E-Księgarnia
Film jest zapisem odwiedzin Ojczyzny przez kombatantów, ochotników amerykańskiej Polonii do tzw. „Błękitnej Armii” gen. Józefa Hallera sformowanej we Francji w 1917 r. Film przedstawia unikatowe obrazy miast Polski, m.in. Krakowa, Gdyni, Poznania, Lwowa, Wilna, Łodzi i Warszawy, zarejestrowane dziewięć lat po odzyskaniu niepodległości.
W 1927 r. blisko 650 weteranów przypłynęło do Gdyni. Wycieczka trwała od 9 lipca do 18 sierpnia. Na taśmie filmowej 35-milimetrowej udokumentowano spotkania weteranów z najważniejszymi osobami w II Rzeczypospolitej, a także miejsca, które odwiedzali.
Anonimowy operator, prawdopodobnie na zlecenie Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, uwiecznił m.in. generałów Józefa Hallera i Mariusza Zaruskiego, działaczy Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, m.in. dr. Teofila Starzyńskiego i Agnieszkę Wisłę, a także pokazy zręcznościowe żołnierzy 15. Pułku Ułanów i 7. Pułku Strzelców Konnych na Polach Grunwaldzkich w Poznaniu oraz paradę 13. Dywizji Piechoty w Równem na Wołyniu.
Nieznana jest data premiery filmu. Natomiast po odnalezieniu w archiwum SWAP w USA porwanych fragmentów taśmy światłoczułej, po ich połączeniu i przegraniu na nośnik cyfrowy formatu DVD, film ten został pokazany 17 listopada 2011 r. w Konsulacie RP w Nowym Jorku.
Po siedmiu latach oryginalna kopia filmu została sprowadzona do Polski w ramach umowy podpisanej pomiędzy SWAP i Archiwum IPN. Konserwację filmu przeprowadzono w pracowniach Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego przy współpracy pracowników IPN. Jest to bezcenny unikat historyczny, gdyż okres II wojny światowej przetrwało mniej niż 10 proc. przedwojennych produkcji.
Dotychczas ten wyjątkowy materiał prezentowany był widzom w Warszawie, Gdyni, Wilnie i Krakowie. 15 maja 2019 r. w kinie Szpulka obejrzeli go również łodzianie. Film zostanie w najbliższym czasie zaprezentowany również w Katowicach.
Projekcji filmu niemego „Z wycieczki Stowarzyszenia Weteranów do Polski” towarzyszył akompaniament fortepianowy Tomasza Betki, a także prezentacja wystawy ze skanami z filmu SWAP z 1927 r.
Osoby zainteresowane mogły otrzymać folder wystawy, a także broszurę z serii „Bohaterowie Niepodległej”, poświęconą Agnieszce Wiśle, polonijnej społeczniczce z Ameryki, która większą część życia poświęciła sprawie Polski oraz walczących o jej niepodległość żołnierzy i weteranów.
foto: Łukasz Abramczyk, Marzena Kumosińska
