E-Księgarnia-
Nieukończony główny budynek Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu, zdjęcie z domeny publicznej
12 sierpnia 1971 r. rząd PRL podjął decyzję o budowie elektrowni jądrowej. Następnie Komisja Planowania przy Radzie Ministrów ustaliła lokalizację pierwszej polskiej elektrowni jądrowej we wsi Kartoszyno. Niedługo potem został otwarty posterunek radiometeorologiczny prowadzący badania klimatu, geologiczne i symulację skażeń w bezpośrednim sąsiedztwie elektrowni. Jednak do zasadniczej uchwały doszło dopiero 11 lat później – 18 stycznia 1982 r.
Cztery lata później – 10 kwietnia 1986 r. Sejm uchwalił ustawę „Prawo atomowe w Polsce” – pierwszy tej rangi akt w prawie polskim normujący działalność związaną z wykorzystaniem energii jądrowej. Jednak dalsze przygotowania do budowy atomu przerwała katastrofa czarnobylska z 26 kwietnia tego samego roku. W jej wyniku gwałtownie wzrosła fala protestów przeciwko budowie elektrowni. W czasie ich trwania powstał nawet neologizm „Żarnobyl” będący zlepkiem dwóch nazw miejscowości – Żarnowca i owianego złą sławą Czarnobyla. Po latach określenie nabrało dodatkowego znaczenia. Ruina, w jaką popadła budowa niedoszłej elektrowni, nasuwała pewne skojarzenia z wymarłym miastem Prypeć opustoszałym po czarnobylskiej katastrofie.
Emocje po wspomnianej katastrofie były tak wielkie, że przeprowadzone referendum w 1990 r. w województwie gdańskim potwierdziło konieczność zamknięcia projektu. Ponadto stał się on również celem działań środowisk aktywistów. Mowa tutaj chociażby o Franciszkańskim Ruchu Ekologicznym czy Gdańskim Forum Ekologicznym. Obie organizacje przeprowadziły dziesiątki wykładów, manifestacji na temat zagrożenia jakie może wynikać z budowy elektrowni atomowej w Polsce.
Kolejnym krokiem mającym wpływ na inwestycje były przemiany ustrojowe w Polsce i kryzys gospodarczy, który wynikał ze źle przeprowadzonych reform ekonomicznych. Wobec czego pojawiły się problemy z finansowaniem budowy elektrowni „Żarnowiec”. W konsekwencji, 17 grudnia 1990 r., Rada Ministrów podjęła Uchwałę nr 204 w sprawie postawienia „Elektrowni Jądrowej Żarnowiec w Budowie” w stan likwidacji. Termin likwidacji wyznaczono na 31 grudnia 1992 r. i rozpoczęto demontaż i złomowanie już zakupionych urządzeń elektrowni. Obecnie, niedoszła elektrownia atomowa w Żarnowcu, stanowi pomnik niezrealizowanej inwestycji PRL.
***
W 2022 r. IPN wydał książkę pt. „Wyniki pracy wywiadu naukowo-technicznego MSW PRL 1971–1989” autorstwa Mirosława Sikory. Publikacja stanowi edycję źródłową, opatrzoną obszernym wstępem, zawierającą 20 dokumentów (sprawozdania rezydentur krajowych Departamentu I MSW oraz podsumowanie aktywności wywiadu naukowo-technicznego MSW w latach 1987–1989). Dokumenty przedstawione w publikacji są podstawowym źródłem do analizy działalności służb specjalnych PRL, prezentując efekty pracy pionu wywiadu naukowo-technicznego MSW w ostatnich dwóch dekadach istnienia PRL. Niniejszą publikację można bezpłatnie pobrać z poniższego linka.
W 2022 r. IPN wydał książkę pt. „W cieniu radioaktywnej chmury. Konsekwencje katastrofy czarnobylskiej w Polsce” autorstwa Kamila Dworaczka. Książka jest pierwszym szczegółowym opracowaniem historycznym przedstawiającym kontekst polski katastrofy czarnobylskiej. Dotychczasowe ustalenia przedstawicieli różnych dziedzin nauki zostały wzbogacone o szeroką kwerendę archiwalną, która umożliwiła niezwykle wnikliwą analizę politycznych, społecznych, zdrowotnych, psychologicznych oraz środowiskowych skutków awarii w Polsce. Autor, mierząc się z wieloma mitami dotyczącymi katastrofy, opisuje rzeczywistą skalę szkód, jakie spowodowało skażone powietrze znad Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej. Niniejsza książka dostępna jest w naszych księgarniach stacjonarnie lub online.
W 2021 r. nakładem wyd. IPN ukazała się książka pt. „Black Box. Wywiad jako instrument transferu technologii i wsparcia decyzji ekonomicznych w PRL 1955–1990” autora Mirosława Sikory, która przybliża czytelnikowi użycie służb specjalnych do zdobywania informacji z zakresu nauki, techniki, przemysłu, czy rynków surowcowych przez państwa komunistyczne po 1945 r. Książkę można nabyć stacjonarnie w naszych księgarniach lub online.
W 2013 r. nakładem wyd. IPN ukazała się książka pt. „Protesty przeciwko budowie elektrowni jądrowej Żarnowiec w latach 1985-1990” autorstwa Janusza Waluszko. W publikacji autor nie tylko skupił się na ewolucji, przebiegu i formach protestów przeciwko budowie pierwszej w Polsce elektrowni atomowej w Żarnowcu, ale przedstawił w zarysie także dzieje ruchów ekologicznych w Polsce w ostatniej dekadzie PRL, jak również historię energetyki jądrowej na świecie i w kraju.
Zachęcamy również do przeczytania artykułów naukowych i innych materiałów znajdujących się w portalu przystanekhistoria: