Wiosną 1940 r., wykonując uchwałę Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 r., sowiecka policja polityczna – NKWD – wymordowała blisko 22 tys. obywateli Rzeczypospolitej. Było wśród nich 14,5 tys. jeńców wojennych – oficerów i policjantów – z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz 7,3 tys. więźniów aresztowanych w okupowanej przez Związek Sowiecki wschodniej części Polski.
Oficerów z obozu kozielskiego rozstrzelano w Katyniu, jeńców ze Starobielska – w Charkowie, natomiast policjantów z Ostaszkowa – w Kalininie. Kolejne egzekucje przeprowadzono w więzieniach w Mińsku, Kijowie, Charkowie i Chersoniu. Władze ZSRS postanowiły zgładzić tysiące bezbronnych Polaków, ponieważ nie ulegli oni prowadzonej wobec nich propagandzie i pozostali patriotami, gotowymi walczyć z sowieckim okupantem o wolną Ojczyznę.
Tym Katyń był 78 lat temu. A co symbolizuje obecnie?
Dziś Katyń to przede wszystkim obowiązek pamięci o ludziach, którzy za niezłomną wierność Polsce zapłacili życiem. To dążenie do poznania pełnej prawdy o mechanizmach zbrodni i jej sprawcach. Bo bezimienne nie mogą pozostać nie tylko ofiary, ale i kaci.
– Katyń to miejsce-słowo dla Polaków symbolizujące zagładę polskiej elity w 1939 r., ale również symbol kłamstwa i dochodzenia do prawdy – mówił przed rokiem prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek, biorąc udział w prezentacji wydawnictwa „Mord w lesie katyńskim. Przesłuchania przed amerykańską komisją Maddena w latach 1951-52".
Jak wówczas przypomniał, już od pierwszych dni po ujawnieniu zbrodni Sowieci próbowali zakłamać rzeczywistość. – Związek Sowiecki, będący sprawcą zbrodni, przez kilkadziesiąt lat używał wszystkich możliwych sposobów, aby prawda o niej nie dotarła do opinii publicznej. Nie wystarczyło tych ludzi zabić, trzeba było zniszczyć wszystkie ślady po nich – podkreślił prezes Instytutu.
Jest naszą powinnością sprawić, by pamięć o tej bezprecedensowej zbrodni, będącej naszą narodową tragedią, stała się częścią europejskiej i światowej historii. Tylko wtedy zbrodnia ta może stać się przestrogą dla przyszłych pokoleń. Dlatego jednym z kluczowych zadań IPN jest właściwe upamiętnienie ofiar sowieckich mordów sprzed 78 lat.
Wydarzenia organizowane przez Instytut Pamięci Narodowej:
CENTRALA
- 8 kwietnia, Warszawa – XI Katyński Marsz Cieni (organizatorzy: Grupa Historyczna „Zgrupowanie Radosław” i Instytut Pamięci Narodowej)
- 11 kwietnia, Warszawa – premiera drugiego tomu „Mordu w Lesie Katyńskim”. Konferencja prasowa IPN
- 12 kwietnia, Warszawa – konferencja „Świadectwa i świadkowie. Zbrodnia katyńska 1940 r.”
- 16–18 kwietnia, Warszawa – 9 przegląd filmowy „Echa Katynia”, kino „Muranów” (Szczegóły przeglądu w całym kraju)
- 25 kwietnia, Warszawa – wykład Krystyny Piórkowskiej „Anglojęzyczni świadkowie Katynia. Dokumentacja ich wizyty w Katyniu a Komitet Maddena” oraz panel dyskusyjny
- Warsztaty edukacyjne pt. „Śledztwo katyńskie”
IPN BIAŁYSTOK
- 26 marca, Olsztyn – eliminacje drugiego etapu II. regionalnego konkursu wiedzy o Zbrodni Katyńskiej pt. „Pamięć o Katyniu kształtuje nasze dziedzictwo”
- 10 kwietnia, Suwałki – inauguracja przeglądu filmowego „Echa Katynia”: pokaz filmu pt. „Rozstrzelać Polaków”
- 12 kwietnia, Biskupiec – pokaz filmu pt. „Rozstrzelać Polaków”, w ramach przeglądu „Echa Katynia”
- 13 kwietnia, Białystok – uroczystości w Dniu Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej
- 13 kwietnia, Olsztyn – wojewódzkie obchody 78. rocznicy Zbrodni Katyńskiej
- 15 kwietnia, Białystok – IV Podlaski Marsz Cieni w 78. rocznicę Zbrodni Katyńskiej
- 15 kwietnia, Olsztyn – obchody Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej
- 18 kwietnia, Łomża – projekcja filmu „Nie pamiętam” w ramach przeglądu filmowego „Echa Katynia”
- 18 kwietnia, Białystok – projekcja filmu „Rozstrzelać Polaków” w ramach przeglądu filmowego „Echa Katynia”
- 20 kwietnia, Białystok – Przegląd filmowy „Echa Katynia”
- 24 kwietnia, Białystok – konferencja naukowa pt. „Zbrodnia Katyńska” i pokaz filmu: „Nie pamiętam”
IPN BYDGOSZCZ
- 4–19 kwietnia, Sępólno Krajeńskie – prezentacja wystawy „Zbrodnia katyńska” (Kościół pw. Świętego Bartłomieja, ul. Farna 4)
- 17 kwietnia, Bydgoszcz – 9. przegląd filmowy „Echa Katynia”
- 20 kwietnia – 7 maja, Nowe Miasto Lubawskie – prezentacja wystawy „Zbrodnia katyńska” (Zespół Szkół im. C. K Norwida, ul. 3 Maja 24)
- 23 kwietnia, Bydgoszcz – 9. przegląd filmowy „Echa Katynia”
IPN GDAŃSK
- 22 marca, Gdańsk – prelekcje dla uczniów klas VI Szkoły Podstawowej nr 2 im. Armii Krajowej w Gdańsku „Zbrodnia i kłamstwo. Dzieje sprawy Katynia 1940–1990”
- 12 kwietnia, Gdynia – prelekcja dla kadry 3. Flotylli Okrętów w Gdyni „Zbrodnia i kłamstwo. Dzieje sprawy Katynia 1940–1990”
- 13 kwietnia, Gdynia – prelekcja dla uczniów VI Liceum Ogólnokształcącego im. Wacława Sierpińskiego w Gdyni „Zbrodnia i kłamstwo. Dzieje sprawy Katynia 1940–1990”
- 15 kwietnia, Starogard Gdański – Wieczór katyński
- 17 kwietnia, Przywidz – 9. przegląd filmowy „Echa Katynia”
- 18 kwietnia, Elbląg – 9. przegląd filmowy „Echa Katynia”
- 18 kwietnia, Gdańsk– 9. przegląd filmowy „Echa Katynia”
- 20, 21 kwietnia Kwidzyn – 9. przegląd filmowy „Echa Katynia”
- prezentacja wystawy „Zbrodnia katyńska”
IPN KATOWICE
- 9 kwietnia, Katowice – wykład Ryszarda Mozgola dla uczniów Zespołu Szkół im. Marii Konopnickiej w Pyskowicach poświęcony Zbrodni Katyńskiej, połączony z prezentacją kronik filmowych (niemieckich, francuskich i rumuńskich) i fragmentów filmów archiwalnych poświęconych tej tematyce
- 13 kwietnia, Jastrzębie-Zdrój – IX Bieg Katyński
- 13 kwietnia, Tarnowskie Góry – spotkanie z Jerzym Urbańczykiem, poświęcone pamięci jego dziadka podinspektora Piotra Urbańczyka, powstańca śląskiego, ofiary zbrodni katyńskiej
- 17 kwietnia, Jaworzno – 9. przegląd filmowy „Echa Katynia” (godz. 10.00 – pokaz dla młodzieży, godz. 17.00 – pokaz otwarty w Muzeum Miasta Jaworzna, ul. Parkowa 5)
- 18 kwietnia, Gliwice – prelekcja Eweliny Małachowskiej na temat zbrodni katyńskiej dla szkół (Willa Caro, ul. Dolnych Wałów 8a)
- 19 kwietnia, Tarnowskie Góry – prelekcja Zbigniewa Gołasza „Od przysięgi na katowickim rynku, do dołów śmierci w Miednoje“
- 22 marca, Katowice – referat Zbigniewa Gołasza „Odkrywamy historię: Ostaszków, Twer i Miednoje“ w ramach „Spotkanie z historią“ dla słuchaczy Szkoły Policji w Katowicach w 100. rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę
- 23 kwietnia, Katowice – rozstrzygnięcie IX Wojewódzkiego Konkursu Historyczno-Literackiego „Prawda i kłamstwo o Katyniu“
- 23 kwietnia, Katowice – zajęcia na temat zbrodni katyńskiej dla klas VI i VII Zespołu Szkół Fundacji „Elementarz“ w Katowicach (prowadzenie Ewelina Małachowska)
- 24 kwietnia, Zabrze – prelekcja Zbigniewa Gołasza „Zabrzańscy funkcjonariusze Policji Województwa Śląskiego - ofiary zbrodni katyńskiej“
- 25 kwietnia, Gliwice – przegląd filmów „Echa Katynia” dla VI Batalionu Powietrzno-Desantowego w Gliwicach
- 26 kwietnia, Katowice – 9. przegląd filmowy „Echa Katynia”
- 26 kwietnia, Katowice – warsztaty Szkole Policji w Katowicach z okazji 100. rocznicy odzyskania niepodległości i 75 rocznicy ujawnienia zbrodni katyńskiej
IPN KIELCE
- do 5 kwietnia, Kielce – prezentacja wystawy „Zbrodnia Katyńska” (Zespół Szkół Przemysłu Spożywczego)
- do 5 kwietnia, Dobromierz – prezentacja wystawy „Miednoje – policyjny Katyń” (Zespół Przedszkolno-Szkolny)
- 10 kwietnia, Kielce – V Marsz Katyński
- 12 kwietnia, Kielce – spektakl „Listy katyńskie” na Małej Scenie Kieleckiego Centrum Kultury. Przedstawienie powstało w oparciu o autentyczną korespondencję polskich jeńców osadzonych w obozach NKWD oraz ich rodzin. Fragmenty listów, poddane drobnym modyfikacjom, połączone zostały w pozorny dialog pomiędzy bohaterami. Spektakl przygotowany został przez działającą przy III Liceum Ogólnokształcącym w Kielcach grupę teatralną „NOSTRESS”, która składa się z uczniów i absolwentów szkoły.
- 4, 6, 10 i 11 kwietnia, Kielce – warsztaty dla uczniów szkoły podstawowej pt. „Zbrodnia Katyńska” (Centrum Edukacyjne „Przystanek Historia” IPN)
- do 13 kwietnia, Oblęgorek – prezentacja wystawy „Zbrodnia Katyńska” (Zespół Placówek Oświatowych, ul. Gimnazjalna 15).
- 16 kwietnia, Oblęgorek – wykład Edyty Krężołek pt. „Zbrodnia Katyńska” (Zespół Placówek Oświatowych, ul. Gimnazjalna 15)
- 16 kwietnia – 4 maja, Dobromierz –prezentacja wystawy „Zbrodnia Katyńska” (Zespół Przedszkolno–Szkolny, ul. Włoszczowska 5)
IPN KRAKÓW
- 10 kwietnia, Nowy Sącz – konferencja edukacyjna dla uczniów „Zbrodnia katyńska”. W programie wykłady: dr Moniki Komanieckiej „Zbrodnia Katyńska – geneza i przebieg”, Dariusza Gorajczyka „Kłamstwo katyńskie” oraz projekcja filmu „Tajemnica archiwum Robla” w reż. Dariusza Walusiaka ( Muzeum Okręgowe Dom Gotycki, ul. Lwowska 3, godz. 10.30)
- 5-26 kwietnia, „Echa Katynia” – seanse filmowe i prelekcje historyczne. Wyświetlane będą filmy: „Miałam Ojca w wyobraźni” (2010), scenariusz i realizacja Tomasz Piotrowski oraz „Nie pamiętam” (2018), scenariusz Danuta Nagórna i Jarosław Witaszczyk, reżyseria Mirosław Mamczur.
Program:
- 5 kwietnia, Kraków, kino Paradox w Centrum Młodzieży im. dr. H. Jordana, ul. Krupnicza 38, godz. 12 – seanse filmowe oraz prelekcja dla uczniów Dariusza Gorajczyka z Oddziału IPN w Krakowie.
- 10 kwietnia, Zator, Regionalny Ośrodek Kultury Doliny Karpia w Zatorze, pl. Matejki 1 – seanse filmowe oraz prelekcje Łukasza Płatka z Oddziału IPN w Krakowie: godz. 8 i 10 – dla uczniów, godz. 16.30 – dla studentów Uniwersytetu Trzeciego Wieku i innych zainteresowanych.
- 10 kwietnia, Sułoszowa, Szkoła Podstawowa nr 2, ul. Olkuska 316, godz. 10 – seanse filmowe oraz prelekcja dla uczniów Michała Masłowskiego, naczelnika Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Krakowie.
- 11 kwietnia, Przeginia, Szkoła Podstawowa nr 2, godz. 12 – seanse filmowe dla uczniów oraz prelekcja Michała Masłowskiego.
- 12 kwietnia, Jerzmanowice, Szkoła Podstawowa nr 1, ul. Szkolna 2, godz. 12 – seanse filmowe dla uczniów oraz prelekcja Michała Masłowskiego.
- 12, 16 i 25 kwietnia, Wolbrom, Dom Kultury, ul. Leśna 2 – seanse filmowe oraz prelekcje: 12 kwietnia, godz. 11 – dla studentów Uniwersytetu Trzeciego Wieku (prelekacja Michała Masłowskiego), 16 kwietnia, godz. 9 – dla uczniów (prelekcja Pawła Naleźniaka), 25 kwietnia, godz. 9 – dla uczniów (prelekcja Michała Masłowskiego)
- 13 kwietnia, Kraków, Centrum Edukacyjne IPN „Przystanek Historia”, ul. Dunajewskiego 8, godz. 17 – filmowy pokaz otwarty oraz prelekcja historyczna Dariusza Gorajczyka z Oddziału IPN w Krakowie.
- 13 kwietnia, Kalwaria Zebrzydowska, Sala Widowiskowa Centrum Kultury, Sportu i Turystyki, ul. Broniewskiego 3 – seanse filmowe: godz. 10 dla uczniów, godz. 18 – otwarty.
- 16, 19, 23 i 26 kwietnia, Olkusz, Miejski Ośrodek Kultury, ul. Francesco Nullo 32 – seanse filmowe oraz prelekcje Michała Masłowskiego: 16 kwietnia, godz. 12 – dla uczniów, 19 kwietnia, godz. 18 – dla studentów Uniwersytetu Trzeciego Wieku, 23 kwietnia, godz. 9 – dla uczniów, 26 kwietnia, godz. 18 – dla studentów Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
- 17 i 18 kwietnia, Nowy Sącz, Muzeum Okręgowe Dom Gotycki, ul. Lwowska 3, godz. 9 – seanse filmowe dla uczniów oraz prelekcje historyczne Łukasza Płatka z Oddziału IPN w Krakowie.
- 18, 19 i 20 kwietnia, Bochnia, Miejski Dom Kultury w Bochni (sala kameralna), ul. Regis 1 – seanse filmowe: 18 kwietnia, godz. 10 – dla uczniów, godz. 18 – pokaz otwarty, 19 i 20 kwietnia, godz. 10 – dla uczniów
- 17 kwietnia w „Dzienniku Polskim”, w ramach cotygodniowego cyklu publikacji, ukaże się artykuł Moniki Komanieckiej-Łyp o represjach za podtrzymywanie pamięci o zbrodni katyńskiej
IPN LUBLIN
- 13 kwietnia, Lublin – „Zło w kolorze krwi”, spotkanie historyczne dla młodzieżyw Urzędzie Wojewódzkim w Lublinie, godz. 11.00. W programie m.in. „Bez przedawnienia – IPN wobec zbrodni komunizmu” – Marcin Krzysztofik (dyrektor IPN Oddział w Lublinie); „Nie zdołali wynarodowić, postanowili wymordować” – Rosja Sowiecka wobec Polski i Polaków 1917–1939 – dr hab. Tomasz Panfil (OBEN IPN); quiz historyczny. Spotkaniu towarzyszy wystawa IPN „Inka”
- 13–16 kwietnia, Lublin – obchody 78. rocznicy zbrodni katyńskiej
- kwiecień, Lublin – prezentacja wystawy IPN „Zbrodnia Katyńska”
IPN ŁÓDŹ
- 11 kwietnia, Bratysława (Republika Słowacka) – wykład dr Joanny Żelazko pt. „Zbrodnia Katyńska – droga do prawdy” (tłum. na j. słowacki) organizowany przez Oddział IPN w Łodzi oraz Instytut Polski w Bratysławie (Instytut Polski, Námestie SNP 27, godz. 17.00)
- 17 kwietnia, Łódź – 9. przegląd filmowy „Echa Katynia”
IPN POZNAŃ
- 7 kwietnia, Wolsztyn – IV Katyński Marsz Cieni
- 16 kwietnia, Poznań – 9. przegląd filmowy „Echa Katynia”
- 25 kwietnia, Zielona Góra – 9. przegląd filmowy „Echa Katynia”
IPN RZESZÓW
- 21 marca – 30 kwietnia, Warszawa – prezentacja wystawy „Katyń. Zbrodnia, która miała być zapomniana”, przygotowanej przez OBEN IPN w Rzeszowie (Komenda Główna w Policji w Warszawie, ul. Puławska 148/150)
- 5 kwietnia, Tarnobrzeg – zajęcia i warsztaty edukacyjne dla młodzieży i dorosłych
- 13 kwietnia, Rzeszów – 9. przegląd filmowy „Echa Katynia”
- 15, 22 kwietnia, Derby (Wielka Brytania) – pokazy filmu „Miałam Ojca w wyobraźni", real. Tomasz Piotrowski i spektaklu „Nie pamiętam", reż. Mirosław Mamczur w ramach przeglądu „Echa Katynia” (Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Maksymiliana Kolbe w Derby 9 Gordon Road Derby DE23 6WR United Kingdom)
- 20 kwietnia, Przemyśl – zajęcia i warsztaty edukacyjne dla młodzieży i dorosłych
- 25 kwietnia, Krzywcza – zajęcia i warsztaty edukacyjne dla młodzieży i dorosłych
- kwiecień 2018 r., Derby (Wlk. Brytania) – prezentacja wystawy „Zbrodnia Katyńska”, przygotowanej przez OBEN IPN w Rzeszowie (Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Maksymiliana Kolbe w Derby, 9 Gordon Road Derby DE23 6WR United Kingdom)
IPN SZCZECIN
- 3–20 kwietnia, Szczecin – prezentacja wystawy „Pamięci por. rez. dr. Juliana Grunera w 78. rocznicę Zbrodni Katyńskiej”
- 11 kwietnia, Szczecin – Filmowe drogi do niepodległości, pokaz filmu „Katyń"
- 12 kwietnia – 20 maja, Szczecin – prezentacja wystawy „Świat zgładzony w Katyniu”
- 12 kwietnia, Police – warsztaty dla nauczycieli IV rozbiór Polski, „Zbrodnia Katyńska"
- 13 kwietnia, Szczecin – uroczystości przy „Krzyżu Katyńskim” na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie
- 15 kwietnia, Puszcza Bukowa – I edycja biegu Bukołaz 12k Biathlon – Memoriał Juliana Grunera
IPN WARSZAWA
- 7 kwietnia, Pruszków – wykład dr. Dariusza Gałaszewskiego „Zbrodnia katyńska” oraz pokaz filmu „Nie pamiętam” (2018), scenariusz: Danuta Nagórna i Jarosław Witaszczyk, reżyseria: Mirosław Mamczur w ramach Przystanku Historia w Muzeum Dulag 121
- 16 kwietnia, Ostrów Maz. – wykład Kacpra Kempistego na temat zbrodni katyńskiej, warsztaty dla młodzieży „Zbrodnia katyńska” oraz pokaz filmu „Nie pamiętam” (2018), scenariusz: Danuta Nagórna i Jarosław Witaszczyk, reżyseria: Mirosław Mamczur (Miejski Dom Kultury, w ramach Przystanku Historia)
- 20 kwietnia, Grodzisk Maz – wykład Marcina Łaszczyńskiego, warsztaty dla młodzieży „Zbrodnia katyńska” oraz pokaz filmu „Nie pamiętam” (2018), scenariusz: Danuta Nagórna i Jarosław Witaszczyk, reżyseria: Mirosław Mamczur (Miejski Dom Kultury)
- 30 kwietnia, Ostrołęka – wykład dr. Dariusza Gałaszewskiego na temat zbrodni katyńskiej oraz pokaz filmu „Nie pamiętam” (2018), scenariusz: Danuta Nagórna i Jarosław Witaszczyk, reżyseria: Mirosław Mamczur (Miejski Dom Kultury)
IPN WROCŁAW
- 13 kwietnia, Wrocław – Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej
- 13 kwietnia, Wrocław – Wieczory z historią: „Represje wobec świadka Katynia. Przypadek Ferdynanda Goetla”
- 23 kwietnia, Opole – projekcja filmu „Prywatne śledztwo majora Zakirova”