E-Księgarnia
W tym roku po raz dziesiąty obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Rocznica zachęca do podsumowania dotychczasowego dorobku. Jak przez te lata zmieniło się postrzeganie podziemia niepodległościowego? Co udało się osiągnąć? Jak najlepiej upamiętnić Żołnierzy Wyklętych, jak opowiadać o ich historii? Jakie zadania i projekty związane ze świętem 1 marca czekają nas w przyszłości?
20 lutego 2020 w Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia” dyskutowano o Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych.
Retransmisja na kanale IPNtv:
Dyskusję otworzył prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek. W rozmowie wzięli udział:
- dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej
- dr hab. Filip Musiał, dyrektor Oddziału IPN w Krakowie
- dr Tomasz Łabuszewski, naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie
- dr Wojciech Frazik, Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Krakowie
- Jacek Pawłowicz, dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL
Prowadzenie: dr Paweł Skubisz, dyrektor Oddziału IPN w Szczecinie.
* * *
Koniec II wojny światowej nie przyniósł Polsce wolności. Wielu nie mogło się z tym pogodzić, wybierając dalszą nierówną walkę i trwanie w konspiracji. Żołnierze antykomunistycznego podziemia niepodległościowego wywodzili się z różnych środowisk: Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych czy Batalionów Chłopskich, mieli różne wizje przyszłej Polski, ale połączył ich wspólny los. Wiedzieli, że w przypadku aresztowania czeka ich śmierć lub długoletnie więzienie, że być może nigdy już nie ujrzą swoich bliskich…
Ci, których skazano na śmierć w pokazowych „procesach”, mieli być pozbawieni nie tylko życia, lecz także prawa do własnego grobu i ludzkiej pamięci. Zamordowanych chowano po kryjomu w bezimiennych mogiłach, a rodziny bezskutecznie poszukiwały jakichkolwiek wiadomości o ich losie.
Pamięć o Żołnierzach Wyklętych przywrócono dopiero po kilkudziesięciu latach, dzięki staraniom wielu osób: rodzin, dawnych towarzyszy broni, dziennikarzy, naukowców i społeczników. Wraz z rosnącym zainteresowaniem historią podziemia niepodległościowego pojawiła się potrzeba godnego upamiętnienia tysięcy ludzi, którzy za swoją postawę zapłacili wysoką – nieraz ostateczną – cenę.
9 lutego 2011 r. Prezydent RP Bronisław Komorowski podpisał ustawę ustanawiającą nowe święto państwowe: Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych, obchodzony 1 marca. Data, zaproponowana przez śp. Janusza Kurtykę, prezesa IPN, nie była przypadkowa – to rocznica wykonania wyroku śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”: Łukaszu Cieplińskim, Mieczysławie Kawalcu, Józefie Batorym, Adamie Lazarowiczu, Franciszku Błażeju, Karolu Chmielu i Józefie Rzepce. Co roku 1 marca odbywają się wykłady, dyskusje, koncerty, spotkania wspomnieniowe i uroczystości patriotyczne poświęcone Żołnierzom Wyklętym.