E-Księgarnia
– Staszek Pyjas był człowiekiem niezwykle odważnym. Nie godził się na życie w kłamstwie – powiedział prezes IPN podczas spotkania w Gilowicach koło Żywca. W 41. rocznicę śmierci studenta UJ i współpracownika KOR dr Jarosław Szarek podkreślił, że nie możemy zapomnieć również o Stanisławie Pietraszce, przyjacielu Pyjasa, studencie fizyki na UJ. Zwłoki Pietraszki znaleziono w lipcu 1977 r. Jako ostatni widział Pyjasa żywego i sporządził portret pamięciowy prawdopodobnego zabójcy.
W Gilowicach nie zapomniano o Stanisławie Pyjasie – świadczy o tym spotkanie, które odbyło się w Gminnym Ośrodku Kultury w Gilowicach w przeddzień rocznicy śmierci studenta, 6 maja, z udziałem jego rodziny, przyjaciół i znajomych. – Gdy został zabity, a wszystko na to wskazuje, 7 maja 1977 r., miałem 13 lat. Z rozgłośni radia Wolna Europa usłyszałem jego nazwisko. Pamiętam, jak co roku go wspominano. W 1987 r. studenci Krakowa, m.in. członkowie NZS, szli po mszy z Kościoła Dominikanów na ulicę Szewską. Pamiętam, że więcej było SB-ków niż studentów – wspominał prezes IPN.
– Gdy patrzymy na zdjęcie tego młodego chłopaka, zdolnego studenta, syna tej wioski, ucznia liceum żywieckiego, wpisanego do Złotej Księgi, zastanawiamy się, kim byłby dzisiaj. Nie mógł zostać pisarzem, redaktorem, ale coś mu zawdzięczamy. Jestem zbudowany tym, że państwo o nim pamiętają – zwrócił się dr Szarek do młodzieży obecnej na spotkaniu w Gilowicach.
Zdaniem prezesa IPN, „Staszek Pyjas był człowiekiem niezwykle odważnym i konsekwentnym”. – Nie godził się na życie w kłamstwie. Już jako licealista pisał antysystemowe wierszyki, znalazł się w grupie ludzi, którzy chcieli założyć niezależne pismo – wtedy zainteresowała się nim SB. 12 kwietnia 1976 r. został wezwany na przesłuchanie, podobnie jak jego przyjaciele. Lesław Maleszka podpisał wtedy zobowiązanie do współpracy, zaczął donosić na Pyjasa. Krąg inwigilacji się zacieśniał, on to czuł, ale był nadal aktywny – tłumaczył dr Szarek.
Dr Szarek przypomniał, że po protestach w Radomiu i Ursusie w 1976 r. „Pyjas nie bał się zbierać podpisów poparcia wśród studentów dla strajkujących robotników. Zebrał ich 500, zbierał też pieniądze na Komitet Obrony Robotników, a do tego trzeba było dużej odwagi”.
– Po śmierci Pyjas zaczyna czynić więcej niż za życia. Grupka jego przyjaciół jest aktywna w Krakowie, choć nikt nie ma wątpliwości, że każdy może być ofiarą. Zawiązuje się Studencki Komitet Solidarności. Jego członkowie po raz pierwszy wprowadzili do obiegu publicznego słowo „Solidarność”, które potem zostało wykorzystane na Wybrzeżu. SKS powstał też w Gdańsku – działał tam m.in. Błażej Wyszkowski. I w końcu powstał „NSZZ Solidarność”, który zmienił bieg historii. I to z Polski wyszła siła, która pokonała imperium zła w sposób pokojowy. Polacy po raz drugi w XX w. odwrócili bieg historii (pierwszy raz ten wyczyn udał się w 1920 r.). Staszek Pyjas jest kamykiem, który ma swój udział w tym wielkim czynie niepodległościowym – mówił dr Szarek.
– Jeżeli trwa pamięć o Stanisławie Pyjasie, to nie możemy zapomnieć o Stanisławie Pietraszce, jego przyjacielu, studencie V roku fizyki UJ. Na kilka godzin przed śmiercią widział Pyjasa z obcym mężczyzną. Jego portret pamięciowy przekazał prokuraturze po wszczęciu dochodzenia. Dwa miesiące później ciało Pietraszki wyłowione zostało z Zalewu Solińskiego – przypomniał prezes IPN. Dr Szarek złożył kwiaty na grobie Pietraszki w Radziechowym-Wieprzu.
Śledztwo ws. śmierci Pyjasa wznowiono w 1991 r., potem jeszcze kilkakrotnie podejmowano je i umarzano z powodu niemożności wykrycia sprawców. Według ustaleń prokuratury Stanisław Pyjas został śmiertelnie pobity.
– W toku śledztwa wyczerpano już inicjatywę dowodową i przeprowadzono wszystkie zaplanowane czynności. Ze względu na konieczność analizy zebranego materiału śledztwo zostało przedłużone do lipca – powiedział 5 maja PAP naczelnik Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie prok. Waldemar Szwiec.
Jak poinformował, obecnie w toku analizy dowodów weryfikowane są przyjęte w śledztwie wersje i odtwarzane okoliczności zdarzenia. Po ustaleniu stanu faktycznego i przeprowadzeniu analizy prawnej wydana zostanie decyzja merytoryczna, kończąca postępowanie. Prawdopodobnie nastąpi to jeszcze w tym roku.
Akta śledztwa składają się z 90 tomów, liczących 18 tys. kart; ponadto w toku śledztwa zbadano przeszło 200 jednostek archiwalnych, składających się z blisko tysiąca tomów dokumentów. Przesłuchano także kilkudziesięciu świadków i zweryfikowano każdą przekazaną przez nich informację.