E-Księgarnia14 marca 1980 r., około godziny 11.15, nieopodal lotniska Okęcie, rozbił się samolot Polskich Linii Lotniczych „Lot” Ił-62 „Mikołaj Kopernik”, lecący z Nowego Jorku do Warszawy. Zginęło 10 członków załogi i 77 pasażerów różnych narodowości: Polaków, Amerykanów, Rosjan i Niemców.
Wśród nich byli: popularna piosenkarka Anna Jantar (Kukulska), wracająca z kilkumiesięcznego tournée dla Polonii amerykańskiej, członkowie amatorskiej reprezentacji bokserskiej USA, którzy dwa dni później mieli uczestniczyć w międzynarodowych zawodach w Katowicach, etnomuzykolog Alan Merriam oraz 6 polskich studentów wracających ze spotkania Międzynarodowego Stowarzyszenia Studentów Nauk Ekonomicznych i Handlowych. Władze ogłosiły dwudniową żałobę.
Tragiczna awaria
Po katastrofie powołano specjalną komisję w celu ustalenia jej przyczyn. Na czele komisji stanął wicepremier Tadeusz Wrzaszczyk. Ustalono, że powodem wypadku była wada konstrukcyjno-wykonawcza silnika nr 2, która doprowadziła do pęknięcia jego wału turbiny niskiego ciśnienia, następnie jego rozerwania i w konsekwencji do uszkodzenia kolejnych silników: nr 1 i 3 oraz układu sterowania.
Komisja podkreśliła, że
„[…] dysponując jedynym sprawnym silnikiem oraz możliwością sterowania tylko poprzez wychylanie lotek, załoga zdołała jeszcze, co potwierdzają analizy i świadkowie, ukierunkować tor samolotu tak, że zderzenie samolotu z ziemią nastąpiło w miejscu niezabudowanym”1.
W ostatniej fazie spadania bowiem pilotowi Pawłowi Lipowczanowi – tuż przed uderzeniem w fosę Fortu VI Twierdzy Warszawa – udało się ominąć budynki zakładu poprawczego.
Przerzucanie odpowiedzialności
Oficjalny komunikat przesłano do Związku Sowieckiego, który odrzucił wnioski komisji i uznał je za niewiarygodne, ponieważ w fatalnym świetle stawiały zakłady produkujące Iły. Dopiero 7 lat później, po kolejnej katastrofie, Rosjanie niechętnie uznali wyniki polskiej komisji.
Do katastrofy przyczyniła się także strona polska, o czym opinię publiczną powiadomiono dopiero w 2010 r., po odnalezieniu w Archiwum IPN dokumentów śledztwa prowadzonego przez Wydział VI Departamentu II MSW2. Wynika z nich, że w latach osiemdziesiątych władze PRL nakazały wprowadzenie jak największych oszczędności, dlatego m.in. znacznie przedłużano okres zdolności użytkowej silników (resursów) lub dokonywano ich prowizorycznych napraw w warsztatach na warszawskim lotnisku.
Dochodzenie 14 marca wszczęła także prokuratura i powierzyła jego prowadzenie Wydziałowi Śledczemu Komendy Stołecznej MO. 30 marca 1981 r. zostało ono umorzone z uwagi na niestwierdzenie przestępstwa3.
W Archiwum IPN przechowywany jest również film pt. „Katastrofa lotnicza” dotyczący opisanej wyżej tragedii4.
Więcej interesujących materiałów na profilu Archiwum IPN
Przypisy:
1 Cyt. za: Michał Szukała, 40 lat temu na Okęciu doszło do katastrofy samolotu Ił-62 „Mikołaj Kopernik, https://dzieje.pl/aktualnosci/40-lat-temu-na-okeciu-doszlo-do-katastrofy-samolotu-il-62-mikolaj-kopernik?fbclid=IwAR2GIK3r3muRkJysYa8xWYn3O9nF6RTnTzqUhTCGKbebthE2ishdjV90UA8.
2 Zob. akta sprawy obiektowej dot. katastrofy samolotu typu IŁ-62 PLL „LOT” o sygn. IPN BU 0236/223.
3 Zob. akta kontrolne śledztwa w sprawie katastrofy o sygn. IPN BU 0331/47 t. 1–5).
4 Sygn. IPN BU PF 2361/225–226.