierzy AK, biorąc udział w opiece nad rannymi, budowie barykad i odgruzowywaniu miasta.

Pułkownik Kazimierz Iranek-Osmecki, szef Oddziału II (informacyjno-wywiadowczego) Komendy Głównej AK, tak opisywał potrzebę wzięcia udziału w patriotycznym zrywie: Trzeba było przeżyć pięć lat okupacji w Warszawie, aby czuć to, co czuła ludność i żołnierze. Trzeba było żyć dzień po dniu, godzina po godzinie przez pięć lat w cieniu więzienia na Pawiaku, trzeba było w ciągu tych miesięcy widzieć, jak znikają przyjaciele jeden po drugim, odczuć za każdym razem skurcz serca w piersi, trzeba było codziennie słyszeć odgłosy salw tak, że się już przestawało je słyszeć, przyzwyczaić się do nich, jak do dzwonów kościelnych, trzeba było milcząco asystować na rogu ulicy w smutny zimowy wieczór lub świetlisty poranek wiosenny, przy egzekucji dziesięciu, dwudziestu, pięćdziesięciu przyjaciół, braci lub nieznajomych, wziętych przypadkowo z tłumu, spędzonych pod mur, z ustami zaklejonymi gipsem i oczami wyrażającymi rozpacz lub dumę. Trzeba było to wszystko przeżyć, aby zrozumieć, że Warszawa nie mogła się nie bić.

Powstanie Warszawskie, planowane na kilka dni, upadło 3 października po 63 dniach heroicznej walki. W jego wyniku zginęło od 16 tys. do 18 tys. żołnierzy AK i od 150 tys. do 180 tys. cywilów. Po kapitulacji Warszawa została doszczętnie zniszczona przez Niemców. Chociaż w sensie militarnym powstanie zakończyło się klęską, pamięć o tym zrywie była pielęgnowana przez kolejne pokolenia Polaków, kształtując ich przywiązanie do idei niepodległości.

Po II wojnie światowej władze komunistyczne traktowały powstańców, podobnie jak innych żołnierzy AK i organizacji niepodległościowych, wyjątkowo podejrzliwie. Uznawani za wrogów Polski „ludowej” byli prześladowani i napiętnowani jako „zdrajcy”, którzy wywołali „bezcelowe powstanie”. Aresztowania dotknęły dowódców wolnościowego zrywu, którym stawiano absurdalny zarzut zdrady Ojczyzny. Wielu zostało skazanych w sfingowanych procesach.

Ale komunistom nigdy nie udało się złamać wolnościowego ducha bohaterów Powstania Warszawskiego. Dziś, po 74 latach od wybuchu walk o Warszawę, ich heroizm jest dla nas moralnym drogowskazem i bezcenną lekcją patriotyzmu.

Instytut Pamięci Narodowej oddaje hołd Powstańcom Warszawskim, uczestnicząc w uroczystościach państwowych i organizując wiele wydarzeń w całej Polsce:

WARSZAWA

27 lipca 2018 – akcja społeczna wspólnego porządkowania kwatery Żoliborskich Powstańców ze Zgrupowania Żywiciela Armii Krajowej na warszawskich Wojskowych Powązkach współorganizowana przez Oddział IPN w Warszawie
29 lipca 2018 – spacer edukacyjny po Powązkach Wojskowych, gdzie tematem przewodnim było Powstanie Warszawskie
29 lipca 2018 – wiceprezes IPN prof. Krzysztof Szwagrzyk wziął udział w spotkaniu Powstańców Warszawskich z Prezydentem RP Andrzejem Dudą w Parku Wolności przy Muzeum Powstania Warszawskiego

29 lipca 2018 – Wakacyjne spacery z historią. Cmentarz Wojskowy na Powązkach – groby bohaterów Powstania Warszawskiego

30 lipca 2018 – dodatek historyczny IPN „A miało być tak pięknie..” w tygodniku „Do Rzeczy”, poświęcony albumowi Wojciecha Kujawy „A miało być tak pięknie.. Historia Ewy i Jerzego Stolarskich”, który ukazał się nakładem IPN. Publikacja została przygotowana głównie na podstawie przyjętych do zasobu Archiwum IPN – w ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci – dokumentów i fotografii przechowywanych przez długie lata w domowym archiwum.

31 lipca 2018 –wiceprezes IPN Jan Baster i dyrektor Archiwum IPN Marzena Kruk wzięli udział w uroczystościach przy Pomniku Powstania Warszawskiego na Pl. Krasińskich

1 sierpnia 2018:
- Akcja Biura Edukacji Narodowej IPN „Pokaż, że pamiętasz!”
- od godz. 11.00 – Cmentarz Wojskowy na Powązkach, kwatera „Ł” – pracownicy Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN wraz z wolontariuszami prezentowali na „Łączce” efekty przeprowadzonych tam prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych
- godz. 13.15 – Pomnik gen. Stefana Roweckiego „Grota” – wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma złożył kwiaty pod pomnikiem

godz. 14.00 – uroczystości przy Pomniku Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej z udziałem wiceprezesa Instytutu prof. Krzysztofa Szwagrzyka

godz. 17.00 – Godzina „W” – prof. Krzysztof Szwagrzyk oddał hołd Powstańcom pod pomnikiem Gloria Victis na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

godz. 19.30 – uroczystości na Cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli, przy Pomniku „Polegli–Niepokonani” z udziałem wiceprezesa IPN Jana Bastera

godz. 21.00 – rozpalenie Ogniska Pamięci na Kopcu Powstania Warszawskiego, w uroczystości udział wziął wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma

Obchody wybuchu Powstania Warszawskiego z udziałem przedstawicieli warszawskiego Oddziału IPN
Żywa lekcja historii „Pierwszy dzień Powstania Warszawskiego na Pradze” (obchody pod patronatem Oddziału IPN w Warszawie)
1-18 sierpnia 2018 – prezentacja wystawy „Generał dywizji Tadeusz Bór-Komorowski”, przygotowanej przez Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej (Centrum Edukacyjne Przystanek Historia, ul. Marszałkowska 21/25)
5 sierpnia 2018 – uroczystości upamiętniające zdobycie przez Batalion „Zośka” obozu „Gęsiówka” z udziałem dr. Mateusza Szpytmy
wrzesień 2018 – spacery edukacyjne po Warszawie poświęcone Powstaniu Warszawskiemu, organizowane przez Centrum Edukacyjne Przystanek Historia
2 października 2018 – koncert Sławomira Zygmunta z piosenkami do wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (Centrum Edukacyjne Przystanek Historia, ul. Marszałkowska 21/25)

BIAŁYSTOK

1 sierpnia 2018 – przedstawiciele oddziału IPN w Białymstoku wzięli udział w obchodach 74. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, organizowanych przez Prezydenta Miasta Białegostoku i Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej o godz. 17:00 pod pomnikiem „Żołnierzy Armii Krajowej” przy ul. J. Kilińskiego. Podczas uroczystości można było otrzymać od pracowników OBEN IPN w Białymstoku materiały edukacyjne związane z Powstawaniem Warszawskim.
Oddział IPN w Białymstoku zaprasza do udziału w akcji składania życzeń i podziękowań mieszkańcom regionu, którzy brali udział w Powstaniu Warszawskim
Spot przypominający sylwetki Powstańców związanych z regionem białostockim:

CZĘSTOCHOWA

1 sierpnia 2018 – audycja (na żywo) w Radiu Jasna Góra na temat Powstania Warszawskiego z udziałem Adama Kurusa (OBEN IPN Katowice). Tematem audycji było Powstanie Warszawskie, jego przyczyny, znaczenie i konsekwencje oraz wątki częstochowskie (uczestnicy powstania, pomoc powstańcom i ludności cywilnej po upadku powstania oraz rola Częstochowy jako nowej „stolicy” państwa podziemnego.

DĄBRÓWNO (pow. Ostróda)

1 sierpnia 2018 – uroczysty apel z udziałem przedstawiciela gdańskiego IPN ku czci uczestników Powstania Warszawskiego o „godzinie W” przy pomniku Powstania Sierpniowego. Po apelu odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej Mikołaja Wasika, pierwszego wójta polskiego Dąbrówna, uczestnika Powstania Warszawskiego ps. „Wąsaty”, żołnierza Zgrupowania NSZ „Chrobry II”, ojca poległej na Woli 17 sierpnia 1944 roku córki Zosi, łączniczki Zgrupowania.

GDAŃSK

1 sierpnia 2018 – pracownicy Oddziału IPN w Gdańsku wzięli udział w uroczystościach organizowanych przez samorząd, organizacje kombatanckie i Muzeum II Wojny Światowej, pod pomnikami i miejscami upamiętniającymi Powstanie Warszawskie i Armię Krajową oraz zapalili znicze na grobach Janiny i Jana Krahelskich spoczywających na Cmentarzu Centralnym Srebrzysko.

GRUDZIĄDZ

28 lipca – 1 sierpnia 2018 – uroczystości upamiętniające wybuch Powstania Warszawskiego pod patronatem Oddziału IPN w Gdańsku

KATOWICE

KIELCE

1 sierpnia 2018 – w rocznicowych wydarzeniach, organizowanych przez Urząd Miasta Kielce i Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Kielce, wziął udział dr Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki z Delegatury IPN w Kielcach
Spot Delegatury IPN w Kielcach upamiętniający 74. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego:

KRAKÓW

1 sierpnia 2018 – przedstawiciele IPN wzięli udział w uroczystościach organizowanych przez Światowy Związek Żołnierzy AK Okręg Małopolska, prezydenta Krakowa i Muzeum AK w Krakowie

akcja dystrybucji plakatów i naklejek „Powstanie 1944. Bitwa o Polskę” do instytucji i podmiotów współpracujących z IPN

LUBLIN

ŁÓDŹ

OLSZTYN

1 sierpnia 2018 – przedstawiciele Delegatury IPN w Olsztynie: dr Marek Pacholec i Dawid Zagził wzięli udział w miejskich obchodach 74. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, organizowanych pod pomnikiem Bohaterów Powstania Warszawskiego przy Alei Sybiraków

OSTRÓDA

1 sierpnia 2018 – przedstawiciel Delegatury IPN w Olsztynie Michał Ostapiuk wzięli udział w obchodach 74. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, zorganizowanych przez Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – Koło w Ostródzie.

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI