NA STRAŻY GRANIC.

Straż Graniczna II Rzeczpospolitej na zachodnim odcinku granicy polsko-niemieckiej

Na wystawie zaprezentowana została diorama historyczna autorstwa Przemysława Buckiego i st. chor. sztab. Straży Granicznej Tadeusza Pruchniewskiego, składająca się z oryginalnych artefaktów wyposażenia i umundurowania strażnika granicznego, a także dokumentów, odznak z czasów II RP oraz współczesnego umundurowania i uzbrojenia Placówki Straży Granicznej w Opolu.

W wernisażu wzięli udział: m.in.: płk Adam Jopek – komendant Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu, płk Jerzy Łukasik – komendant Placówki SG w Opolu, płk Dariusz Kaminiów – szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Opolu (w imieniu Ministra Obrony Narodowej), płk Wiesław Zawiślak – dowódca pododdziału 10 Opolskiej Brygady Logistycznej, Roland Fabianek – starosta oleski, Stanisław Belka – wicestarosta oleski oraz Jarosław Tkaczyński – burmistrz Praszki. Wśród uczestników tegoż wydarzenia była liczna grupa harcerzy i uczniów SP nr 3 oraz LO w Praszce, którzy zwiedzili wystawę. Aby wejść do sali wystawienniczej trzeba było otrzymać historyczny paszport, a w nim specjalną pieczątkę na zrekonstruowanym przejściu granicznym. W muzealnym ogrodzie odbył się pokaz współczesnego uzbrojenia i umundurowania Straży Granicznej. 

Na koniec programu wernisażu wystawy na Cmentarzu Parafialnym w Praszce złożono kwiaty i zapalono znicze przed grobem poległych strażników 1 września 1939 r. Modlitwę na cmentarzu w trakcie uroczystości poprowadził ks. ppor. SG Artur Suska – kapelan Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu, w asyście wojskowej 10 Opolskiej Brygady Logistycznej pod dowództwem  ppłk. Wiesława Zawiślaka.

Straż Graniczna (1928–1939) była zawodową formacją o charakterze policyjno-wojskowym, a jej personel składał się z dawnych funkcjonariuszy Straży Celnej i nowo przyjętych do służby. W przeważającej liczbie byli to rezerwiści Wojska Polskiego. Kadra Straży Granicznej miała przeszłość wojskową, wielu spośród strażników dowodziło plutonami i kompaniami, m.in. podczas wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921) oraz w powstaniach: wielkopolskim (1918–1919) i śląskich (1919–1921).

Straż Graniczna strzegła nienaruszalności granicy II Rzeczpospolitej od strony północnej, zachodniej i południowej.

Historia ochrony zachodniego odcinka granicy polsko-niemieckiej stanowi główny temat wystawy, którą można oglądać w Muzeum w Praszce od 11 października 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. Jest to już druga wystawa zorganizowana przez IPN, popularyzująca wiedzę o tej elitarnej formacji.

Celem wystawy jest przedstawienie fragmentu historii Straży Granicznej na zachodnim odcinku granicy polsko-niemieckiej w okresie międzywojennym XX w. oraz ukazanie jej roli ze szczególnym uwzględnieniem wykonywanych przez nią zadań i czynności służbowych, odzwierciedlających ówczesną sytuację w II Rzeczpospolitej. Wystawa ma przypomnieć mieszkańcom byłego polsko-niemieckiego pogranicza (obecnie terenów województw: śląskiego, opolskiego i wielkopolskiego) o jednej z największych, elitarnych formacji mundurowych II RP, która stała się symbolem Polski niepodległej. Zaprezentowana historia Straży Granicznej może być również odbierana jako spłata długu pamięci wobec ludzi, których z pewnością trzeba wpisać w poczet niezwykłych bohaterów, zasłużonych dla Ojczyzny, a którzy ciągle w historiografii pozostają głęboko w cieniu.

Wystawa składa się z 15 plansz umieszczonych na systemie roll-up i podzielona jest na działy tematyczne w układzie chronologiczno-problemowym. Wystawa prezentuje szeroki wachlarz działań oraz dokonań jednej z najważniejszych służb mundurowych w II RP. Poświęcona jest ludziom, którzy wiernie służyli i przelewali krew za ochronę i utrzymanie granic niepodległej Polski. Zawiera najbardziej istotne, przełomowe dla dziejów tej formacji wydarzenia, związane m.in. z przemianami organizacyjnymi w administracji państwowej i wojskowej. Na wystawie zaprezentowano unikatowe, niepublikowane fotografie i mapy z lat 30-tych XX w. m.in. przejść granicznych Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego SG, rozmieszczenia komisariatów i placówek I i II linii, strukturę i kadrę kierowniczą Inspektoratu Granicznego (nr 13) „Wieluń”, sylwetki wybranych strażników granicznych i ich dokumenty, umundurowanie, uzbrojenie oraz różne formy codziennej służby w terenie: od patrolowania pogranicza, akcje przeciwprzemytnicze, do wykonywania zadań specjalnych dla ekspozytur wywiadowczych Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Ujęto również różne aspekty z życia prywatnego strażników i ich rodzin po zakończonej służbie. Ostatnie plansze przedstawiają wycinek historii w obiektywie tragicznych wydarzeń z 1 września 1939 r. Zaprezentowano tragiczne losy strażników, którzy polegli we wczesnych godzinach porannych w obronie zachodniego odcinka granicy II RP. Ci z nich, którzy przetrwali, trafili do niewoli niemieckiej i sowieckiej. Niektórzy już w kwietniu 1940 r. podzielili los tysięcy innych ofiar sowieckiej zbrodni katyńskiej ginąc w Kalininie (obecnie Twer).

Minister Obrony Narodowej

Komendant Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu

Autorem wystawy jest dr Ksawery Jasiak z Oddziałowego Biura Badań Historycznych we Wrocławiu Delegatury w Opolu.

foto: IPN, As Serwisowy – Praszkowski Przegląd Wydarzeń