E-Księgarnia
29 września 2022 r. na kamienicy przy ul. Unickiej 2 w Lublinie odsłonięty został mural poświęcony mjr. Hieronimowi Dekutowskiemu „Zaporze”, cichociemnemu, żołnierzowi Armii Krajowej i podziemia antykomunistycznego, zamordowanemu przez komunistów 7 marca 1949 roku.
W uroczystym odsłonięciu muralu wzięli udział m.in. prezes IPN dr Karol Nawrocki, Krystyna Frąszczak – siostrzenica „Zapory”, wiceprezes Fundacji im. Hieronima Dekutowskiego-Zapory w Tarnobrzegu oraz młodzież z XXIX Liceum Ogólnokształcącego im. cc. mjra Hieronima Dekutowskiego z kierującą liceum dyrektor Urszulą Sławek.
Prezes IPN podczas wystąpienia przypomniał niezwykłe losy bohatera:
– Długą drogę przebył major Dekutowski „Zapora”, aby znaleźć się w Lublinie. Od rodzinnego Tarnobrzega, przez rok 1939, 1940, kiedy przez Węgry i Bałkany dotarł do Francji i w tej Francji był już gotowy, aby walczyć z niemieckimi najeźdźcami. Z Francji trafił do Wielkiej Brytanii, tam szkolił się w ośrodku szkolenia wyjątkowych ludzi, polskich cichociemnych, polskich bohaterów, którzy przygotowani byli do tego, aby wrócić do Polski. Halifaksem wrócił do Warszawy i z Warszawy trafił w końcu tutaj na ziemię lubelską i szybko stał się jej bohaterem. Jako żołnierz Armii Krajowej, największej podziemnej armii świata
– mówił dr Nawrocki. Podkreślił, że mimo tragicznego końca jego wysiłek w służbie Polsce i ofiara życia miały sens, a zaangażowanie w walkę ze złem jest zawsze wyrazem mądrości:
– Dziś Hieronim Dekutowski „Zapora” spogląda na nas dumny z wolnej, niepodległej Rzeczypospolitej, która chce mu zameldować i powiedzieć, że to wszystko miało ogromny sens, że jego walka i jego ofiara miała sens. I choć patrzy na nas człowiek młody, bo miał tylko 31 lat, gdy mordowali go komuniści, to jest też uosobieniem i symbolem pewnej mądrości, która jest też tak ważna dzisiaj dla naszej młodzieży. Tej mądrości, która mówi, że w obliczu zła to bierność jest grzechem, a reagowanie na zło jest cnotą. Cnotą, która jest w stanie wznosić niepodległe i demokratyczne państwa, która wymaga czasem ofiary, ale cnotą, która zawsze będzie przez wolne państwo doceniona.
Siostrzenica mjr. Hieronima Dekutowskiego Krystyna Frąszczak podkreśliła, że mural jest nie tylko upamiętnieniem „Zapory”, lecz także symbolem wszystkich Żołnierzy Niezłomnych oraz podziękowaniem dla Lubelszczyzny, gdzie mjr Dekutowski się ukrywał i gdzie przechowano jego dobre imię. Młodzież licealna przygotowała na tę okazję krótką część artystyczną poświęconą swojemu patronowi.
Autorem projektu muralu, który powstał na zlecenie Fundacji im. Hieronima Dekutowskiego Zapory w Tarnobrzegu jest gdański artysta Krzysztof Wyrzykowski. Partnerami przy realizacji projektu były Oddział IPN w Lublinie, Lubelska Brygada Wojsk Terytorialnych oraz Liceum Ogólnokształcące im. cc. majora H. Dekutowskiego.
***
Hieronim Dekutowski „Zapora” urodził się 24 września 1918 r. w Dzikowie pod Tarnobrzegiem. We wrześniu 1939 r. prawdopodobnie walczył jako ochotnik w obronie Lwowa. Później został internowany na Węgrzech, skąd przedostał się do Francji, a stamtąd do Wielkiej Brytanii.
Był żołnierzem PSZ na Zachodzie. Od kwietnia 1942 r. służył w specjalnej formacji „cichociemnych”, od czasu zaprzysiężenia w marcu 1943 r. nosząc pseudonimy „Zapora” i „Odra”. W nocy z 16 na 17 września 1943 r. w ramach operacji lotniczej o kryptonimie „Neon 1” został przerzucony do Polski.
W okupowanym kraju był m.in. szefem Kedywu w Inspektoratach Rejonowych Lublin i Puławy oraz dowódcą oddziału dyspozycyjnego Kedywu (OP 8). W czasie odtwarzania sił zbrojnych został dowódcą 1 kompanii 8 pp Leg. AK.
Po wkroczeniu Sowietów na Lubelszczyznę pozostał w konspiracji. Od czerwca 1945 r. dowodził zgrupowaniem partyzanckim DSZ. Jesienią 1945 r., po rozformowaniu zgrupowania, razem z kilkunastoma podkomendnymi podjął nieudaną próbę przedostania się na Zachód. Po powrocie odtworzył swoją jednostkę i dalej prowadził walkę.
Po ogłoszeniu amnestii z lutego 1947 r. zaprzestał prowadzenia akcji zbrojnych. W czerwcu 1947 r. ujawnił się. We wrześniu, zagrożony aresztowaniem, podjął próbę ucieczki z kraju, w trakcie której został zatrzymany. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie 15 listopada 1948 r. został skazany na karę śmierci. Przed wykonaniem wyroku podjął jeszcze jedną, nieudaną próbę ucieczki z celi więziennej. Został zamordowany 7 marca 1949 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.
Szczątki Hieronima Dekutowskiego zostały odnalezione latem 2012 podczas prac prowadzonych przez IPN w Kwaterze „Ł” Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie. Informację o identyfikacji podano do publicznej wiadomości 22 sierpnia 2013 r. Uroczysty pogrzeb odbył się 27 września 2015 r., a szczątki „Zapory” spoczęły w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych znajdującym się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
► Biogram mjr. Hieronima Dekutowskiego na portalu „Żołnierze Wyklęci”
► Major Hieronim Dekutowski „Zapora” (1918–1949) – broszura z serii „Patroni naszych ulic” do pobrania
► „Zapora” Hieronim Dekutowski – film dokumentalny
► Hieronim Dekutowski „Zapora” – Żołnierze Niezłomni – etiuda filmowa
► Mjr Hieronim Dekutowski „Zapora”. Żołnierz Niezłomny – koncert w rocznicę śmierci
►Wilcze tropy. Zeszyt 4. „Zapora” – Hieronim Dekutowski – komiks