E-Księgarnia
W stołecznym Centrum Edukacyjnym IPN Przystanek Historia można zwiedzać wystawę „Andrzej Pityński – ambasador historii Polski w obiektywie Czesława Czaplińskiego”. W wernisażu, który odbył się 3 lipca 2018 r., wzięli udział prezes IPN dr Jarosław Szarek, autor zdjęć i współtwórca wystawy Czesław Czapliński oraz dr Waldemar Brenda – zastępca dyrektora Biura Edukacji Narodowej IPN.
Wystawa poświęcona jest twórczości Andrzeja Pityńskiego – wybitnego rzeźbiarza, absolwenta krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, który od 1974 r. mieszka i tworzy w Stanach Zjednoczonych, gdzie jest znany jako twórca monumentalnych rzeźb, popiersi i medali. W twórczości podejmuje tematy historyczne, przywiązanie artysty do dziejów ojczystych pozwala postrzegać go jako ambasadora historii Polski.
Podczas dzisiejszego wernisażu prezes IPN dr Jarosław Szarek zauważył, że historyczna i patriotyczna tematyka prac Andrzeja Pityńskiego odzwierciedla losy jego własnej rodziny: dziadek był ułanem, rodzice walczyli w Armii Krajowej, a wuj był jednym z najdłużej ukrywających się Żołnierzy Wyklętych. Bohaterom Polskiego Państwa Podziemnego artysta poświęcił swój pierwszy monumentalny pomnik – odsłoniętą w 1983 r. rzeźbę „Partyzanci”.
– Fotografie Czesława Czaplińskiego bardzo trafnie oddają twórczość Andrzeja Pityńskiego, który jest postacią niezwykłą – podkreślił prezes IPN. – Zwłaszcza w ostatnim czasie jego dzieła stały się słynne w Polsce. Uhonorowanie Andrzeja Pityńskiego Orderem Orła Białego jest chyba najlepszym podkreśleniem jego działalności. Niedawna sprawa pomnika katyńskiego w New Jersey, który wskutek decyzji burmistrza Stevena Fulopa miał zostać usunięty z dotychczasowego miejsca, rozsławiła to jedno z najwybitniejszych dzieł mistrza Pityńskiego. W jakże wymowny sposób, tak jak zresztą wszystkie jego pomniki, ukazuje nasze losy – ocenił dr Jarosław Szarek. – Pomniki Andrzeja Pityńskiego w niezwykle wyrazisty sposób nawiązują do historii polskiej. Skąd ta jego wrażliwość na polskość? Myślę, że wyniósł to z domu rodzinnego – ocenił prezes IPN.
Ogrom i sugestywny charakter prac Andrzeja Pityńskiego doskonale oddają zdjęcia Czesława Czaplińskiego, prywatnie – przyjaciela artysty. Czapliński jest artystą fotografem, dziennikarzem i twórcą filmów dokumentalnych. Od 1979 r. mieszka w Nowym Jorku i Warszawie. Jest autorem 41 albumów i książek oraz wielu filmów. Miał 200 wystaw fotograficznych, m.in. w Narodowej Galerii Sztuki „Zachęta” w Warszawie, w Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, a także w Nowym Jorku, Chicago, Nicei, Moskwie, Londynie, Monachium i Brukseli. Na Przystanku Historia pokazał zarówno fotografie pomników w plenerze, jak i unikatowe zdjęcia Andrzeja Pityńskiego w jego pracowni lub w otoczeniu rodziny. Czesław Czapliński opowiedział o wieloletniej znajomości ze słynnym rzeźbiarzem i podejmowanych wcześniej próbach zorganizowania wystawy jego twórczości w Polsce.
Otwarta dzisiaj ekspozycja jest przedsięwzięciem Biura Edukacji Narodowej IPN, a towarzyszącą jej ideę krótko przedstawił dr Waldemar Brenda, zastępca dyrektora BEN. Głos zabrał także obecny wśród gości Jan Pietrzak. Artysta podkreślił oryginalność prac Andrzeja Pityńskiego, które swoim romantycznym, emocjonalnym stylem wyróżniają się na tle innych pomników.
Koncepcja wystawy: Czesław Czapliński, Aleksandra Kaiper-Miszułowicz
Scenariusz: Czesław Czapliński, Aleksandra Kaiper-Miszułowicz
Opracowanie zdjęć: Czesław Czapliński
Projekt graficzny wystawy: Aleksandra Kaiper-Miszułowicz
List Andrzeja Pityńskiego do Prezesa IPN dr. Jarosława Szarka
|
W. Pan Prezes IPN Szanowny Panie, Jest to dla mnie wielki zaszczyt i honor, że mogę być obiektem wystawy fotograficznej Mistrza Czesława Czaplińskiego, najsławniejszego artysty na świecie. O Jego artyzmie i sztuce wiele już napisano i powiedziano, dlatego nie będę się powtarzał. Dziekuję Mistrzowi Czaplińskiemu za 40 lat przyjaźni i naszej pracy twórczej w Ameryce, w fotografii i rzeźbie, czego owocem jest ta wystawa „Andrzej Pityński – Ambasador Historii Polski”. Pragnę bardzo serdecznie podziękować Panu Prezesowi IPN dr. Jarosławowi Szarkowi za pozytywną decyzję zrealizowania tej wystawy. Dziękuję wszystkim, którzy pracowali nad jej sukcesem, a szczególnie Pani Aleksandrze Kaiper-Miszułowicz z Biura Edukacji Narodowej IPN za profesjonalną współpracę, za jej przygotowanie i doprowadzenie do jej otwarcia. Jestem Wam wszystkim bardzo wdzięczny i zobowiązany. Proszę mi wybaczyć, że nie mogę osobiście Wam podziękować, ale mój stan zdrowia i ciągła praca zawodowa zmusza mnie do bycia tutaj w Ameryce, gdzie walczę o Prawdę Historyczną Narodu Polskiego. Niech Żyje Polska!!! Niech Bóg błogosławi Panu Prezydentowi Polski Andrzejowi Dudzie i Calemu Narodowi Polskiemu. Mistrz Pityński – rzeźbiarz Nowy Jork, 3 lipca 2018 |
ANDRZEJ PITYŃSKI
W Stanach Zjednoczonych cieszy się sławą znakomitego twórcy rzeźby pomnikowej i należy do elitarnego National Sculpture Society. Od ponad trzydziestu lat pracuje i wykłada rzeźbę monumentalną w Johnson Atelier Technical Institute of Sculpture w Mercerville w stanie New Jersey.
Poprzez tematykę rzeźb – historyczną i patriotyczną – Andrzej Pityński stał się „ambasadorem polskiej historii”. Stworzył wiele monumentalnych pomników, które w swym ogromie są sugestywne, ale i symboliczne. Prawie wszystkie znajdują się w Stanach Zjednoczonych, nieliczne – w Polsce.
Urodzony w 1947 r. w Ulanowie, niewielkim misteczku położonym w widłach Sanu i Tanwi na Podkarpaciu, dawnej stolicy flisactwa. Rodzice Andrzeja Pityńskiego – ojciec Aleksander (1926–1994) i mama Stefania (1925–1997) poznali się podczas okupacji niemieckiej jako partyzanci AK-NOW. Jeszcze długo po zakończeniu wojny walczyli o wolną Polskę. Jego wuj Michał Krupa „Pułkownik” (1920–1972) – którego młody Andrzej odwiedzał w leśnych kryjówkach — zdradzony i osaczony przez UB, MO, ZOMO, został aresztowany 19 lutego 1959 r. w Kulnie k. Leżajska jako jeden z ostatnich partyzantów w Polsce po II wojnie światowej. Dziadek rzeźbiarza Marcin Pityński (1902–1982), były retman i ułan, wpoił wnukowi miłość do koni. Artysta po latach wspomina: „Mam dwie pasje – rzeźbę i konie. Łącze je ze sobą. Moim ulubionym tematem jest jeździec i koń. Rzeźbiąc, staram się wyrazić ideę ruchu konia i jeźdźca, harmonię scalenia dwóch istot żywych w jedną bryłę. Kto nie przeżył zmagań z naturą, nie przebył setek kilometrów w siodle, karkołomnych upadków, niebezpiecznych sytuacji, w których jeździec i koń pomagają sobie, ufają i wierzą wzajemnie, ten nigdy mnie nie zrozumie...”.
W krakowskiej ASP studiował w latach 1968–1974 na wydziale rzeźby u profesorów Mariana Koniecznego i Jerzego Bandury. Jeszcze przed dyplomem zrealizował pierwsze prace: pomnik Ignacego Paderewskiego, płaskorzeźbę królowej Jadwigi i rzeźbę „Kircholm”. Pityński bierze udział w zawodach jeździeckich, występuje na koniu w filmie „Czarne chmury”, jego dyplom na krakowskiej ASP w pracowni prof. Jerzego Bandury nosi tytuł „Jeździec i koń – autobiografia”. Prof. Bandura wspominał po latach swego ucznia: „Andrzej Pityński przyjechał do Krakowa nieśmiale uśmiechnięty, nie wiem, jakim cudem przebrnął przez maszynkę egzaminu wstępnego – nic nie umiał. W jego domowych szkicownikach widziało się napady na dyliżans, podobizny szeryfów itd. Zaczął od zera... Mówił głównie o koniach, a w szkole »brał przeszkody« – ulubione jego powiedzonko”. Pityński po latach przyznaje, że najwięcej zawdzięcza swojemu mistrzowi Bandurze i do dziś brzmią mu w uszach słowa profesora, cytującego Matejkę: „Sztuki od miłości ojczyzny oderwać nie wolno”.
W 1974 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Rozpoczynał od prac na budowach i jednocześnie chodził na kursy w Arts Students League w Nowym Jorku. Jego zawodowa kariera rozpoczęła się w Sculpture House na Manhattanie, gdzie poznał techniki odlewów w brązie i powiększania pomników. Już w 1975 r. został asystentem Alexandra Ettle’a – nestora amerykańskiej rzeźby. Dzięki jego rekomendacji znalazł się w Johnson Atelier – Technical Institute of Sculpture, a po kilku latach został dyrektorem czterech wydziałów modelowania artystycznego (powiększanie pomników, odlewnictwo, komponowanie brył przestrzennych).
Kolejna artystyczna droga Andrzeja Pityńskiego rozpoczęła się od rzeźby Artura Rubinsteina. To za nią dostał nagrodę burmistrza Nowego Jorku podczas swojej pierwszej wystawy indywidualnej w tym mieście w 1976 r. Dziś wśród zrealizowanych projektów szczególne miejsce zajmują pomniki: Marii Curie-Skłodowskiej (Bayonne), „Sarmata” (Morris Museum), „Partyzanci” (Boston); Jerzego Popiełuszki (Trenton), papieża Jana Pawła II (Manhattan i Ulanów), „Mściciel” (Doylestown, Pensylwania; Amerykańska Częstochowa), „Katyń 1940” (Jersey City), „Pomnik Błękitnej Armii” (Warszawa). W rodzinnym Ulanowie czynne jest muzeum poświęcone twórczości artysty.
11 listopada 2017 r. Andrzej Pityński otrzymał z rąk Prezydenta RP Andrzeja Dudy za zasługi dla kultury polskiej Order Orła Białego.