Instytut Pamięci Narodowej 75. rocznica powstania Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych - Aktualności -

przesuń wstecz zdjęcia

przesuń dalej zdjecia

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

11 sierpnia 2019 r. w Warszawie odbyły się uroczystości rocznicowe w 75. rocznicę powstania Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Wziął w nich udział prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek.

Obchody rozpoczęły się o godz. 10.00 uroczystą Msza świętą w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w intencji poległych oraz żyjących żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych.

W południe na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego odbył się uroczysty apel pamięci połączony ze składaniem wieńców i wiązanek kwiatów na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza. 

W uroczystościach wzięli udział m.in. wicemarszałek Sejmu Małgorzata Gosiewska, która odczytała list skierowany do uczestników przez marszałek Sejmu Elżbietę Witek, reprezentujący premiera Mateusza Morawieckiego wojewoda mazowiecki Zdzisław Sipiera, posłowie Andrzej Melak i Robert Winnicki, senator prof. Jan Żaryn, przedstawiciele WP i służb mundurowych, weterani i rodziny żołnierzy NSZ, przedstawiciele środowisk kombatanckich (m.in. żołnierze AK i Batalionów Chłopskich) oraz opozycji antykomunistycznej.

Prezes IPN Jarosław Szarek przypomniał w swoim wystąpieniu początki Brygady Świętokrzyskiej: – 75 lat temu na ziemi świętokrzyskiej, w niewielkim majątku Lasocice przed kilkuset żołnierzami, którzy od wielu lat prowadzili walkę z okupantem niemieckim i z komunistycznymi bojówkami, stanął pan pułkownik Antoni Szacki „Bohun” i powiedział w tym pierwszym rozkazie do żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej (...): „wybraliśmy drogę czystą i prostą, ale drogę trudną i ciężką”. Prezes IPN mówił także o „czarnej legendzie” Narodowych Sił Zbrojnych, budowanej przez władze komunistyczne za czasów PRL, wymieniając Mieczysława Moczara jako głównego jej autora. – Hańbą są te głosy powtarzane nadal, ich źródłem jest propaganda komunistyczna, która przez dziesięciolecia zatruwała umysły Polaków – podkreślił szef Instytutu, odnosząc się do przypisywania Brygadzie kolaboracji z Niemcami. – Na tym przemyśle wyklinania zbudowano wiele karier – całe redakcje, literaci, poeci, ale również historycy. Trzeba wielkiej pracy, żeby to zmienić. To jest zobowiązanie dla Instytutu Pamięci Narodowej. Musimy udowadniać bezsens tych kłamstw – zaznaczył.

Podczas uroczystości na pl. Piłsudskiego wręczono medale Pro Bono Poloniae „w uznaniu szczególnych zasług w upowszechnianiu wiedzy o hisorii  walk niepodległościowych, krzewieniu postaw patriotycznych w polskim społeczeństwie oraz poza granicami kraju”. Otrzymali je od Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych mjr Bogdan Eubich, mjr Stanisław Turski, który na mundurze nosi też Krzyż Wolności i Solidarności, oraz por. Henryk Atemborski. Medale wręczyli szef UdSKiOR Jan Józef Kasprzyk i przewodniczący Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych sędzia Bogusław Nizieński.

Ustanowione dla upamiętnienia 100 rocznicy odzyskania przez Polskę Niepodległości medale Pro Bono Poloniae otrzymali również m.in. pracownicy naukowi Instytutu Pamięci Narodowej – autorzy wielu prac na temat niepodległościowego obozu narodowego: dr Wojciech Muszyński – współautor monografii „Przeciwko Pax Sovietica” ukazującej dzieje Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, która zdobyła nagrodę czytelników w konkursie Książka Historyczna Roku 2018, a także albumu „Architekt wielkiej Polski. Roman Dmowski 1864–1939”; dr Kazimierz Krajewski – autor albumu „Życie i śmierć dla Polski” o Batalionach Kadrowych sformowanych przez Konfederację Narodu, konspiracyjną organizację wywodzącą się z przedwojennego radykalnego ruchu narodowego, oraz dr Rafał Sierchuła, redaktor pracy zbiorowej „Obóz narodowy w obliczu dwóch totalitaryzmów”. Medale zostały wręczone podczas uroczystego spotkania w Centrum Konferencyjnym Ministerstwa Obrony Narodowej po uroczystościach na pl. Piłsudskiego.

Obchody zorganizował Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wraz z Zarządem Głównym Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Patronat nad wydarzeniem objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

Brygada Świętokrzyska była jedynym polskim oddziałem partyzanckim w czasie II wojny światowej, który jako jednostka partyzancka oswobodził więźniów obozu koncentracyjnego poza granicami Polski. Był to obóz kobiecy w Holiszowie, podobóz KL Flossenburg, w którym osadzono ponad 1000 więźniarek różnej narodowości.

ENGLISH VERSION

Brygada Świętokrzyska NSZ była jedną z największych formacji partyzanckich działających na ziemiach polskich. Jej żołnierze walczyli równocześnie z okupantem niemieckim i z podziemiem komunistycznym, odrzucającym legalne polskie władze na wychodźstwie i stanowiącym awangardę nowej, sowieckiej okupacji. Dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności i umiejętnej dyplomacji dowódców całej jednostce udało się przedostać na Zachód, unikając rozbicia i ze strony Wehrmachtu czy Waffen SS, i Armii Czerwonej. Była także jedynym oddziałem polskiego podziemia niepodległościowego, który nawiązał kontakt taktyczny z wojskami zachodnich aliantów, wszedł w ich skład i współdziałał taktycznie w walce z Niemcami w ostatnich dniach II wojny światowej.

Jednostka powstała 11 sierpnia 1944 r. w majątku Lasocin. Brygada Świętokrzyska NSZ prowadziła działania przeciwko Niemcom. Miały one charakter ograniczony i sprowadzały się do samoobrony, ochrony ludności przed represjami i akcjami pacyfikacyjnymi oraz zaopatrzenia w broń i materiały wojskowe. Żołnierze NSZ stoczyli kilkadziesiąt walk i potyczek zarówno z oddziałami żandarmerii, Wehrmachtu czy Luftwaffe, jak i kolaboracyjnymi formacjami: ukraińskim Schutzmannschaft i turkiestańskim Ostlegionen. Podczas jednej z bitew (27 sierpnia 1944) Brygada stoczyła walkę z oddziałem zwiadowczym złożonym z żołnierzy Ostlegionen, wspieranych ogniem przez pociąg pancerny. Miesiąc później, 20 września pod Cacowem stoczyła bitwę z oddziałem Niemców w sile ok. 400 żołnierzy Luftwaffe i ok. 100 żandarmów. Prowadziła również akcję przeciwko oddziałom komunistycznym, będącym sowiecką agenturą. W historii działań Brygady Świętokrzyskiej NSZ nie jest znany ani jeden przypadek dokonania przez jej jednostki zabójstwa obywateli polskich żydowskiego pochodzenia ze względu na pochodzenie etniczne. Należy zaznaczyć również, iż w szeregach tej formacji służyli Polacy żydowskiego pochodzenia.

Amerykanie dokonali sprawdzenia polskiej jednostki pod względem kontrwywiadowczym, uznając ją za jednostkę niekolaborującą z Niemcami, uznali ją jako jednostkę aliancką. Brygada była jedyną polską jednostką, która uzyskała od Amerykanów w maju 1945 roku prawo do noszenia odznak jednostek amerykańskich oraz broni. I to na zdjęciach widać, amerykańskie gwiazdy, głowa Indianina, symbole amerykańskich dywizji. 

Jednostka po zakończeniu wojny była wizytowana przez przedstawicieli Naczelnego Wodza, a jej żołnierze i oficerowie szkoleni byli w II Korpusie gen. Andersa. Wobec nacisków Sowietów, którzy żądali bezprawnie wydania polskiej jednostki, armia amerykańska spowodowała rozwiązanie jednostki i utworzenie z jej żołnierzy i oficerów Kompanii Wartowniczych, jednostek polskich wspomagających amerykańskie wojska okupacyjne na terenie Niemiec.Brygada Świętokrzyska była jedynym polskim oddziałem partyzanckim w czasie II wojny światowej, który jako jednostka partyzancka oswobodził więźniów obozu koncentracyjnego poza granicami Polski. Był to obóz kobiecy w Holiszowie, podobóz KL Flossenburg, w którym osadzono ponad 1000 więźniarek różnej narodowości. Atak polskiej jednostki na ten obiekt uratował od śmierci żydówki węgierskie, które niemiecka załoga obozu miała spalić żywcem. Następnie oddziały Brygady nawiązały kontakt taktyczny z jednostkami 3. Armii Amerykańskiej gen. George’a Pattona. W okolicznościowym rozkazie do swoich podkomendnych płk Antoni Szacki „Bohun Dąbrowski” (dowódca jednostki) napisał: „Dziś sztandary nasze powiewają obok zwycięskich barw amerykańskich, obok proporców wyzwolonego narodu czeskiego. Opatrzność pozwoliła nam raz jeszcze wziąć udział w walce przeciwko odwiecznemu wrogowi i dorzucić swą cząstkę do wspólnego wysiłku zjednoczonych narodów. W tej tak pamiętnej dla nas chwili dziękuję Wam za zaufanie, którym mnie obdarzyliście. Ta Wasza ufność umożliwiła mnie w znacznej mierze realizację tych zadań, które sobie postawiliśmy”. W styczniu 1945 r., w obliczu sowieckiej ofensywy, dowództwo brygady w obawie przed jej zniszczeniem przez zbliżającą się Armię Czerwoną i NKWD podjęło próbę wycofania się na zachód i uratowania jednostki jako siły zdolnej do walki o wolną Polskę. Dzięki lokalnym, doraźnym i taktycznym, porozumieniom z jednostkami niemieckimi Brygada rozpoczęła marsz ku zachodowi, ku jednostkom alianckim. Podczas przemarszu Dowódca Brygady nie zgodził się na podporządkowanie i współpracę wojskową z Niemcami. Nie pozwolił też rozbroić jednostki. Ostatecznie jednostkę skierowano do Czech i pozostawiono samą sobie. Podczas przemarszu polski oddział nawiązał kontakty z czeskim podziemiem. Równocześnie wysłano emisariuszy do sztabu Naczelnego Wodza i wojsk alianckich. 

Na podstawie art. 12 punkt /d/ Ustawy Konstytucyjnej stwierdzam co następuje:

Żołnierze tej części Narodowych Sił Zbrojnych która, ze względu na stanowisko jej czynników kierowniczych, nie została scalona z Polskimi Siłami Zbrojnymi – Armią Krajową i którzy brali udział w walkach z okupantami w latach 1939-1945, spełnili swój obowiązek narodowy i żołnierski wobec Rzeczypospolitej Polskiej.

Prezydent Rzeczypospolitej 
Kazimierz Sabat

W III Rzeczypospolitej wyrazem uznania dla zasług również tej części podziemia niepodległościowego było m.in. uznanie Krzyża Narodowego Czynu Zbrojnego (wprowadzonego zarządzeniem Rady Politycznej Narodowych Sił Zbrojnych z dnia 14 grudnia 1944 r., nadawanego żołnierzom Narodowych Sił Zbrojnych) za integralną część systemu orderów i odznaczeń wolnej Polski. 16 października 1992 r., Sejm RP przyjął Ustawę o orderach i odznaczeniach, w której podkreślono, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ciągłość tradycji narodowych w wyróżnianiu zasług, cnót obywatelskich i wybitnych osiągnięć, a ordery i odznaczenia są najwyższym wyróżnieniem zasług cywilnych i wojskowych położonych w czasie pokoju lub wojny dla chwały i rozwoju Rzeczypospolitej Polskiej. Wprowadzenie do państwowego systemu orderów i odznaczeń Krzyża Narodowego Czynu Zbrojnego było wyrazem uznania zasług na rzecz niepodległości także tych ugrupowań narodowych, które należały do najbardziej bezwzględnie zwalczanych przez komunistów aż do końca PRL.

Siedemdziesiąt lat temu, w 1942 r., powstały Narodowe Siły Zbrojne, jedna z trzech największych polskich organizacji wojskowych walczących o wolną i niepodległą Polskę.

Narodowe Siły Zbrojne utworzone zostały przez działaczy ruchu narodowego i realizowały program polityczny tego nurtu ideowego, akcentując szczególnie potrzebę walki z okupantem zarówno niemieckim, jak i sowieckim. Historyczną zasługą tej organizacji było wysunięcie przez jej środowisko polityczne postulatu powrotu Polski na Ziemie Zachodnie.

Narodowe Siły Zbrojne, zachowując swoją samodzielność, stały się częścią Sił Zbrojnych w Kraju podległych legalnym władzom RP na uchodźstwie i wniosły istotny wkład w walkę o niepodległość Rzeczypospolitej.

Po zakończeniu II wojny światowej żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych, a także członkowie Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, które przejęło spuściznę NSZ, byli zaciekle zwalczani przez komunistyczne siły bezpieczeństwa. Ostatnie oddziały zbrojne ruchu narodowego wytrwały w walce do przełomu lat czterdziestych i pięćdziesiątych.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, czcząc ich pamięć, stwierdza, że Narodowe Siły Zbrojne dobrze zasłużyły się Ojczyźnie.

Marszałek Sejmu
Ewa Kopacz

• Anna Zechenter (IPN Kraków), Brygada Świętokrzyska NSZ ocaliła więźniarki niemieckiego obozu w Holiszowie
• Rafał Sierchuła: Narodowe Siły Zbrojne (1942–1946)
• Jan Żaryn, Dramatyczny marsz, czyli Brygada Świętokrzyska od wewnątrz, „Biuletyn IPN” 2002 nr 8–9