Rozmowę poprowadził Mirosław Biełaszko z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Warszawie.
Zapis rozmowy dostępny na kanale IPNtv – premiera 21 czerwca 2023, godz. 17.30
* * *
Dr Mateusz Szpytma w 2003 roku zaangażował się w badanie i upamiętnianie ofiar zbrodni z 24 marca1944 roku, kiedy to w okupowanej przez Niemców Markowej, za udzielanie pomocy prześladowanym Żydom została rozstrzelana rodzina Józefa i Wiktorii Ulmów. Zginęło wówczas 17 osób – Polaków i Żydów. Jedyną „winą” Ulmów była chrześcijańska postawa miłości bliźniego. Jedyną „winą” ukrywanych Żydów była chęć przeżycia Zagłady.
Dzięki inicjatywie dr. Szpytmy w 2004 r. w Markowej odsłonięto pomnik, a w latach 2008-2016 powstawało tam Muzeum Polaków ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów.
Powyższe działania historyk realizował współpracując z IPN, głównie z jego oddziałami w Krakowie i Rzeszowie. Efektem tej pracy jest też wystawa IPN pt. „Samarytanie z Markowej”, autorstwa Mateusza Szpytmy. Ekspozycja została pokazana w 27 krajach na sześciu kontynentach.
Na stronie internetowej „Rodzina Ulmów” Instytut Pamięci Narodowej przedstawia kompendium wiedzy na temat losów Samarytan z Markowej – małej miejscowości nieopodal Łańcuta.
W 1995 r. Wiktorię i Józefa Ulmów zaliczono w poczet Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W 2003 r. rozpoczął się ich proces beatyfikacyjny ośmioosobowej rodziny.
Papież Franciszek zatwierdził dekret o męczeństwie małżeństwa. 10 września 2023 r. w Markowej odbędzie się beatyfikacja rodziny Ulmów.