E-Księgarnia-
Proces Arthura Greisera w Poznaniu, czerwiec/lipiec 1946 r.
Ostatecznie przed NTN odbyło się tylko siedem dużych procesów zbrodniarzy nazistowskich: namiestnika Rzeszy w Kraju Warty Arthura Greisera (Poznań 1946), komendanta KL Plaszow Amona Götha (Kraków 1946), „katów Warszawy” Ludwiga Fischera, Ludwiga Leista, Josefa Meisingera i Maxa Daumego (Warszawa 1946–1947), komendanta KL Auschwitz Rudolfa Hößa (Warszawa 1947), 40 dalszych członków załogi KL Auschwitz (Kraków 1947), namiestnika Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie Alberta Forstera (Gdańsk 1948) i szefa rządu Generalnego Gubernatorstwa Josefa Bühlera (Kraków 1948).
Spośród 49 oskarżonych, którzy stanęli przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, 31 osób zostało skazanych na karę śmierci (29 wyroków wykonano), a 17 na karę pozbawienia wolności od dożywocia do 3 lat. Jednego oskarżonego uniewinniono – był to lekarz SS Hans Münch, sądzony w krakowskim procesie załogi KL Auschwitz.
Choć Najwyższy Trybunał Narodowy powołały władze komunistyczne i niewątpliwie miał on służyć ich legitymizacji, jego dorobek na ogół jest dziś pozytywnie oceniany przez historyków. Wśród sędziów i prokuratorów NTN było wielu doświadczonych prawników z autorytetem zbudowanym jeszcze przed wojną. Materiał dowodowy zbierano starannie, a oskarżeni mieli realną możliwość obrony – także z pomocą przydzielonych im obrońców z urzędu. Joanna Lubecka z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Krakowie uznaje, że procesy przed Trybunałem były „prowadzone starannie, bez naruszeń prawa i procedury”, zgodnie „z modelem sądzenia w prawnym systemie Zachodu”. Zasługą prawników zaangażowanych w ich przygotowanie i przeprowadzenie było nie tylko ukazanie indywidualnej winy oskarżonych, lecz także przedstawienie niemieckiej okupacji Polski jako konsekwentnie realizowanego planu eksterminacji podbitego społeczeństwa.
Zbrodnie niemieckie w okupowanej Polsce i ich sądowe rozliczenie od wielu lat stanowią przedmiot badań Instytutu Pamięci Narodowej. Efektem są liczne publikacje.
W pracy pt. Niemiecki zbrodniarz przed polskim sądem. Krakowskie procesy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym (2021) dr Joanna Lubecka przybliża cztery rozprawy przed NTN przygotowywane przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Krakowie: procesy Amona Götha, Rudolfa Hößa, 40 członków załogi KL Auschwitz i Josefa Bühlera. Autorka m.in. kreśli sylwetki oskarżonych i prokuratorów, oddaje ówczesną atmosferę wokół rozliczeń zbrodni niemieckich i związane z nimi dylematy prawne.
Polecamy też album Profesor Jan Sehn 1909–1965. Prawnik, sędzia śledczy, łowca nazistów (2019) dr. Filipa Gańczaka i Piotra Litki. Tytułowy bohater stał na czele wspomnianej Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Krakowie i miał ogromny udział w przygotowaniu czterech z siedmiu procesów przed NTN.
Wiele materiałów o sądowym rozliczeniu zbrodni niemieckich w Polsce jest dostępnych w portalu IPN przystanekhistoria.pl, na innych stronach Instytutu Pamięci Narodowej oraz na kanale IPNtv:
Filip Gańczak, Rafał Leśkiewicz: Tropiciel zbrodniarzy;
Filip Gańczak: Morderca z Płaszowa;
Wojciech Wichert: Arthur Greiser – wzorcowy nazista;
Wojciech Wichert: Albert Forster – gdański namiestnik Adolfa Hitlera;
Joanna Lubecka: Teoretycznie obrońca mógł być każdy;
Joanna Lubecka: Kat, który kochał dzieci;
Filmowa relacja z "Rozmowy o książkach i nie tylko...": Procesy niemieckich zbrodniarzy wojennych;
Filmowa relacja z promocja książki "Profesor Jan Sehn (1909-1965)";
Z filmoteki bezpieki odc. 42 - Egzekucje zbrodniarzy hitlerowskich.